Podgrzybek zajączek - występowanie i zastosowanie. Czy podgrzybek zajączek jest jadalny?

Podgrzybek zajączek (Xerocomus subtomentosus) należy do grzybów z rodziny borowikowatych. Często spotykany jest przez grzybiarzy na całym terenie Polski. Stanowi smaczny dodatek wielu potraw, sosów i marynat. Jak wygląda? Czy jest zdrowy? W jaki sposób go przyrządzić?

Podgrzybek zajączek | Henri Koskinen / Shutterstock

SPIS TREŚCI

• Podgrzybek zajączek – czy jest jadalny?
• Podgrzybek zajączek – jak wygląda?
• Podgrzybek zajączek – z czym można go pomylić?
• Podgrzybek zajączek – zastosowanie w kuchni
• Podgrzybek zajączek – występowanie
• Podgrzybek zajączek – czy grzyby są zdrowe?
• Podgrzybek zajączek – zawartość składników odżywczych
• Podgrzybek zajączek – zagrożenia płynące z jego spożywania

Podgrzybek zajączek – czy jest jadalny?

Jak w przypadku każdego grzyba, można się zastanawiać: podgrzybek zajączek – trujący czy nie? Gatunek ten jak najbardziej należy do jadalnych dla człowieka grzybów. Jest on więc całkowicie bezpieczny i można go dodawać do różnego rodzaju potraw. Miąższ kapelusza charakteryzuje się słabym zapachem i łagodnym, dość przyjemnym smakiem.

Zdecydowanie mniej smaczne są zaś nogi, gdyż ich miąższ jest włóknisty i ciemny. Choć Xerocomus subtomentosus zaliczają się do smacznych grzybów, to przeważnie są mało doceniane. Wynika to głównie ze słabo wyczuwalnego aromatu leśnego i mniej atrakcyjnej konsystencji w porównaniu do innych, jadalnych gatunków. Dodatkowo zniechęcać może duża tendencja do robaczywienia.

Zobacz: Grzyby jadalne - wartości odżywcze, rodzaje, właściwości i przeciwwskazania

Podgrzybek zajączek – jak wygląda?

Opisując morfologię podgrzybka zajączka, warto w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, że człon subtomentosus oznacza „delikatnie owłosiony”. I rzeczywiście, powierzchnia jego kapelusza (która zazwyczaj mieści się w granicach od 3 do 12 cm średnicy) jest aksamitna i zamszowa, jakby subtelnie pokryta drobnymi włoskami. Przyjmuje on kolor szarobrązowy, ochrowy, a nieraz także oliwkowo-żółty. Kształt zmienia się w trakcie wzrostu – najpierw jest półkulisty, a z czasem nieco się uwypukla, przypominając wyglądem poduszkę.

Ponadto sucha skórka może wyróżniać się występowaniem lekkich pęknięć. Stąd też wzięła się jego angielska nazwa – yellow-cracking bolete, czyli żółto-pękający borowik. Żółtozielone, wręcz jaskrawe, rurki (znajdujące się od spodu kapelusza) rozpościerają się w kierunku trzonka. Ich cechą charakterystyczną jest słabe sinienie pod wpływem nacisku lub po przecięciu. Pory są duże, kanciaste i tej samej kolorystyki. Z kolei smukły, często wygięty trzon ma do 8-10 cm długości i do 1,5-2 cm grubości. Jest cylindryczny, czyli nieco zwęża się u podnóża.

U młodszych egzemplarzy trzon jest dużo twardszy niż u starszych. Jego zabarwienie jest żółte, żółtobrązowe lub czerwonobrązowe. Podgrzybek zajączek ma dość miękki i mięsisty miąższ w jasnej barwie – białej bądź kremowej. Wraz z upływem wieku grzyba, staje się on dużo bardziej gąbczasty, miękki oraz nasiąknięty wodą.

1. Podgrzybek brunatny – składniki odżywcze i właściwości zdrowotne

Podgrzybek zajączek – z czym można go pomylić?

Podgrzybek zajączek to jeden z najbardziej popularnych podgrzybków występujących w polskich lasach. Wybierając się na grzybobranie, warto wiedzieć, jak odróżnić go od innych gatunków. Zbieranie grzybów Xerocomus subtomentosus jest bezpieczne, ponieważ wyglądem nie przypominają żadnego z gatunków trujących — podobieństw i różnic można szukać głównie w porównaniu z innymi podgrzybkami. Jego właściwe rozpoznanie utrudnia przede wszystkim zmienna barwa powierzchni kapelusza i owocników. Dlatego, przypomina takie gatunki grzybów jadalnych, jak:

1. podgrzybek złotawy (Xerocomellus chrysenteron) – podgrzybek zajączek najczęściej mylony jest właśnie z nim, głównie z uwagi na podobnie wyglądające kapelusze. Aby odróżnić te dwa gatunki, trzeba spojrzeć na ich nogę – ta jest wyraźnie czerwieniejąca u podgrzybka złotawego. Wątpliwości rozwieje ponadto przecięcie kapelusza, którego miąższ łatwo sinieje; 
2. suchogrzybek oprószony (Xerocomellus pruinatus) – ma łudząco podobny wygląd. Dopiero dokładne przyjrzenie się kolorom kapelusza pomoże w odróżnieniu od siebie tych gatunków. W przypadku borowika jest on wyraźnie brązowy, bez domieszek szarości. Spodnie rurki z reguły są jaśniejsze z tendencją do sinienia;
3. podgrzybek żeberkowany (Boletus ferrugineus) – charakteryzuje się podobną barwą i kształtem kapelusza. Różnice można jednak dostrzec dzięki charakterystycznym przebarwieniom w kolorze czerwonym, które powstają w miejscu uszkodzenia. Wytrawni grzybiarze są w stanie odróżnić go po zapachu – ten w przypadku przesuszonego podgrzybka żeberkowanego nabiera nieprzyjemnego aromatu kojarzonego z moczem. 

Czytaj też: Grzyby. Jakie gatunki najczęściej mylimy? Grzyboznawca przestrzega

Podgrzybek zajączek – zastosowanie w kuchni

Do celów kulinarnych warto zbierać młodsze osobniki z jak najbardziej mięsistymi kapeluszami. Z wiekiem stają się one coraz bardziej gąbczaste i nasiąkają wodą, co nie sprzyja na przykład suszeniu. Ponadto gruba skórka jest gorzka w smaku, zaleca się więc jej usunięcie przed przyrządzeniem.

Ponieważ zajączki rosną pojedynczo, nie są głównym produktem grzybobrania. W związku z tym stanowią raczej treść dopełniającą innych, powszechniej występujących i bardziej lubianych gatunków. Podgrzybek zajączek nadaje się więc do uzupełnienia grzybowej mieszanki w formie smażonej, duszonej lub gotowanej. Co więcej, młode okazy o twardych trzonkach świetnie smakują w wersji marynowanej w occie.

Sprawdź również: Grzyby reishi - pochodzenie, wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne

Podgrzybek zajączek – występowanie

Występowanie Xerocomus subtomentosus jest powszechne. Obejmuje całą Europę, Amerykę Północną i Australię. Można go spotkać w lasach każdego typu – zarówno iglastych, jak i liściastych oraz mieszanych. Na terenie Polski rośnie bardzo licznie, czasem ukazując się nawet w parkach.

Jest to gatunek, w przypadku którego występuje zjawisko mikoryzy, czyli współżycia grzybów z korzeniami innych roślin. Podgrzybek zajączek do życia potrzebuje korzeni drzew. Spośród jego ulubionych towarzyszy należy wymienić dęby, sosny i świerki, ale można go też znaleźć przy krzewinkach borówek oraz czarnych jagód.

Dojrzenie owocników zajączka możliwe jest już od czerwca aż do października. W przeciwieństwie do innego popularnego podgrzybka – brunatnego, przeważnie nie rośnie w skupiskach, a pojedynczo. Niestety gatunek ten jest bardzo podatny na robaczywienie.

Podgrzybek zajączek – czy grzyby są zdrowe?

Grzyby, choć w 70-90% składają się z wody, to zawierają również składniki odżywcze. Należy tu rozprawić się z mitem głoszącym, że są to produkty bezwartościowe. Nie bez powodu niektórzy nazywają je „leśnym mięsem” – zawierają bowiem białko, które jest bardzo dobrze przyswajane przez organizm (100 g podgrzybków dostarczy go w ilości około 3,6 g). Co więcej, grzyby są niskokaloryczne – 100 g podgrzybków to niespełna 50 kcal.

Potencjalne właściwości prozdrowotne grzybów jadalnych coraz częściej stają się przedmiotem prowadzonych badań naukowych. Ich wyniki mogą być dla niektórych zaskakujące. Okazuje się, że produkty te, poza wspomnianymi już składnikami, zawierają także związki biologicznie aktywne, między innymi beta-glukany czy polifenole.

Jakie korzyści zdrowotne może przynosić spożywanie podgrzybka zajączka oraz innych grzybów? Wykazano, że należą do nich:

1. obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego i LDL we krwi;
2. obniżenie ryzyka zachorowania na miażdżycę oraz nowotwory (dzięki działaniu antyoksydacyjnemu);
3. stymulacja układu immunologicznego;
4. działanie przeciwzapalne;
5. obniżanie glikemii po posiłkowej.

Podgrzybek zajączek – zawartość składników odżywczych

Podgrzybek zajączek, choć należy do grupy grzybów bardzo mokrych, zawiera składniki mineralne takie jak:

1. wapń;
2. magnez;
3. fosfor;
4. potas;
5. sód;
6. cynk;
7. żelazo;
8. mangan.

Spośród witamin występujących we wszystkich grzybach warto wymienić szczególnie witaminy z grupy B, których przyjmowanie jest niezwykle ważne na przykład podczas stosowania diety wegetariańskiej i wegańskiej. Co niezwykle ciekawe, okazało się, iż niektóre z gatunków zawierają podobne ilości niacyny i ryboflawiny, co produkty zbożowe. Kolejny cenny składnik to błonnik, który jest niezbędny do prawidłowego trawienia – między innymi usprawnia perystaltykę jelit i zapobiega występowaniu zaparć.

Grzyby są produktami, które poza wartościowym błonnikiem równocześnie zawierają ciężkostrawny składnik – chitynę. Ze względu na jej obecność nie zaleca się spożywania grzybów przez dzieci, ponieważ nie mają one w pełni wykształconego układu pokarmowego. Unikać powinny go także osoby starsze oraz mające problemy z układem trawiennym, nerkami lub wątrobą, gdyż mogą wystąpić u nich bóle brzucha, biegunki i nudności po zjedzeniu.

Czytaj: Czy grzyby są niebezpieczne dla dzieci? Opinia toksykologa i dietetyka

Podgrzybek zajączek – zagrożenia płynące z jego spożywania

Zagrożenia płynące ze spożywania podgrzybka zajączka to głównie zatrucia metalami ciężkimi. W zajączku oznacza się pewną zawartość rtęci, ołowiu i kadmu. Szczególnie wysokim niebezpieczeństwem charakteryzuje się rtęć. Jej nadmiar powoduje nefrotoksyczność (czyli niszczenie nerek), zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego, odpornościowego, a ponadto także chorobę Minamata o objawach neurologicznych.

Jednocześnie warto zaznaczyć, że prowadzone badania nad składem pierwiastkowym podgrzybka zajączka — w tym zawartością metali ciężkich — pokazują, że ilość rtęci, kadmu czy ołowiu w owocniku nie przekracza ustalonych granic bezpieczeństwa. Trzeba jednak pamiętać, aby zbierać grzyby w miejscach nienarażonych na zanieczyszczenie środowiska naturalnego, gdyż bliska odległość terenów przemysłowych może wpływać na zwiększoną zawartość metali ciężkich.

Podgrzybek zajączek – warto rozglądać się za nim podczas grzybobrania, to bardzo powszechnie występujący gatunek grzyba. Nie nadaje się do suszenia, ale wykorzystuje się go w rozmaitych potrawach. Swoimi walorami smakowymi i wartością odżywczą nie ustępuje innym członkom rodziny. Ponieważ jego wygląd jest charakterystyczny i nie występują łudząco podobne gatunki trujące, znając jego cechy wyróżniające (warto do lasu zabrać ze sobą na przykład atlas grzybów), zbieranie Xerocomus subtomentosus jest całkowicie bezpieczne.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca.

Bądź na bieżąco! Obserwuj nas w Wiadomościach Google.