Sprawozdanie z posiedzenia Zespołu ds. Zarybiania w dniu 26 września 2013 r.

Gdańsk, 26.09.2013 r. Sprawozdanie z posiedzenia Zespołu ds. Zarybiania w dniu 26 września 2013 r. Na wniosek Prof. Ryszarda Bartla Przewodniczącego Zespołu ds. Zarybiania w dniu 26 września 2013 r. zwołano czwarte w tym roku posiedzenie tego organu doradczego przy ministrze właściwym do spraw rybołówstwa zajmującego się gospodarka zarybieniowa, w szczególności sprawami związanymi z zarybianiem polskich obszarów morskich (POM) oraz utrzymaniem i ochroną zasobów ryb dwuśrodowiskowych w powierzchniowych wodach śródlądowych. W posiedzeniu uczestniczyło 13. członków Zespołu (spośród 21) oraz 27. reprezentantów instytucji i podmiotów zaproszonych przez Przewodniczącego do udziału w spotkaniu (przedstawiciele administracji OIRM w Gdyni, PSR w Gdańsku i Bydgoszczy, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Gdańsku, przedstawiciele nauki IRŚ Olsztyn z Dyrektorem B. Zdanowskim na czele, a także liczni przedstawiciele użytkowników rybackich i gospodarstw hodowlanych oraz przedstawiciele Słowińskiego Parku Narodowego) wg listy obecności (w załączeniu). Członkowie Zespołu oraz zaproszeni goście tradycyjnie zebrali się w siedzibie Zarządu Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Gdańsku, przy ul. Rajskiej 2. Program posiedzenia obejmował przedstawienie informacji o realizacji zarybiania w 2013 r. oraz o planach pozyskania ikry łososia i troci. 1. Otwarcie zebrania, przywitanie uczestników, omówienie programu spotkania Przewodniczący rozpoczął posiedzenie od przywitania uczestników zebrania. Następnie poprosił o zgłoszenie uwag do programu zebrania, który został przesłany wraz z zaproszeniem. Autokorektę porządku spotkania zgłosił sam Przewodniczący oznajmiając, że po przedstawieniu informacji o zarybianiu chciałby krótko porozmawiać o obcinaniu płetw tłuszczowych. Byłaby to kontynuacja dotychczasowej dyskusji w tej sprawie. Ponadto do programu zebrania chciałby wprowadzić dyskusję na temat opracowania, które zostało elektronicznie przekazane interesariuszom, dotyczącego zasad gospodarowania populacjami troci i łososi w Polsce. Do poszerzonego programu posiedzenia uwag nie zgłoszono. Następnie Przewodniczący poprosił o wpisywanie się członków zespołu oraz pozostałych uczestników zebrania na stosowne listy obecności (oddzielne dla obu grup). 2. Zatwierdzenie protokołu z poprzedniego zebrania (11.06.2013) Przewodniczący poprosił o zaznajomienie się ze sprawozdaniem z poprzedniego zebrania Zespołu z dnia 11.06.2012 r. Sprawozdanie w kilku egzemplarzach zostało udostępnione uczestnikom spotkania do zapoznania się w trakcie posiedzenia. Do sprawozdania uwag nie wniesiono. 3. Informacja o realizacji zarybiania w 2013 r. Przewodniczący rozpoczął od poinformowania, że zakończono już zarybienia rybami łososiowatymi. Smoltów troci wiślanej wypuszczono 743 tys. szt., troci pomorskiej 247 tys. szt. Narybku letniego troci wypuszczono ponad 2,5 mln szt., narybku jednorocznego prawie 50 tys. szt. Oczekujemy na efekty przerzutu tarlaków przez zaporę we Włocławku. Wykonano większe niż w zeszłym roku zarybienia smoltami łososia ponad 315 tys. szt. W dniu wczorajszym wykonano ostatnie zarybienia sieją, które nadzorował dr S. Richert ze Zrzeszenia Rybaków Morskich OP. Zarybienia sieją były nieco mniejsze od zeszłorocznych 1

ze względu na gorsze wyniki produkcyjne. Nie udał się również wychów narybku jesiotra w gospodarstwie PZW Szczodre, stąd też z tego źródła nie będzie zarybień jesiotrem Odry. Na obecną chwilę wydatki na materiał zarybieniowy wyniosły już 3,6 mln zł, zaś do wydatkowania pozostało jeszcze ok. 750 tys. zł. Te pozostałe środki zostaną przeznaczone przede wszystkim na zarybienia certą, które są w trakcie realizacji. Zarybienia będą obejmowały dorzecze Wisły, dorzecze Odry o raz Regę. Efekty zarybienia certą widoczne są już w połowach rybackich. Największe połowy realizowane są w ujściu Wisły. Rybacy w Sopocie oferują certy wielkości ok. 0,4-0,5 kg. Pan R. Pender dodał, że certy coraz liczniej pojawiają się również w połowach wędkarskich w Redze. Wędkarze łowią certy po okresie ochronnym w miesiącach letnich (lipcu i sierpniu). 3. Informacja o możliwościach obcinania płetw tłuszczowych Przewodniczący poprosił o przekazanie informacji Prof. P. Dębowskiego. Prof. Dębowski poinformował, że został złożony wniosek przez IRŚ do Lokalnej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w Olsztynie (LKE). Wyjaśnił, że cała procedura przewidziana przy wnioskowaniu kompletnie nie przystaje do naszej sytuacji, gdyż jest ona dostosowana do eksperymentów na niewielką skalę. Niemniej IRŚ próbuje przebrnąć przez ten proces, stąd między innymi wysłano do hodowców prośby o wypełnienie przydatych dokumentów i deklaracji. Komisja Etyczna przejrzała dotychczas złożony wniosek i miała jedynie niewielkie zastrzeżenia natury raczej redakcyjnej. Wstępne informacje wskazują, że po dokonaniu poprawek zostanie wydana zgoda na znakowanie. Pan P. Gabriel zadał pytanie od kiedy będzie można znakować? Prof. Dębowski wyjaśnił, że jeszcze nie padła konkretna data. Prof. Zdanowski dodatkowo wyjaśnił, że decyzja prawdopodobnie nie będzie polegała na wydaniu zezwolenia lecz stwierdzeniu, że tego rodzaju operacje znakowania nie wymagają zezwolenia. W sprawie ma się wypowiedzieć Krajowa Komisja Etyczna ds. Doświadczeń na Zwierzętach (KKE), do której LKE w Olsztynie przekazała wniosek IRŚ. Wszystko wskazuje na to, że opinie KKE otrzymamy już niedługo, tak by z wyprzedzeniem przygotować się do kolejnego sezonu, w którym będą prowadzone zarybienia smoltami z obciętą płetwą tłuszczową. Prof. Zdanowski wyraził pogląd, że taka opinia KKE będzie gwarantem przekonania inspekcji weterynaryjnej, do prowadzenia znakowań przez obcięcie płetwy tłuszczowej, podobnie jak się to dzieje w innych krajach nadbałtyckich. Z całą sprawą wiążą się kwestie natury statystycznej, gdzie problemem byłoby wyjaśnianie skąd nagle w Polsce przeprowadzanych jest tyle eksperymentów na zwierzętach. Pan J. Juchniewicz przypomniał, że od początku nie ukrywał, że nie jest entuzjastą znakowania, jednak chciałby zwrócić uwagę na inną kwestię. Ze względów technicznych w jego gospodarstwie znakowania będą prowadzone w wieku 1+ na wiosnę, a ten okres już minął. Dlatego decyzja o obligatoryjności znakowania powinna uwzględniać ten aspekt. Zarówno Prof. Bartel, jaki Prof. Zdanowski potwierdzili, że jest to sprawa do uzgodnienia. I. Wawrzyniak zadał pytanie, czy Zespół nie powinien rozstrzygnąć kwestii metodologii znakowania. Wiadomo, że część gospodarstw znakuje ryby na wiosnę, inni w okresach jesiennych i zimowych. Na poprzednich spotkaniach wnioski z dyskusji wskazywały raczej na potrzebę opracowania metodologii, bądź instrukcji znakowania. Prof. Dębowski stwierdził, że taka metodologia nie będzie raczej regulowała konkretnego, jednego terminu obcinania płetw. J. Juchniewicz wyjaśnił, że w jego gospodarstwie najlepiej przystosowane do produkcji smoltów troci stawy usytuowane na odrębnym cieku, które od 30 lat sprawdzają się w tej produkcji, obsadzane są rybami 1+ zaraz po sprzedaży smoltów, a to jak wiadomo dzieje się w maju. W maju oczywiście nie mogą być prowadzone znakowania, gdyż doprowadziłyby do olbrzymich strat. Obsadzone ryby trzymane są w stawie do sprzedaży w następnym roku. Zatem naprawdę nie ma sensu i większych możliwości, na to by wprowadzać dodatkowe manipulacje w tym okresie (poprzez odłowy i znakowanie tych ryb w okresie jesienno-zimowym). Znakowanie w przypadku ich 2

gospodarstwa oznacza uśpienie i obcięcie płetwy każdej ze 150 tys. ryb. Jest to olbrzymia praca i manipulacja, którą można wykonać tylko w okresie zmniejszonego metabolizmu (jesienią albo wczesną wiosną). Wiosna jest mniej fortunna, ale jest to jedyny możliwy termin w tym gospodarstwie, który i tak się odbije dużymi stratami, gdyż ryby 1+ na wiosnę także się smoltyfikują. Z sali padły propozycje, aby w tym przypadku przeprowadzić znakowania jesienią na rybie 0+ (ok. 5 g). Pan J. Juchniewicz przyznał, że jest to opcja, ale należy pamiętać jak mała i delikatna jest to rybka. Z pewnością będą poszukiwać najlepszych rozwiązań. Prof. Goryczko wyjaśnił, że znakowanie ryb tej wielkości jest możliwe, ale musi być wykonane bardzo starannie, a przy takiej ilości ryb powątpiewa w możliwość starannego wykonania zabiegu. Ponadto wszelkie ograniczenia dotyczące procesów produkcyjnych, zwłaszcza zalecenia organów administracyjnych względem manipulacji hodowlanych są nieporozumieniem. To hodowca jest najlepiej zorientowany kiedy wykonać dany zabieg, tak by straty były najmniejsze, zatem i wpływ na ryby minimalny. Ten pogląd potwierdził prof. Dębowski. Prof. Goryczko dodał, że obcinanie płetw z pewnością wpływa na śmiertelność ryb w okresie hodowlanym, a tym samym w jakimś stopniu ogranicza efekty prowadzonych działań zarybieniowych. Nie mu jednak oceniać, czy warto. Prof. Dębowski stwierdził, że powinien być jedynie wymóg wymóg prawidłowego obcięcia płetwy, natomiast cała pozostała reszta powinna być w gestii hodowcy. Padły jednak głosy, m.in. dr J. Grudniewskiej, iż bez procedur trudno będzie uzyskać prawidłowe obcięcia. J. Juchniewicz zauważył, że przy bardzo niskich temperaturach wody w szybkim tempie ręce grabieją i trudno jest mówić o precyzyjnych manipulacjach nożyczkami. Prof. Dębowski zauważył, że miliardy ryb mają obcinane płetwy tłuszczowe i nie jesteśmy tu pionierami. J. Juchniewicz stwierdził, że to oznacza oczywiście, iż sprawa jest wykonalna nawet na bardzo dużych partiach ryb, ale chciałby się dowiedzieć jak inni to robią? W jakim okresie, w jakim wieku i wielościach? W tej sytuacji zdecydowanie IRŚ powinien przygotować instrukcje i przydałoby się przeprowadzić szkolenia praktyczne. Prof. Bartel poinformował, że istnieją nawet maszyny, które znakują kilkadziesiąt tysięcy ryb dziennie. I. Wawrzyniak powrócił do kwestii poruszonej przez Prof. Goryczko i Prof. Zdanowskiego, wyjaśniając, że również jest zdania, iż w jak najmniejszym stopniu należy ingerować w sferę gospodarczą. Z tego między innymi powodu dotąd nie ma rozporządzenia, które regulowałoby techniczne sprawy zarybień. Praktyka przecież była znana. Natomiast wiele wskazuje na to, że jednak potrzebne jest uregulowanie tych zagdanień. Przy czym jest to o tyle trudne zadanie, iż zbyt sztywne i restrykcyjne regulacje mogą za nadto ingerować i ograniczać działania praktyczne. Z kolei zbyt ogólne potraktowanie sprawy stworzy regulację, która nie będzie przydatna. Prof. Bartel podsumował dyskusję informując, że do sprawy obcinania płetw tłuszczowych na pewno wrócimy, gdy otrzymamy stanowisko Komisji Etycznej. 4. Informacja o efektywności zarybień trocią wiślaną na podstawie badań genetycznych Po burzliwej dyskusji na temat znakowania ryb przez obcięcie pletwy tłuszczowej Przewodniczący poprosił dr Annę Wąs z MIR-PIB o przedstawienie wniosków z jej badań prowadzonych na troci wiślanej, które rzucają nowe światło w kwestii efektywności prowadzonych zarybień. Dr Anna Wąs poinformowała zebranych, iż prace badawcze, w których uczestniczy służą ocenie efektywności zarybień i prowadzone są metodami badań genetycznych. Próbki do badań pobrano od tarlaków, które brały udział w tarle kontrolowanym w 2001 r. Pochodziły one od 146 tarlaków pozyskanych w Wiśle (Świbno), z czego 123 szt. troci były to samice, zaś 23 szt. samce. Nie pobrano prób od 21 samic ze Świbna, które również brały udział w tarle w tym roku. Plan badań był taki, iż zostanie zbadana pula tarlaków uczestniczących w tarle kontrolowanym, następnie po 5 latach wśród tarlaków powracających do Wisły i złowionych na cele zarybieniowe zostanie określony wiek i wśród ryb o odpowiednim wieku 3

zostaną powtórzone badania genetyczne dające odpowiedź, czy są to osobniki pochodzące od tarlaków złowionych w 2001 r. (badania na rodzicielstwo). Uzyskane wyniki potwierdziły, iż 47% ryb pochodzi wprost od tych 146 zbadanych osobników, które uczestniczyły w 2001 r. w tarle kontrolowanym w Świbnie. Przeliczenie danych uwzgledniające uczestnictwo w tarle dodatkowo tych 21 nieprzebadanych samic ze Świbna, a także również uczestniczących w tarle kontrolowanym samic pozyskanych w Lubiczu (Drwęca), dało wynik, że ok. 95% ryb powracających w 2006 r. na tarło do Wisły i jej dopływów pochodziło z zarybień. Zastosowana metoda badań genetycznych jest wiarygodna (użyto 13 markerów genetycznych). Jedynym mankamentem w tym przypadku było nieprzebadanie wszystkich tarlaków uczestniczących w tarle kontrolowanym (sztucznym), a tym samym konieczność zastosowania przeliczeń proporcjonalnych, co stwarza pewien margines błędu. Plusem tej metody jest pobór materiału (fragmentu tkanki) od tarlaków, które zostały wytarte i to zarówno w przypadku badania rodziców, jak i potomstwa wyłowionego po pięciu latach (nie ma ubytków przeżywalności). W celu weryfikacji tych badań zasadna byłaby ich kontynuacja. Można byłoby rozszerzyć badania także np. o aspekt weryfikacji prawidłowości obcięcia płetwy tłuszczowej lub efektywności zarybień smoltami vs. narybkiem (na podstawie sprawdzenia, czy ryby, które przyporządkowano na podstawie badań genetycznych do ryb pochodzących z hodowli miały obcięte płetwy tłuszczowe). Możliwości jest wiele. Prof. Goryczko poprosił o informację dotyczącą kosztów tych badań. Dr Wąs wyjaśniła, że nie jest w stanie teraz udzielić dokładnej odpowiedzi, ale są to koszty łatwe do oszacowania. Wg prof. Goryczko jest to najbardziej wiarygodna metoda i wg niego jesteśmy w stanie pomóc w poborze, a nawet zagwarantować pobór próbek od niemal wszystkich tarlaków uczestniczących w tarle kontrolowanym, co dałoby w przyszłości możliwość corocznej weryfikacji efektywności zarybień. Konieczne jest porównanie kosztów tej metody z dotychczas stosowanymi (znakowanie i zbiór znaczków, obcinanie płetw). Wydaje się, że to jest docelowy kierunek badania efektywności zarybień, któremu należy się poświęcić. Jest on bardziej nowoczesny, przekonywający i weryfikowalny, ponieważ próbki można zachować i badać na różne sposoby, coraz dogłębniej (np. pod względem inbredu). Dr A. Wąs poinformowała, że chętnie skorzysta z pomocy w pobieraniu próbek i właśnie szuka osób, które pomogłyby zebrać próbki w tym roku, za drobną opłatą. Prof. Bartel potwierdził, że może się w tej sprawie skontaktować z odpowiedzialnymi osobami. Prof. Dębowski zadał pytanie, czy Drwęca była uwzględniona bardziej szczegółowo w tych badaniach? Ponieważ jest to w zasadzie jedyne możliwe źródło dzikich tarlaków w dorzeczu Wisły. Dr Wąs wyjaśniła, że w tych badaniach przetestowano genetycznie jedynie ryby ze Świbna, natomiast w interpolacji uwzględniono również ryby z Lubicza. Natomiast w innych badaniach pracownicy MIR-PIB pobrali również próbki od ryb z Drwęcy. W 2003 r. pobrano próbki zarówno z Wisły, jak i Drwęcy od stad letnich i badania wykazały, że pomiędzy tymi rybami nie ma zróżnicowania mamy do czynienia z jedną i tym samym stadem (populacją). Prof. Zdanowski również zwrócił uwagę na potrzebę oszacowania kosztów działań prowadzonych na szerszą skalę. Dodatkowo zadał pytanie o czas uzyskania wyników. Dr A. Wąs wyjaśniłam, że przy zastosowanej metodologii badania trwają 3-4 miesiące. Prof. Bartel oraz Prof. Zdanowski zasugerowali, by pobieranie próbek ująć w programie zarybieniowym. Dodatkowo Dyr. Zdanowski nawiązał do ostatnich działań na rzecz ochrony zasobów genetycznych prowadzonych przez MRiRW w związku z inicjatywą FAO. Organizacją nowego banku genów, przyjęciem dotychczasowych zasobów oraz realizacją innych działań na rzecz zachowania bioróżnorodności wybranych populacji o znaczeniu gospodarczym oraz linii hodowlanych zajmie się IRŚ. Dyrektor Zdanowski widzi tu potrzebę poszerzenia dotychczasowych działań selekcyjnych i mrożenia nasienia, również o prowadzenie badań genetycznych na szerszą skalę (także populacji występujących w 4

rzekach). R. Pender dodał, że ta metoda może również posłużyć do weryfikacji efektywności zarybień wylęgiem. P. Gabriel zadał pytanie ile ryb można w danym roku przebadać? Pani dr A. Wąs wyjaśniła, że obecnie nie ma problemów by przebadać 300-400 ryb rocznie. Prof. Bartel poinformował, że tarlaków rocznie pozyskuje się ok. 1 000 szt. Dr. S. Richert zwrócił uwagę, że badania tego rodzaju mogłyby być prowadzone w określonych odstępach czasu np. co 5 lat. I. Wawrzyniak poinformował, że są to bardzo ciekawe badania, które dają szereg nowych możliwości. Niemniej wyniki, które usłyszeliśmy są dość zaskakujące. Świadczą one jednoznaczne, że aż 47% procent ryb, które wracały na tarło z danego rocznika pochodziło od konkretnych użytych do tarła osobników (przebadanych rodziców). Natomiast uwzględniając pozostałe tarlaki uczestniczące w tarle kontrolowanym można oszacować, że 95% ryb powracających na tarło pochodzi z zarybień. To jest informacja wskazująca, że tarła naturalnego w zasadzie nie ma. R. Bernaś potwierdził, że są to słuszne wnioski. I. Wawrzyniak dodał, że zatem wszelkie dywagacje na temat odchodzenia od zarybiania są na razie absolutnie nierealne. Dr S. Richert poinformował, że uzyskane przez dr A. Wąs wyniki potwierdzają po prostu konieczność istnienia tego Zespołu, samych zarybień i rzeczywiste efekty pracy zaangażowanych osób. Bez prowadzonych zarybień złowienie troci lub łososia byłoby sensacją medialną. I. Wawrzyniak oznajmił, że MRiRW zdecydowanie zainteresowane jest tego typu badaniami. Właśnie z tego powodu już w obecnej umowie zarybieniowej podpisanej z IRŚ przeznaczono 10 tys. zł na badanie genetyczne łososia. Praca dr. A. Wąs spośród wszystkich, jakie dotąd były prowadzone (np. tych obejmujących znakowanie znaczkami zewnętrznymi) w najlepszy sposób informuje o rzeczywistych efektach działań zarybieniowych. Na zakończenie tej części dyskusji Prof. Bartel podziękował dr A. Wąs za prezentację wyników badań i poinformował, że z pewnością współpraca w tym obszarze z Zespołem będzie kontynuowana. Poprosił również o przekazanie krótkiej notatki w tej sprawie, która mogłaby być dołączona do sprawozdań z wykonania przez IRŚ umowy zarybieniowej (jedno ze sprawozdań obejmuje ocenę efektywności zarybień). Uczestnicy również podziękowali brawami dr A. Was. 5. Informacja o samoutrzymującej się populacji łososia w Słupi R. Bernaś zabrał głos w sprawie sytuacji łososia na Słupi. IRŚ w ramach prowadzonych badań na tej rzece od kilku lat, corocznie stwierdza występowanie dzikiego narybku łososia pochodzącego z dwóch tarlisk zlokalizowanych w okolicy Bedlina. Jest to kilkadziesiąt osobników 0+ łososia poławianych na wytypowanych, niewielkich powierzchniach rzeki. Wszystko wskazuje na to, że jest to niewielka, samoutrzymująca się populacja łososia. Od złowionych ryb pobrano próby do badań genetycznych, które R. Bernaś wykonał wspólnie z kolegami z Instytutu Oceanologii PAN w Sopocie. Otrzymane wyniki porównano z próbami pozyskanymi od łososi przetrzymywanych w gospodarstwach hodowlanych (Aquamar oraz ośrodek w Żelkówku) i stwierdzono, że pod względem genetycznym są to te same ryby (z populacji łotewskiej). Oznacza to, że ta naturalna populacja pochodzi z zarybień restytucyjnych. Stwierdzono również brak markerów z najbliższych populacji innych rzek (rzeki Morrum w Szwecji, czy też populacji litewskiej), tym samym odrzucono teorię, że nowa populacja słupska powstała w wyniku samoistnego zawędrowania i zasiedlenia z sąsiednich rzek. Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że wielkość efektywna tej populacji wynosi ok. 100 osobników. Zatem jest to niewielka populacja (jedynie ok. 100 łososi rocznie dociera i rozradza się na tych dwóch tarliskach lub być może jeszcze kilku innych, które nie zostały rozpoznane). W związku z tym należałoby zwrócić uwagę na połowy wędkarskie. Z prowadzonych od trzech lat przez R. Bernasia statystyk udokumentowanych wędkarskich 5

połowów łososia w Słupi (zdjęcia i inne materialy) wynika, że jedynie ok. 1 na 5 złowionych łososi pochodzi z zarybień smoltami (innych zarybień na Słupi się nie prowadzi). Tak udokumentowanych przypadków jest kilkanaście rocznie (kilka w styczniu reszta jesienią). W związku z tym R. Bernaś zaapelował, aby wspólnie, a w szczególności z udziałem przedstawicieli użytkownika rybackiego Słupi, przedyskutować propozycję wprowadzenia zakazu zabijania złowionych łososi. Niestety większość złowionych przez wędkarzy łososi jest uśmiercana. Np. w ostatnim miesiącu złowiono na Słupi 5 łososi i wszystkie pochodziły z naturalnego tarła, ale zostały zabite i zabrane przez wędkarzy. W sytuacji, gdy zaledwie ok. 100 ryb, a być może nawet mniej, uczestniczy w tarle, to uszczuplenie tej populacji o 20 30% stanowi duże zagrożenie. Drugą sprawą jest oznaczenie tych dwóch naturalnych tarlisk i wprowadzenie zakazu łowienia na tych dwóch krótkich odcinkach. Pan K. Łabęcki z PZW Słupsk wstępnie pozytywnie odniósł się do tych propozycji. Padły jednak głosy z sali, że nie jest to tak prosta sprawa. Podsumowując tę część dyskusji Przewodniczący stwierdził, że dzisiejsze zebranie obfituje w nowinki i w związku z tym jest wyjątkowo ciekawe. Jednocześnie Przewodniczący poinformował, że został nakręcony film dokumentalny Wisła od źródeł do ujścia wzdłuż dawnego szlaku łososia. Konsultantem naukowym przy opracowywaniu założeń tego filmu był właśnie Prof. Bartel, a także Prof. Mikołajczyk. Przewodniczący podkreślił z żalem, że wiele osób w filmie, w tym Prof. Mikołajczyk wypowiadało się, że WWF i RZGW prowadzą restytucję łososia, co w ujęciu całego obszaru Polski, a także historycznym nie pokrywa się z prawdą. Podziękował natomiast Pani B. Kacperskiej, która w filmie powiedziała, że restytucję łososia prowadzi IRŚ. Prof. Goryczko zauważył, że zwykle sukces ma wielu ojców. 6. Informacja o planowanych zarybieniach węgorzem Przechodząc do kolejnego punktu porządku obrad, Przewodniczący poprosił o wystąpienie dr. S. Robaka, który zreferował informacje dotyczące zarybień węgorzem. Dr S. Robak poinformował, że nadal plany przewidują wykonanie dodatkowych jesiennych zarybień węgorzem, przy czym czasu jest niewiele i może się okazać, że konieczne będzie przesunięcie realizacji zarybień na rok 2014. Jeżeli uda się rozstrzygnąć przetarg, to jest szansa, że zarybienie zostanie wykonane przed 20 listopada, niemniej przetarg przewiduje zastrzeżenie, iż w przypadku występowania niekorzystnych warunków pogodowych (pokrywy lodowej), to zarybienie nie dojdzie do skutku. Planowane zarybienie jest uzupełnieniem ogólnopolskiej dawki zarybieniowej wyliczonej dla roku 2012 (wyliczono, ze jest to nieco ponad 1 mln szt. narybku). Należy zwrócić uwagę, że również w przyszłym roku planowane będzie wprowadzenie dawek uzupełniających wyliczonych dla roku 2013 oraz 2014, co związane jest z zamknięciem możliwości korzystania z obecnego programu operacyjnego w czerwcu 2015 r. Do tej pory konieczne będzie rozliczenie wszystkich prowadzonych działań z udziałem środków EFR. Aktualnie IRŚ przygotował projekt dotyczący aplikacji o środki i w przyszłym tygodniu wystąpi o opinię ministra w tej sprawie (opinia o uwzględnieniu wspólnego interesu użytkowników wód). Jednocześnie został już ogłoszony przetarg na dostawę materiału zarybieniowego. Ryby trafią do wód zgodnie z planem zaopiniowanym przez Zespół. I. Wawrzyniak zwrócił uwagę, na to że ryzyko nie przeprowadzenia zarybień ze względu na warunki pogodowe jest duże, ale przesunięcie zarybień na wiosnę przyszłego roku, zważywszy, że nie jest to aż tak duża dawka, również nie powinno budzić niepokojów. 7. Plany pozyskiwania ikry troci i łososia w 2013 r. A) Troć Wisła Przewodniczący poinformował, że do tej pory nie otrzymał informacji od Spółdzielni Troć. Zadeklarował, że skontaktuje się z przedstawicielami spółdzielni, aby dowiedzieć się o 6

planach pozyskiwania tarlaków i ikry. Dr S. Richert stwierdził, że w przypadku Wisły nie można mieć większych złudzeń, co do wyników połowowych ponieważ foki nie pozwolą na pozyskanie tarlaków. R. Bernaś potwierdził, że problem fok w ujściu Wisły narasta. Fok już jest ponad 100 w tym rejonie. Drwęca Przewodniczący poinformował, że zgodnie z deklaracjami PZW Toruń planuje pozyskania 1,4 mln szt. ikry troci (z tego 800 tys. szt. na własne potrzeby). Przewodniczący dokonał wstępnego podziału ikry na gospodarstwa hodowlane (200 tys. ikry p. Juchniewicz, 200 tys. p. Miciński i 200 tys. p. Jaworski)., ze wskazaniem jej przeznaczenia. Przewodniczący dokonał również podziału ikry planowanej do pozyskania ze stad hodowlanych (Aquamar, Dąbie, ew. Rutki ok. 100 tys. szt.). Następnie Przewodniczący przeszedł do omawiania planów pozyskiwania ikry troci z poszczególnych rzek pomorskich. Łeba (Łebsko) zaplanowano pozyskanie 500 tys. ziaren ikry (całość z przeznaczeniem na wychów w gospodarstwie Pana P. Gabriela). Łupawa (Gardno) zaplanowano pozyskanie 150 tys. ziaren ikry ze Słowińskiego Parku Narodowego (z przeznaczeniem do wychowu w gospodarstwie Pana T. Konarskiego). Słupia zaplanowano pozyskanie 1 mln szt. ziaren ikry (z przeznaczeniem wyłącznie na zarybienia własne wylęgiem). Wieprza zaplanowano pozyskanie 1,75 mln szt. ziaren ikry z czego dla Pana Z. Krysińskiego przewidziano 150 tys. (zarybianie POM), zaś na cele własne 1,6 mln szt. (Wieprza z Grabową). Parsęta zaplanowano pozyskanie 1,6 mln szt. ziaren ikry. Pana J. Skołysza uwzględniono z zapotrzebowaniem 250 tys. Reszta (1,35 mln szt.) z przeznaczeniem na cele własne (Parsęta z Radwią i mniejszymi rzekami). Rega zaplanowano pozyskanie 2,33 mln szt. ziaren ikry. Ok. 1,7 mln na cele własne. Ok. 200 tys. szt. na rzecz Pana J. Łabęckiego (wychów smoltów). Pan M. Kleszcz (PZW Szczodre) ok. 300 tys. szt. (zarybianie środkowej Odry), Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 50 tys. ziaren ikry (na zarybienia eksperymentalno-restytucyjne). Bauda (Zalew Wiślany) brak danych. A) Łosoś Wisła Pozyskanie znaczących ilości tarlaków i ikry od osobników wstępujących jest raczej mało prawdopodobne. Wieprza (+ Grabowa) pozyskanie tarlaków jest wielką niewiadomą. PZW Koszalin liczy (przy dobrej sytuacji) na pozyskanie 800 szt. ziaren ikry (raczej nierealne, choć bywały czasy pozyskiwania nawet 1,5 mln szt. ikry). Na potrzeby własne potrzebują 200 tys. szt. ewentualna nadwyżka może zostać dostarczona do Panów: J. Skołysz, Krysiński, J. Łabęcki, P. Gabriel (ten ostatni zauważył, że już od wielu lat nie udało się przekazać ikry do jego gospodarstwa). i 150 tys. szt. Pan S. Połomski wyjaśnił, iż zgodnie z operatami rybackimi dla tego dorzecza PZW powinno zarybić ok. 200 tys. szt. narybku jesiennego łososia. W związku z tym w pierwszej kolejności muszą zabezpieczyć to zapotrzebowanie. Czy będą jakiekolwiek nadwyżki jest to wielka niewiadoma. Pozyskiwania ikry z pozostałych rzek nie omawiano. Przewodniczący dokonał natomiast wstępnego podziału ikry ze stad tarłowych.w gospodarstwie Aquamar planuje się pozyskać ok. 1,5 mln szt. ikry, zaś w Dąbiu ok. 1 mln szt. (0,6 mln szt. na zarybianie) z przeznaczeniem zarówno na dorzecze Wisły, jak i rzeki pomorskie. Przewodniczący w rozmowie z Panią B. Kasperską uzgodnił, że w pierwszej kolejności należy zapewnić ikrę na wychów materiału zarybieniowego przeznaczonego do zarybień POM. Jeżeli będą nadwyżki to ikra może zostać również rozdysponowana zgodnie z zapotrzebowaniem zgłoszonym przez 7

Pana P. Koniecznego z PZW Krosno (na rzecz zarybień prowadzonych we współpracy z WWF i RZGW Kraków; zgłoszono zapotrzebowanie na 350 tys. szt.). 7. Informacja dla inspekcji weterynaryjnej o miejscach i terminach połowu tarlaków Przewodniczący zadał pytanie do przedstawiciela Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii w Gdańsku, czy oczekuje informacji z całego wybrzeża, czy wyłącznie z województwa pomorskiego? Pan M. Dragun poinformował, że potrzebuje informacji o miejscach i terminach połowu tarlaków z województwa pomorskiego. Sprawa zatem dotyczy punktów odłowu na Słupi, Łupawie, Łebie i Wiśle. Przewodniczący zaproponował, by szczegóły uzgodnić bezpośrednio z przedstawicielami poszczególnych użytkowników rybackich. M. Dragun kontynuował, informując, że prosi podmioty uprawnione do prowadzenia połowów o informację o zbliżających się terminach połowów bezpośrednio do WIW w Gdańsku (podał własny nr telefonu komórkowego). Wówczas ustalone zostaną dalsze działania z właściwymi powiatowymi lekarzami weterynarii.. 8. Zasady gospodarowania populacjami łososi i troci Przewodniczący przypomniał, że na poprzednim zebraniu informował uczestników, iż trwają prace nad przygotowaniem opracowania dotyczącego zasad gospodarowania i odbioru materiału zarybieniowego wybranych gatunków ryb dwuśrodowiskowych (łososia, troci, certy i siei). Przewodniczący przygotował taki projekt i przekazał wg szerokiego rozdzielnika uczestnikom spotkań Zespołu. Prof. Bartel poprosił o uwagi do tego opracowania. I. Wawrzyniak poinformował, że obecnie ma tylko jedną uwagę, mianowicie, że zakres tematyczny jest szerszy niż ten przewidziany umową zarybieniową. W umowie MRiRW z IRŚ uzgodniono, że przedmiotowe opracowanie będzie dotyczyło jedynie łososia i troci i w takiej postaci ze względów formalnych opracowanie będzie musiało trafić do MRiRW. Przewodniczący poinformował, że była sugestia, aby IRŚ wydał to opracowanie w formie broszury lub monografii. Prof. Bartel zadał pytanie, czy uczestnicy również widzą taką potrzebę? Padły głosy potwierdzenia. I. Wawrzyniak zwrócił uwagę, że zgonie z umową dokument powinien zostać przekazany bodajże 22 listopada, zatem jest jeszcze sporo czasu, by dogłębniej się z nim zapoznać i wnieść jakiś wkład. Prof. Bartel oznajmił, że kontaktował się z nim Pan M. Kleszcz i poinformował, że przekaże swoje uwagi. Stwierdził, że jako opracowanie w ramach wykonania umowy trafi on do MRiRW w okrojonej wersji. Natomiast jeżeli IRŚ się zdecyduje na druk broszury, to będzie on obejmował poszerzoną wersje. I. Wawrzyniak stwierdził, że jest to bardzo dobra inicjatywa. R. Bernaś zaproponował, by w tej poszerzonej wersji znalazła się informacja jak wykonywać sztuczne taro, a w szczególności zwiększać ilość kombinacji na punktach odłowu (nasienie/ikra). Prof. Bartel podziękował za tą uwagę i poinformował, że ta kwestia zostanie opisana. Zaproponował również uzupełnienie kwestii technicznych związanych z transportem i samym zarybieniem. Pani J. Grudniewska zaproponowało b opisano również znakowanie ryb poprzez obcinanie płetw. Prof. Zdanowski zaproponował, by ostatecznie kilka wybranych osób zrecenzowało tę pracę. 9. UDN/wrzodzienica łososiowatych Prof. Bartel poprosił przedstawicieli użytkowników rybackich tych podmiotów, gdzie się pozyskuje tarlaki o przedstawienie informacji o występowaniu wrzodzienicy. Pan R. Pender poinformował, że w Redze i Inie nie ma jeszcze ciągu tarłowego. Woda jest jeszcze ciepła, więc ciąg zapewne rozpocznie się w październiku. Złowiono jedynie kilka sztuk i nie było sygnałów o występowaniu choroby. Srebrniaków jednak jeszcze nie ma. S. Połomski poinformował, że srebrniaki ze zlewni Parsęty i Wieprzy są zdrowe. Wędkarze zaczynają już łowić także ryby w szacie godowej, które również są zdrowe. 8

A. Mierzejewski poinformował, że na Drwęcy ryby są zdrowe (nigdy nie miały objawów UDN). Prof. Dębowski przedstawił informację, że na Słupi przerzucano tarlaki przez jaz i elektrownię w Skarszewach. Złowiono 30 osobników, w tym 10 ogromnych (metrowe trocie). Niestety kilka miało zaczątki wrzodów. Na licznikach także obserwowano chore ryby. Po przedstawieniu tych informacji Przewodniczący poinformował, że następne spotkanie Zespołu będzie miało miejsce 15 października w Urzędzie Marszałkowskim w Gdańsku i będzie poświęcone przede wszystkim wrzodzienicy. Zostaną przygotowane przynajmmniej dwa referaty. Jeden dotyczący historii występowania wrzodzienicy w rzekach Polski w latach 2007-2012, drugi natomiast dr J. Grudniewskiej o prowadzonych badaniach nad rybami z UDN. 10. Sprawy inne Dr S. Richert w imieniu rybaków przybrzeżnych i własnym podziękował Przewodniczącemu oraz całemu IRŚ jakości narybku siei, którym przeprowadzono zarybianie Zatoki Puckiej. Właśnie wczoraj zakończył zarybianie Zat. Puckiej sieją i były to rybki większe niż trzyletni szprot, którego teraz już się rzadko spotyka (ponieważ szproty są bardzo intensywnie łowione). Pogratulował profesjonalizmu i sukcesów hodowlanych całemu Zespołowi i wszystkim zaangażowanym. Przypomniał, że działania Zespołu są rzeczywistym wsparciem rybaków przybrzeżnych. Ze względu m. in. na intensywne połowy na Bałtyku, rybakom łodziowym, łowiącym przy brzegu, trudno o rybę i żeby w ogóle mogli funkcjonować takie wsparcie jest niezbędne (zarybianie gł. trocią, ale także łososiem, sieją, certą i ostatnio węgorzem). Podkreślił również zaangażowanie samych rybaków, którzy są świadomi efektów zarybieniowych i zawsze służą pomocą w zarybianiu wód, w których łowią (podpływają pod wyznaczone miejsce i rozwożą łódkami po całych akwenach narybek siei oraz węgorza). Następnie dr S. Richert odniósł się do działań WWF i innych organizacji tego typu stwierdzając, że brak jest tu jakiejkolwiek nici porozumienia. Organizacje te w swoich folderach piszą, że dążą do równowagi środowiskowej i zrównoważonego rozwoju, natomiast, jak dotąd trudno jest się dopatrzyć tego zrównoważenia. W ubiegłym roku Spółdzielnia Troć w listopadzie przestała łowić tarlaki ponieważ nie była w stanie konkurować z fokami. Obecnie nie ma reprezentanta spółdzielni, co może oznaczać, że w tym roku w ogóle nie podejmą połowów i trudno im się dziwić, jeżeli w ujściu Wisły jest ponad sto sztuk fok i mało tego są one w odcinku śródlądowym po sam Tczew. W dyskusji padło również kilka innych negatywnych spostrzeżeń dotyczących organizacji nazywanych pseudoekologicznymi. Prof. Goryczko zaproponował, by jedno z kolejnych spotkań Zespołu zorganizować na południu Polski, w pobliżu Krakowa, wówczas WWF może chętniej skorzystałby z zaproszenia i zreferował swoje działania w zakresie restytucji łososia w Białej Tarnowskiej, a więc w rzece, w której łosoś nigdy nie występował. Prof. Goryczko nie ukrywał, że ma również osobiste powody, by zaproponować spotkanie Zespołu w jego rodzinnych stronach. A jest tam obecnie wiele pozytywnych przykładów, jak stosunkowo niewielkim nakładem środków polepszyć jakość rzecznych siedlisk. Prof. Zdanowski poinformował, że jego zdaniem jest to bardzo dobry pomysł i zapewne MRiRW mogłoby podjąć się organizacji takiego spotkania. I. Wawrzyniak poinformował, że być może kompromisowym rozwiązaniem pomiędzy Gdańskiem a Krakowem byłoby zorganizowanie spotkania w Warszawie, na co MRiRW jest zawsze gotowe. Prof. Bartel zwrócił się z zapytaniem do hodowców, czy uczestniczyliby w takim spotkaniu na południu Polski? Padło kilka głosów potwierdzenia. I. Wawrzyniak podkreślił, że jest to bardzo ważna kwestia choćby ze względu na spostrzeżenia audytu wewnętrznego wynikające z kontroli organów pomocniczych 9

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Audyt dotyczył działalności Zespołu za lata 2011, 2012 i część roku 2013 (dwa spotkania). Skrupulatnie zwrócono uwagę na to, że dwa razy zdarzyło się, że nie było wymaganego kworum. Wyjaśnienia przygotowane w Departamencie Rybołówstwa zostały przyjęto, natomiast dobrze byłoby, aby jednak takie sytuacje się nie powtarzały. I. Wawrzyniak zaapelował również żeby zawsze wpisywano się na listy obecności ponieważ czasem zdarza się po prostu, że niektóre osoby się nie wpisują, z różnych przyczyn (np. braku upoważnienia do reprezentowania danej organizacji). M. Skóra zwrócił uwagę na tempo degradacji rzek, z którym obecnie mamy do czynienia. I. Wawrzyniak poinformował, że za kwestię wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej odpowiada Ministerstwo Środowiska. MRiRW w szczególności poprzez Departament Rybołówstwa wiele razy wskazywało na ten aspekt i konieczność zapewnienia osiągnięcia dobrego stanu wód w myśl RDW. Forsowało nawet wprowadzenie nowej formy ochrony dla ryb o znaczeniu ekonomicznym. Wspólnie z IRŚ ustalono, że priorytetowymi gatunkami będą właśnie troć i węgorz, a w wyznaczonych obszarach obowiązywałby szereg zakazów dotyczących nie przekształcania siedlisk (np. budowy piętrzeń, kanalizacji). Niestety Ministerstwo Środowiska nie zgadza się na te rozwiązania. itp. zakaz w w obszarach o specjalnym znaczeniu dla ryb 11. Zakończenie zebrania Na powyższej dyskusji spotkanie zakończono. Sprawozdanie sporządził: Igor Wawrzyniak 10