Wspinaczka – wszystko, co powinieneś wiedzieć o tej dyscyplinie

Wspinaczka to doskonały sport dla osób, które potrzebują solidnej dawki adrenaliny oraz lubiących stawiać przed sobą nowe wyzwania. Choć może wydawać się, że jest to dyscyplina dostępna dla nielicznych, warto poznać różne jej odmiany. Sprawdź, jakie są zalety wspinaczki i jak przygotować się do pierwszych treningów.

Wspinaczka – co to za sport?

Miłośnicy tej dyscypliny sportowej cenią ją przede wszystkim za bogactwo możliwości. Definicja mówi o przemieszczaniu się po pionowej powierzchni przy użyciu rąk, jednak w rzeczywistości wspinaczka oferuje o wiele szersze spektrum sportowych emocji. Można ją podzielić na trzy główne kategorie:

• wspinaczka zimowa,
• wspinaczka klasyczna,
• wspinaczka hakowa.

Ponadto sport ten klasyfikuje się z uwzględnieniem wielu różnych czynników, na przykład używanego przez sportowców sprzętu. Niezwykle ważnym elementem są również warunki, w jakich uprawiana jest dyscyplina. Biorąc pod uwagę ten wyznacznik podziału, możemy wyróżnić między innymi wspinaczkę górską, ściankową, wielościankową oraz skałkową.

Czym wyróżniają się poszczególne rodzaje wspinaczki?

Możliwość aktywności na łonie natury lub na terenie obiektów sportowych oraz różnorodność dostępnego na rynku sprzętu sprawiają, że osoby chcące rozpocząć swoją przygodę ze wspinaczką mogą się zniechęcić. Dlatego poniżej przedstawiamy charakterystykę poszczególnych rodzajów wspinaczki.

• Wspinaczka skałkowa

Ten sport warto zarekomendować osobom ceniącym aktywność fizyczną na świeżym powietrzu. Wspinaczkę skałkową uprawia się na terenie skalnym. W naszym kraju można zdecydować się na przykład na wyjazd w Tatry lub w inne miejsce, gdzie zostały wyznaczone specjalne ścieżki. Warto zaznaczyć, że wspinaczki skałkowej nie uprawia się zimą. Dyscyplina przeznaczona jest dla dwóch osób – jedna osoba się wspina, a druga ją asekuruje. Taka forma wspinaczki na pewno spodoba się sportowcom szukającym sposobów na zapewnienie sobie bliskiego kontaktu z naturą oraz stawiających na skuteczny trening ogólnorozwojowy.

• Wspinaczka ściankowa

W Polsce pojawia się coraz więcej obiektów umożliwiających wspinaczkę po tak zwanym panelu. W tym przypadku mamy do czynienia ze sztuczną ścianką, która stanowi doskonałe rozwiązanie dla osób, które dopiero uczą się ogólnych zasad związanych z tym sportem. Ponadto panel może przydać się podczas przygotowań do bardziej wymagających wyzwań w terenie.

• Wspinaczka wielościankowa

Tak zwany big wall to jeden z najbardziej zaawansowanych rodzajów wspinaczki. Jest on przeznaczony wyłącznie dla profesjonalistów mających wieloletnie doświadczenie. Do jej uprawiania niezbędne są nienaganne umiejętności, cierpliwość oraz specjalistyczny sprzęt. Na niektórych ścianach sportowcy spędzają nawet kilka dni. W takich sytuacjach zabierają ze sobą specjalne namioty umożliwiające organizację noclegu na skałach.

• Wspinaczka górska

W polskich warunkach terenowych najczęściej chodzi o taternictwo. Do tej samej kategorii zaliczają się również himalaizm oraz alpinizm. Wspinaczka górska może być uprawiana w różnych stylach, dzięki czemu cieszy się dużą popularnością. Jednakże jest ona przeznaczona dla doświadczonych profesjonalistów dysponujących zaawansowanym i sprawdzonym sprzętem.

• Wspinaczka lodowa

Dyscyplina dla osób uwielbiających aktywność fizyczną w zimowych warunkach atmosferycznych. Jest to kolejny rodzaj wspinaczki, na którym mogą pozwolić sobie tylko najlepsi profesjonaliści, którzy przez długie lat szlifowali swoje umiejętności. Duże znaczenie ma nie tylko odpowiednie przygotowanie, lecz także staranie skompletowany ekwipunek pozwalający bezpiecznie przemieszczać się po oblodzonym i śliskim terenie.

• Wspinaczka klasyczna

Klasyczny rodzaj wspinaczki to ten, w którym wykorzystywany jest wyłącznie sprzęt przeznaczony do asekuracji, bez dodatkowego oprzyrządowania na przykład w postaci haków.

• Wspinaczka mikstowa

Dyscyplina pozwalające połączyć wspinaczkę skałkową i lodową. Przejścia odbywają się na terenie obejmujących zarówno suche skały, jak i nawierzchnie lodowe lub pokryte śniegiem. Ten rodzaj jest wymagający pod względem ekwipunku, ponieważ wymaga zabrania ze sobą sprzętu niezbędnego we wszystkich warunkach.

• Wspinaczka piaskowcowa

Drobnoziarniste skały osadowe mają niską odporność na uszkodzenia mechaniczne, w związku z czym we wspinaczce piaskowcowej nie korzysta się z metalowego sprzętu do asekuracji własnej. Zbędna w tym przypadku jest również stosowana w tradycyjnej wspinaczce skalnej magnezja.

• Wspinaczka hakowa

W tej odmianie wspinaczki korzysta się z umieszczonych na skałach haków. W dzisiejszych czasach najczęściej są to specjalne uchwyty umieszczane nieinwazyjnie na skałach, aby nie ingerować zbyt mocno w przyrodę.

• Bouldering

Jedna z najnowszych odmian wspinaczki polegająca na pokonywaniu podczas trasy sporych rozmiarów głazów. Jest to dość niebezpieczna dyscyplina, ponieważ sportowcy nie używają lin wspinaczkowych, wobec czego nie mają asekuracji. Ochroną przed konsekwencjami ewentualnych upadków są przenośne materace określane mianem crash padów. Początkowo bouldering uprawiano na łonie natury, jednak teraz można znaleźć sporo zamkniętych obiektów umożliwiających korzystanie z tej formy wspinaczki na specjalnym panelu.

Na czym polega wspinaczka sportowa?

Wspinaczka sportowa to odmiana bazująca na umieszczonych w skałach punktach. Wyróżnia się kilka stylów:

• OS – osoba wspinająca się ma tylko jedną szansę na pokonanie drogi. Podczas wspinaczki dopuszczalne jest spojrzenie na ścianę wyłącznie przed rozpoczęciem na niej aktywności, zawodnik nie może konsultować się z innymi wspinaczami oraz obserwować ich na danej trasie.
• Flash – tutaj również mamy do czynienia z przejściem za pierwszym razem, jednak przed wspinaczką można skrupulatnie przeanalizować ścianę, aby odpowiednio zaplanować sobie drogę. Ponadto w trakcie wspinania się można uzyskiwać wsparcie i podpowiedzi z dołu.
• RP – wspinacz może podjąć kilka prób wejścia na górę. Jednak po każdym nieudanej próbie osoba wspinająca się musi wrócić na dół i zacząć od nowa. Przed podjęciem kolejnej próby lina wyciągana jest z przelotek i wpinana z powrotem.
• RK – po nieudanej próbie wejścia na górę linę wpina się w najwyższym zdobytym dotychczas punkcie.
• AF – jest to styl wspinaczki sportowe, w którym wszystkie zasady są dozwolone. Wspinacz może dokładnie przenalizować ścianę, odpoczywać w trakcie pokonywania trasy oraz korzystać ze wskazówek otrzymywanych z dołu. Najczęściej z tej metody korzysta się podczas przygotowań do wspinaczki w stylu RP lub RK.

Jak zacząć przygodę ze wspinaczką?

Do uprawiania wspinaczki nie trzeba mieć żadnych specjalnych predyspozycji. Każdy może spróbować swoich sił w tym sporcie. Najważniejsze to przełamać się i wyruszyć po raz pierwszy na ściankę. Najlepiej zrobić to na panelu w obiekcie cieszącym się renomą i wykwalifikowaną kadrą instruktorów, którzy przygotują Cię odpowiednio do tej formy aktywności fizycznej oraz zagwarantują niezbędną dla bezpieczeństwa osób początkujących asekurację.

Porady dla początkujących wspinaczy

• Ubierz się wygodnie

Jak w każdej dyscyplinie sportu również wspinacze muszą zatroszczyć się o starannie przemyślany ubiór. Stylizacja na ściankę powinna zostać skompletowana w taki sposób, aby z żaden elementów garderoby nie ograniczał swobody ruchu. Na początek możesz zdecydować się na zakup sportowych spodenek lub legginsów od ulubionego producenta. Warto stawiać na nieco dłuższe fasony, aby uchronić kolana przed bolesnymi otarciami, które mogą zniechęcić do dalszej wspinaczki.

• Pamiętaj o solidnym obuwiu

Pierwszy raz możesz wejść na panel w ulubionych sportowych trampkach lub sneakersach. Jeśli zyskasz pewność, że wspinaczka na stałe zagości w Twoim życiu, zacznij rozglądać się za specjalnymi butami wspinaczkowymi. Kluczowym elementem modeli z tej kategorii jest podeszwa zapewniająca przyczepność na znacznie wyższym poziomie niż obuwie przeznaczone do uprawiania innych form aktywności fizycznej.

• Nie zapomnij o magnezji

W trakcie wysiłku fizycznego ręce się pocą, przez co mogą ślizgać się na chwytach na ściance. Wywołuje to poczucie dyskomfortu, utrudnia pokonanie danej trasy oraz stwarza ryzyko kontuzji. Dlatego magnezja to jeden z podstawowych elementów ekwipunku każdego wspinacza bez względu na poziom doświadczenia. Należy zaznaczyć, że warto zapoznać się z regulaminem danego obiektu. W niektórych z nich może się okazać, że używanie magnezji w proszku lub w kostkach jest zabronione ze względu na pylenie. W takich sytuacjach trzeba postawić na magnezję w płynie, którą bez problemu znajdziesz w sklepach oferujących sprzęt i akcesoria do wspinaczki.

• Rozgrzewaj się przed każdym wejściem

Wspinaczka bywa traktowana jako trening ogólnorozwojowy. Podczas pokonywania trasy Twoje ciało będzie zmuszone do zaangażowania do pracy wielu różnych partii mięśniowych. Chcąc ułatwić sobie pokonanie trasy oraz zwiększyć ochronę przed kontuzjami, wykonaj rozgrzewkę skupiającą się przede wszystkim na tułowiu oraz nadgarstkach i dłoniach. W innych dyscyplinach sportowych rozciąganie wykonuje się zazwyczaj na koniec treningu. Wspinacze powinni zrobić stretching przed wejściem na ściankę, żeby umożliwić sobie szeroki zakres ruchu.

Ekwipunek wspinacza – co będzie Ci potrzebne podczas wspinaczki?

• Buty wspinaczkowe

Wspominaliśmy już, że na wyposażeniu wspinacza nie może zabraknąć profesjonalnego obuwia. Buty do wspinaczki cechują się specyficzną konstrukcją – mają dość cienką, jednak solidną i przyczepną podeszwę. Charakterystycznym elementem jest również duża ilość guma umieszczona dookoła całej cholewki. Odpowiednia sztywność pozwala zapewnić stabilność każdego kroku na ściance, co jest wyjątkowo ważne, jeśli chodzi o bezpieczeństwo wspinacza oraz możliwość efektywnego pokonywania trasy. Warto postawić na modele z portfolio renomowanych marek, ponieważ popularni producenci wykorzystują najwyższej jakości komponenty, aby buty były odporne na rozciąganie i uszkodzenia mechaniczne.

• Lina

Akcesorium, od którego zależy bezpieczeństwo wspinacza. Na rynku można znaleźć różne rodzaje lin, dlatego przed udaniem się na zakupy warto przyswoić najważniejsze informacje na ten temat, aby wiedzieć, na jakie parametry techniczne zwrócić uwagę. Wybór konkretnego modelu zależy przede wszystkim od rodzaju wspinaczki, jaki uprawiamy. Ponadto liny spełniają różne funkcje – wyróżniamy między innymi liny asekuracyjne, pomocnicze oraz do komunikacji.

• Uprząż

Kolejnym elementem odpowiadającym za bezpieczeństwo wspinacza jest uprząż, która musi być dobrze dopasowana do sylwetki i gabarytów użytkownika. Wybór właściwego rozmiaru zapewnia komfort użytkowania – akcesorium nie może krępować ruchów oraz zbyt mocno przylegać do ciała. Wspinacze najchętniej wybierają uprząż biodrową.

• Kask wspinaczkowy

Ochrona głowy jest bardzo ważna na przykład w przypadku osób uprawiających wspinaczkę skałkową. Tego typu nakrycie głowy zapewni Ci optymalny poziom bezpieczeństwa w obliczu spadających odłamków skalnych, które mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia wspinacza. Kask musi być przede wszystkim wygodny. Najlepiej zdecydować się na zakup modelu wyposażonego w system regulacji obsługiwany jedną ręką. Jeżeli wspinasz się w sezonie wiosenno-letnim, pomyśl też o kasku z dużą liczbą otworów wentylacyjnych. Z kolei w warunkach zimowych należy dokupić czapkę wkładaną pod kask.

• Ekspresy i karabinki

To właśnie za pomocą tak zwanych ekspresów przymocowuje się linę do punktów asekuracyjnych, dlatego podczas kompletowania swojego ekwipunku nie możesz zapomnieć o tych niewielkich akcesoriach. Następnym ważnym produktem są karabinki, dzięki którym przymocujesz przyrząd asekuracyjny do uprzęży. Na rynku dostępne są warianty w różnych rozmiarach i kształtach, więc na pewno uda Ci się znaleźć akcesoria dopasowane w pełni do Twoich potrzeb.

• Przyrządy asekuracyjne

Podczas wspinaczek z partnerem niezbędne okazują się przyrządy asekuracyjne. Ponadto znajdują one zastosowanie w trakcie zjazdów. Jeśli jesteś osobą początkującą, zdecyduj się na kupno łatwego w obsłudze produktu, na przykład cieszącego się dużą popularnością „kubka”, który przymocowuje się do łącznika uprzęży przy pomocy karabinka. W sytuacji gdy odpadniesz od ściany, lot zostanie wyhamowany, dzięki czemu unikniesz groźnych dla zdrowia kontuzji. Należy zapamiętać, aby zwrócić uwagę, czy wybrany przyrząd asekuracyjny jest dopasowany do średnicy używanej przez Ciebie liny.

Jak dbać o buty wspinaczkowe?

Obuwie do wspinaczki narażone jest na intensywną eksploatację w nierzadko trudnych warunkach terenowych oraz atmosferyczny. Każdy sportowiec chce jak najdłuższej cieszyć się swoimi butami, w szczególności kiedy znajdzie model odpowiadający w stu procentach jego osobistym preferencjom. Stosowanie się do kilku prostych zasad pielęgnacji i konserwacji pozwoli Ci zwiększyć żywotność ulubionego obuwia wspinaczkowego oraz umożliwi jego efektywniejsze wykorzystanie na ściankach lub skałach.

Buty trzeba chronić przede wszystkim przed wilgocią. Nadmiar potu we wnętrzu obuwia skutkuje namnażaniem grzybów i pleśni odpowiedzialnych za powstawanie nieprzyjemnych zapachów. To może nie tylko doprowadzić do dyskomfortu, lecz również mieć negatywny wpływ na żywotność buta, który powinien być suszony w naturalnych warunkach – bez stawiania przy bezpośrednich źródłach ciepła oraz bez wystawiania na działanie promieniowania słonecznego. Chcąc uchronić się przed niepożądanymi bakteriami, może zastosować specjalny spray dezynfekujący dostępny do nabycia na przykład w sklepach obuwniczych lub drogeriach.

Warto zainwestować również w prawidła, dzięki którym obuwie zachowa niezwykle ważny dla komfortu i bezpieczeństwa użytkowania naturalny kształt. Tego typu akcesoria też bez problemu nabędziesz w sklepie obuwniczym.

Przed każdym użyciem należy wyczyścić buty. Drobinki piachu lub zaschnięte błoto na podeszwie mogą negatywnie wpłynąć na Twój komfort oraz bezpieczeństwo w trakcie wspinaczki. Przed rozpoczęciem usuwania zabrudzeń dobrze jest zapoznać się z zaleceniami producenta konkretnego modelu.

Bardzo ważnym aspektem pielęgnacji butów do wspinaczki jest także ich konserwacja. Na rynku znajdziesz mnóstwo różnych preparatów umożliwiających impregnację zarówno cholewki, jak i podeszwy. Do wyboru masz produkty przeznaczone do wielu rodzajów materiałów, na przykład skóry naturalnej, skóry syntetycznej, nubuku lub tkanin płóciennych.

Zasady bezpieczeństwa podczas wspinaczki skałkowej

Wspinaczka skałkowa jest o wiele bardziej niebezpieczną dyscypliną niż wspinaczka na ściankach na terenie obiektów sportowych, gdzie znajduje się sztab ludzi gotowych udzielić natychmiastowej pomocy podczas ewentualnych wypadków i związanych z nimi kontuzji. Dlatego chcąc czuć się bezpiecznie, zawsze pamiętaj o kilku ważnych zasadach:

• wspinaj się z partnerem, który ma doświadczenie we wspinaczce i będzie w stanie zagwarantować Ci odpowiednią asekurację zarówno podczas łatwiejszych, jak i trudniejszych wejść,
• wybieraj wyłącznie trasy, do których jesteś przygotowany pod względem umiejętności i posiadanego sprzętu,
• wpinaj się, gdy masz pewność, że stoisz stabilnie – nieudane wpięcie może skutkować długim i bolesnym lotem.

Kilka słów o wspinaczce bez asekuracji

Wspinaczka bez asekuracji (free solo) to najbardziej niebezpieczny rodzaj tej dyscypliny sportowej. Na tę formę aktywności mogą pozwolić sobie jedynie najbardziej doświadczeni wspinacze dysponujący nietuzinkowymi umiejętnościami oraz wieloletnim doświadczeniem. Zazwyczaj na takie wejścia decydują się osoby poszukujące solidnej dawki adrenaliny. Wielu reprezentantów wspinaczki free solo trwale zapisało się na kartach historii. Jednym z nich jest Alain Robert, który bez asekuracji wspinał się nie tylko w górach. Jest on znany głównie ze wspinania się w stroju Spider-Mana na wieżowce, na przykład Burdż Chalifa (829 m), Taipei 101 (508 m), Petronas Tower 1 (452 m) czy Empire State Building (381 m).

Najbardziej znanym wspinaczem znanym z przejść bez asekuracji jest Alex Honnold, który w 2017 roku wspiął się na ścianę El Captain – zlokalizowana w dolinie Yosemita w środkowej Kalifornii formacja skalna ma ok. 900 metrów wysokości.

W gronie najsłynniejszych wspinaczy free solo znajdują się także Dan Osman, John Bachar, Peter Croft oraz Dean Potter, który w 2015 roku zginął w tragicznym wypadku w Yosemite.

Charakterystyczną odmianą wspinaczki bez asekuracji jest deep water solo – zmagania w tym przypadku polegają na wspinaniu się na skalne ściany położone bezpośrednio nad powierzchnią wody. Gdy wspinacz odpadnie od ściany, spada w głębinę.

Wspinaczka dla dzieci – od czego zacząć?

Jeśli Twoja pociecha przejawia zainteresowanie wspinaczką, poszukaj w swoim mieście hali oferującej specjalne ścianki dla najmłodszych. Podczas pierwszych wizyt na takim obiekcie sportowym dziecko nauczy się podstawowych technik, których opanowanie jest niezbędne do podejmowania trudniejszych wyzwań. Ponadto nauka wspinania może mieć pozytywny wpływ na rozwój dziecka oraz przydać się w wielu innych dziedzinach życia. Wspinaczka umożliwia poprawę gibkości ciała, zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni oraz pozwala wypracować poprawną koordynację ruchową. W dodatku wejścia na ścianki uczą odpowiedzialności oraz koncentracji na konkretnym zadaniu.

Podobnie jak w przypadku dorosłych wspinaczy dzieci potrzebują starannie dobranego wyposażenia wspinaczkowego. Sprzęt musi być dopasowany do wzrostu i wagi użytkownika. Kompletując ekwipunek dal swojej latorośli, nie zapomnij o:

• butach wspinaczkowych,
• uprzęży biodrowej,
• przyrządzie asekuracyjnym
• kasku wspinaczkowym.

Poszczególne elementy wyposażenia powinny pochodzić od sprawdzonych i certyfikowanych producentów, aby gwarantowały młodym wspinaczom poczucie komfortu i bezpieczeństwa na ściance. Należy mieć też na uwadze, że dzieci szybką rosną. Dlatego co jakiś czas rodzic musi dokonać wymiany sprzętu. Na rynku znajduje się mnóstwo propozycji produktów wspinaczkowych dla dzieci i młodzieży, więc z łatwością wybierzesz sprzęt zgodny z oczekiwaniami pociechy oraz trafiający w Twój budżet.