Perspektywa z dołu to nie tylko jeden punkt widzenia

Ogólnie przyjmuje się więc, że perspektywa z dołu zakłada uniesienie obiektywu do góry. Jaki jest kąt odchylenia od poziomu, zależy od wizji fotografa - niekiedy jest to bardzo delikatna zmiana punktu widzenia, kiedy indziej można wybrać bardziej radykalne rozwiązania.

Czytasz fragment jednej z lekcji e-kursu   Trening fotograficzny     zobacz szczegóły >>>

Przykłady fotografii zamieszczone w tym ćwiczeniu podsuną kilka ciekawych rozwiązań, które będą stanowiły dobrą inspirację i punkt wyjścia do własnych poszukiwań. Najważniejsze jest jednak, by pamiętać, że niezależnie od tego czy stoisz, kucasz czy też leżysz, możesz przyjąć żabią perspektywę.

Fotografia wykonana z żabiej perspektywy kojarzy się przede wszystkim z obrazami, które ukazują motywy tak, jakby fotograf leżał np. u stóp modeli lub obiektu. Rzeczywiście jest to najpopularniejsze wykorzystanie tego punktu widzenia, ale nie jest to jedyna możliwość. Fot. Pirelli

Żabia perspektywa - przykłady zastosowania

Unosząc zarówno aparat do góry tylko odrobinę jak i całkiem zdecydowanie, możesz zmieniać sposób odbioru Twojego motywu. W przypadku portretów ukazywanie modeli od dołu ma na celu dodanie im majestatu i budowanie wrażenia ich monumentalności, co odnosi się nie tylko do budowy fizycznej, ale również postawy ducha. Cecha ta znajduje potwierdzenie np. w polityce, gdzie kandydaci stawiani są nieco wyżej od tłumu na mównicach, aby takie wrażenie wywołać na słuchających ich ludziach.

Portret wykonany od dołu nie musi oczywiście kojarzyć się jedynie z władzą. Trzeba jednak pamiętać, że takie ujęcie modela dodaje mu dystynkcji. Ujmując działanie żabiej perspektywy ogólniej - w zastosowaniu do większej liczby różnorodnych motywów - wpływa ona na postrzeganie obiektu jako dużo większego. Jest to bardzo ciekawy zabieg, gdyż umożliwia pokazanie miniaturowych obiektów jako monumentalnych.

Powyższy portret Che Gueavary jest jednym z najczęściej powielanych na świecie zdjęć. Zdjęcie wykorzystuje perspektywę z dołu właśnie w taki sposób, jak zostało to przed chwilą opisane. Ten punkt widzenia wzmacnia mit rewolucjonisty. Dodatkowo widz ma wrażenie, że sportretowany mężczyzna spogląda w punkt znajdujący się gdzieś za horyzontem, co może sugerować śmiałe patrzenie w przyszłość. Fot. Alberdo Korda

Abstrahując od tego kim był model zaprezentowany na poprzednim portrecie, to jednak omawiana perspektywa nie musi mieć aż tak mocno hierarchicznego czy wręcz politycznego nacechowania. W większości wypadków po prostu zwiększa dynamikę ujęć, a także pozwala na pokazanie nieco odmiennego niż powszechnie przyjęty punkt widzenia. Powyższe zdjęcie jest tego dobrym przykładem - obraz cechuje się temperamentem, ale jednocześnie zachowuje lekkość i widz nie czuje się przytłoczony czy zdominowany przez modela. Warto zwrócić uwagę, iż żabia perspektywa pozwala także na uzyskanie dobrego, uniwersalnego i niezwykle powszechnego tła, jakie stanowi niebo.

Istnieją sytuacje fotograficzne, gdy odruchowo przyjmuje się żabią perspektywę. Fotografowanie ptaków to znakomita lekcja tego, jak subiektywny jest punkt widzenia.

Fakt, iż każdy do katalogowania obiektów jako dużych lub małych przyjmuje własny wzrost powoduje jednocześnie odruchowe założenie, że to na co patrzymy z dołu, musi być bardzo dużych rozmiarów. Fotografia z żabiej perspektywy wykorzystuje ten fakt, bawiąc się percepcją widzów i dając wrażenie, jakby maleńka stokrotka była czymś ogromnym. Dla wielu istot tak właśnie jest, a fotografia po raz kolejny udowadnia, że pozwala spojrzeć na świat z różnych, niedostępnych na co dzień punktów widzenia.

Żabia perspektywa może dać także dostęp do abstrakcyjnych i nietypowych ujęć. W szczególności wykorzystując szyby, możesz spojrzeć na świat z zupełnie odmiennego punktu widzenia. Fot. Andrius Burba

"W życiu nie istnieją rzeczy bezwzględnie duże lub małe. To jak je widzimy, jest zależne tylko od nas. W przypadku fotografii, w której ustawienie aparatu i dobór obiektywu wpływają na sposób pokazywania świata, ta kwestia nabiera jeszcze większego znaczenia"  - Chris Orwig.

Zmiana perspektywy a fotografia architektury

W poprzednich zadaniach treningu fotograficznego związanych z perspektywą pojawiła się kwestia wpływu zmiany punktu widzenia na zdjęcia przedstawiające architekturę. Teraz przyszła pora na nieco szersze omówienie tego zagadnienia.

Jak już wiesz, ustawienie aparatu tak, iż płaszczyzna materiału światłoczułego lub matrycy nie jest równoległa do fasady budynku sprawia, że na fotografii pionowe linie zaczynają się zbiegać. W rezultacie powstaje efekt, który jest określany jako "walenie się" budowli. Chociaż ten błąd jest powiązany z podnoszeniem obiektywu do góry, ujawnia się także przy opuszczeniu instrumentu. A ponieważ częstsze jest "zadzieranie" głowy podczas fotografowania (co wynika w oczywisty sposób ze stosunku rozmiarów fotografa i budowli), najczęściej dochodzi też do nieuzasadnionego lub omyłkowego zastosowania żabiej perspektywy w fotografii architektury. W efekcie budynek zdaje się przechylać w kierunku widza, tak jakby miał się na niego przewrócić. W większości wypadków takie ujęcie architektury jest błędne, gdyż zaburza jej odbiór i utrudnia określenie właściwej skali. Z drugiej strony w wielu sytuacjach może to być pożądane. Na początek jednak zostanie omówione takie działanie, które ma na celu uniknięciu błędów, tak aby następnie móc świadomie odchodzić od tej reguły.

Zastosowanie szerokokątnego obiektywu i uniesienie go do góry spowodowało, iż budynki znajdujące się po dwóch stronach ulicy zdają się chylić ku sobie. Oczywiście problemem nie jest stosowanie szerokokątnej optyki, chociaż uwydatnia ona ów błąd.

Aby uniknąć walących się budynków konieczne jest ustawienie aparatu tak, aby materiał światłoczuły lub matryca były równoległe do ścian budynku (inaczej ujmując konieczne jest zadbanie o to, aby linie pionowe były prostopadłe do podstawy kadru). W praktyce oznacza to zatem ustawienie aparatu poziomo. W tym celu należy stosować statyw, wyposażony w głowicę z poziomicą lub osobną poziomicę, zakładaną np. na złącze gorącej stopki.

Czytasz fragment jednej z lekcji e-kursu   Trening fotograficzny     zobacz szczegóły >>>

Niestety, w wielu wypadkach trudno korzystając z obiektywu szerokokątnego odejść na tyle daleko od budynku, aby jednocześnie nie podnosić obiektywu do góry i zmieścić go w kadrze. Warto zawsze starać się szukać innych miejsc, z których można zrobić zdjęcie - np. spróbować wjechać na dach sąsiadującej budowli. Niemniej ta częsta niemożność powoduje powszechność błędu, jakim jest podnoszenie obiektywu do góry.

Profesjonaliści radzą sobie z tym problemem, stosując profesjonalne obiektywu typu tilf&shift (lub korzystając z wysięgników, takich samych jak np. do naprawiania latarni ulicznych czy słupów wysokiego napięcia). Takie obiektywy umożliwiają dokładną kontrolę perspektywy, co skutkuje wyeliminowaniem wyżej wymienionych problemów. Nie da się jednak ukryć, iż ceny tego typu optyki sprawiają, że są to narzędzia zarezerwowane dla osób, które rzeczywiście zamierzają poświęcić się fotografii architektury. W przypadku wykonywania zdjęć w trakcie podróży, wakacji czy też w sytuacjach, gdy budynki są tylko tłem, bardziej realnym rozwiązaniem jest stosowanie odpowiedniego punktu widzenia. W przypadku pojawienie się błędów możliwe jest także korygowanie perspektywy w programie graficznym.

Obiektywy tilt&shift typu Canon TS-E 135 mm f/4 L pozwalają na przesunięcie osi optycznej tak, aby zniwelować problemy z perspektywą w fotografii architektury. Źródło: Canon

Powyższe rozważania nie zaprzeczają jednak temu, iż czasami naprawdę warto przyjąć w fotografii architektury żabią perspektywę. To właśnie ona pozwala w szczególności podkreślić monumentalność i ogrom budowli. Chyba każdemu zdarzyło się stanąć pod wysokim blokiem lub wieżą i poczuć, jak kręci się przez nie w głowie, gdy spojrzy się na nie niemal pionowo. Żabia perspektywa pozwala przenieść te wrażenia na fotografie.

Jeśli fotograf chce pokazać strzelistość konstrukcji i celowo zdominować nią widza, to zastosowanie żabiej perspektywy jest jak najbardziej wskazane. W takiej sytuacji zbieżność linii i przerysowanie proporcji nie stanowi żadnego problemu. Zdjęcia architektury służą nie tylko do dokumentowania budowli, ale również ich interpretowania przez fotografa. Wszystkie zabiegi - jeśli są przy tym stosowane świadomie - są jak najbardziej wskazane, jeśli prowadzą do uzyskania oczekiwanych rezultatów.

Motyw architektury i podniesienie wysoko głowy to znakomity wstęp do odkrycia wielu abstrakcyjnych motywów. W takiej sytuacji fotograf traktuje budynki w oderwaniu od ich przeznaczenia i historii. Może w dowolny sposób kadrować ich fragmenty tak, aby je niejako "wycinać" i wykorzystywać na własny użytek. Patrzenie na świat z dołu pozwala na dostrzeżenie ciekawych połączeń pomiędzy różnymi obiektami, które normalnie nie są dostrzegane.

"Dobra fotografia nie jest tylko reprodukcją przedmiotu lub grupy przedmiotów – jest interpretacją natury, reprodukcją wrażeń fotografa, którą pragnie przekazać innym" - Lewis Hine.

Z żabią perspektywą ma się do czynienia dużo częściej, niż tylko w sytuacji, gdy położy się z aparatem na ziemi. Jak widać na powyższych przykładach, tego typu ujęcia czasami są wykorzystywane w intuicyjny sposób. Uzmysłowienie sobie tego faktu pozwoli na bardziej świadome budowanie kadrów i prowadzenie narracji. Znając wpływ takiego punktu widzenia na interpretację obrazu, dużo łatwiej będzie podkreślać np. rozmiar, a jednocześnie unikać problemów wynikających ze zbieżności perspektywy.

Perspektywa z dołu to trzeci z omówionych w treningu fotograficznym punktów widzenia. Ogólne podsumowanie dotyczące wszystkich reguł musi podkreślić jeszcze jedną kwestię. Nie ma lepszej czy gorszej perspektywy - każdy punkt widzenia służy przyjęciu innego postrzegania, stąd podobnie jak dla reguł kompozycyjnych służy osiągnięciu pewnego celu, a nie jest nim sam w sobie.