Czym jest popyt?
Przez pojęcie popytu rozumie się ilość towaru lub usług, którą chcą i mogą kupić nabywcy. Chęć nabycia podyktowana jest użytecznością produktu. Z kolei możliwość nabycia zależy głównie od posiadania wystarczającej ilości kapitału.
Popyt jest zgłaszany przez wszystkie podmioty w gospodarce. Przykładowo kibice piłkarscy zgłaszają popyt na bilety na mecze. Z kolei właściciele samochodów zgłaszają zapotrzebowanie na paliwo. Tymczasem przedsiębiorcy ogłaszają popyt na pracowników, np. przez umieszczenie ogłoszenia o pracę.
Krzywa popytu i czynniki wpływające na wielkość popytu
Wielkość popytu zależy przede wszystkim od ceny za dany produkt. Jeśli ten sam produkt będzie oferowany po niższej cenie, to więcej ludzi będzie zainteresowanych jego kupnem. Ekonomiści wizualnie przedstawiają to zjawisko na krzywej popytu.
Prawo popytu: im niższa cena, tym więcej chętnych na zakup. (Opracowanie własne)
W rzeczywistości jednak na popyt wpływa też szereg innych czynników. Znacznie może mieć choćby kampania reklamowa. Duże firmy często potrafią wykreować zapotrzebowanie na konkretny produkt właśnie przez działania marketingowe, np. reklamę internetową.
Czasem na popyt w największej mierze wpływa moda, o czym przekonują się zwłaszcza przedsiębiorcy działający w branży odzieżowej. Innym razem zdawałoby się już przestarzałe i nic niewarte przedmioty, osiągają zawrotne ceny ze względu na swoją wartość dla kolekcjonerów.
Znacznie mają też relacje pomiędzy poszczególnymi produktami, zwłaszcza w kontekście tzw. dóbr komplementarnych. Przykładowo spadek cen rowerów ucieszy producentów akcesoriów rowerowych. Tańsze rowery sprawią, że pojawi się więcej rowerzystów potencjalnie zainteresowanych np. zakupem kasków rowerowych czy bidonów.
Jeszcze jednym czynnikiem, który trzeba wziąć pod uwagę, jest sezonowość popytu. Takowa jest uzależniona od branży. Przykładowo popyt na pralki jest mniej więcej taki sam przez cały rok. Z kolei zapotrzebowanie na bombki choinkowe pojawia się praktycznie tylko w grudniu.
Co to jest podaż?
Podaż należy zdefiniować, jako ilość produktów lub usług oferowanych na danym rynku. Dotyczy to wyłącznie podmiotów, które chcą i są w stanie dostarczyć konkretny produkt w określonym czasie.
Na przykład podaż usług fryzjerskich w Olsztynie jest zależna od liczby aktywnych fryzjerów w tym mieście. Tymczasem rolnicy są odpowiedzialni za podaż produktów żywnościowych, np. mleka.
Krzywa podaży i czynniki wpływające na wielkość podaży
Zasadniczo krzywa podaży jest odwróceniem krzywej popytu. Prawo podaży mówi, że wraz ze wzrostem ceny danego produktu zwiększa się jego podaż. Wyższa cena, przy innych czynnikach niezmienionych pozwala bowiem osiągnąć wyższe zyski, co działa motywująco.
Prawo podaży zakłada, że przy wyższej cenie następuje wzrost podaży. (Opracowanie własne)
Przykładowo ponadprzeciętny wzrost średniej płacy dla programistów sprawia, że coraz więcej ludzi decyduje się rozpocząć pracę w branży IT. Tym samym podaż programistów na rynku pracy rośnie.
Podaż jest kształtowana nie tylko przez cenę. Ogromne znacznie ma też know-how i rozwój technologii. Przykładowo, by na rynku motoryzacyjnym pojawiła się podaż samochodów elektrycznych, konieczne było opracowanie odpowiednich rozwiązań technicznych.
Na podaż wpłynąć może nawet pogoda. Długotrwała susza może znacząco ograniczyć podaż wielu warzyw. Z kolei brak wiatru, czy duże zachmurzenie zmniejszają podaż energii uzyskiwanej z OZE.
Czym jest cena równowagi?
Poniekąd prowadząc biznes, ma się dowolność w ustalaniu cen za swoje produkty. W rzeczywistości jednak trzeba zwrócić uwagę na sytuację rynkową. Prawa popytu oraz podaży jasno pokazują zaś, że cele strony popytowej i podażowej są odmienne.
W punkcie przecięcia popyt i podaż zostają zrównoważone. (Opracowanie własne)
To jasne, że sprzedawca chce uzyskać jak najwyższą, a kupujący jak najniższą cenę. Finalnie prawa wolnego rynku sprawiają, że cena jest ustalana na poziomie równowagi, co pozwala osiągnąć kompromis. Poziom równowagi to miejsce, w którym krzywa podaży przecina się z krzywą popytu. Tak naprawdę jednak w gospodarkach kapitalistycznych podaż jest zwykle nieco większa niż popyt. Wszakże produkty czekają na klientów na półkach sklepowych.
Przy analizach popytu i podaży warto zwracać uwagę na geograficzną specyfikę konkretnego rynku. Przykładowo w Polsce zupełnie oczywiste wydaje się, że litr benzyny kosztuje więcej niż litr wody. Nie jest to jednak w pełni uniwersalna reguła. W niektórych krajach arabskich woda jest często droższa od paliwa. Wynika to z zasobów surowców i wody pitnej w tym regionie świata.
Na czym polega elastyczność popytu i podaży?
Mikroekonomia często odwołuje się nie tylko do praw popytu i podaży, ale i elastyczności. Elastyczność określa, jak bardzo zmieni się popyt lub podaż przy zmianie jakiegoś czynnika. Takim czynnikiem może być cena.
Elastyczność cenowa popytu, w zależności od konkretnych uwarunkowań bywa zupełnie inna. Czasem nawet minimalny wzrost ceny może znacząco obniżyć popyt. Tak dzieje się zwłaszcza przy dobrach substytucyjnych. Przykładowo nieznaczny wzrost ceny kawy sypanej może znacząca zmniejszyć popyt na ten produkt, jeśli cena kawy rozpuszczalnej pozostanie niezmieniona.
Zupełnie inaczej jest w przypadku oleju napędowego, którego elastyczność cenowa popytu jest niska. Ten produkt jest niezbędny dla wielu kierowców, a przy tym trudno go zastąpić. Stąd nawet znaczne podwyżki cen na stacjach paliw zwykle w raczej niewielkim stopniu zmniejszają popyt.
Jak elastyczność popytu określa pomysł biznesowy?
Zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorców znacznie ma nie tylko cenowa, ale i dochodowa elastyczność popytu. Takowa mówi o tym, jak zmieni się popyt na konkretne produkty wraz ze wzrostem lub spadkiem dochodów konsumentów.
Na tej podstawie wyróżnia się dobra podstawowe z niską elastycznością dochodową popytu. Uogólniając, są to produkty niezbędne dla każdego człowieka. Przykładem dóbr podstawowych są artykuły spożywcze. Jeśli ktoś prowadzi biznes w tej branży, to może liczyć na dużą niezależność od koniunktury gospodarczej. Wielkość popytu na jego produkty zawsze będzie kształtować się na podobnym poziomie.
Z kolei dla tzw. dóbr wyższego rzędu sytuacja jest odwrotna. Za przykład można tu podać usługi turystyczne. Gdy ktoś zamierza otworzyć biuro wycieczkowe, to szczególnie mocną uwagę powinien zwracać na koniunkturę gospodarczą i dynamikę zmiany realnych płac. Szybki rozwój gospodarczy w ponadproporcjonalnym zwiększa popyt na usługi turystyczne. Jednak w czasie kryzysów ludzie w pierwszej kolejności rezygnują właśnie z dóbr wyższego rzędu, co szczególnie mocno odczuwają podmioty choćby właśnie z branży turystycznej.
Sprawdź również: Jak założyć firmę?
Zaskakująca ekonomia, czyli paradoksy popytu
Dla niemal każdej reguły można znaleźć wyjątki. Przekonać można się o tym zwłaszcza w przypadku ekonomii. De facto wyróżnia się mnóstwo paradoksów dotyczących praw podaży oraz popytu. Jednym z ciekawszych jest efekt owczego pędu. Ludzie nierzadko kupują coś tylko po to, by naśladować innych. Ten swoisty fenomen grupowego myślenia jest często wykorzystywany w kampaniach reklamowych z udziałem sławnych postaci.
Uwagę można też zwrócić na paradoks Veblena. Czasem wzrost popytu jest podyktowany wzrostem ceny. Taka sytuacja jest sprzeczna z prawem popytu. Paradoks Veblena dotyczy zwłaszcza tzw. dóbr luksusowych, np. najdroższych samochodów. Konsumenci nierzadko postrzegają bowiem jakość produktu przez pryzmat ceny. Innymi słowy, droższe produktu bywają postrzegane jako lepsze od tańszych, nawet jeśli zapewniają identyczną użyteczność.
Ciekawym zjawiskiem jest paradoks spekulacyjny. To zjawisko jest obserwowane głównie na rynkach inwestycyjnych. Bywa jednak, że swego rodzaju panika dopada wielu konsumentów indywidualnych. Przez co paradoks spekulacyjny dotyczy czasem podstawowych produktów. Przykładem jest cukier około 2010 roku w Polsce. Jego cena w tamtym czasie szybko rosła. Konsumenci w obawie przed dalszym wzrostem cen zaopatrywali się w coraz większe zapasy cukru. Z tego powodu cena rosła jeszcze szybciej.
Jak mocno można ufać prawom popytu i podaży w biznesie?
W odróżnieniu od praw fizyki prawa ekonomii nie są uniwersalne. Popyt i podaż nierzadko zachowują się inaczej, niż wynikałoby to z ogólnie przyjętej teorii. Stąd w ekonomii tak dużo paradoksów i dyskusji na ich temat. W znacznej mierze wynika to z założeń przyjmowanych przynajmniej w nurcie klasycznej ekonomii. W teoriach zakłada się bowiem, że wszyscy ludzie podejmują całkowicie racjonalne decyzje.
Tymczasem rzeczywistość pokazuje, że preferencje konsumentów zależą nie tylko od czystego rachunku ekonomicznego. Ogromne znaczenie mają też inne kwestie związane np. z psychologią i socjologią. Te czynniki nierzadko są subiektywne i trudno je przedstawić w formie liczb.
Warto jednak wiedzieć, jak działa popyt i podaż oraz cena równowagi rynkowej. Pozwala to w dość prosty sposób zrozumieć ogólne mechanizmy funkcjonowania wolnego rynku. Taka wiedza ma szereg praktycznych zastosowań. Znajomość podstawowych praw ekonomicznych pozwala lepiej zrozumieć swoją pozycję negocjacyjną przed rozpoczęciem rozmów o podwyżkę. Popyt i podaż to kwestia, na którą uwagę powinno się też zwrócić przed podjęciem każdej decyzji inwestycyjnej.
Nade wszystko są to terminy istotne dla przedsiębiorców. To popyt i podaż w znacznej mierze kształtują szanse i zagrożenia dla danego biznesu. Zrozumienie praw popytu i podaży pozwala również określić optymalny poziom cen za swoje produkty i usługi.
Sprawdź również: Co warto wiedzieć o firmie jednoosobowej?
