Najpopularniejszy rodzaj klucza do oznaczania organizmów to klucz dychotomicznydychotomiadychotomiczny. Istota jego zastosowania polega na udzielaniu jednej z dwóch możliwych odpowiedzi, na kolejno zadawane pytania. Odpowiedzi te wykluczają się wzajemnie i najczęściej brzmią „tak” lub „nie”.

R1HDAHHKO09Xp

Zdjęcie przedstawia fragment Wigierskiego Parku Narodowego. Zdjęcie zostało wykonane z perspektywy drewnianego mostku. Za barierkami na pierwszym planie znajduje się niewielka polana porośnięta długimi trawami. Za polaną znajduje się leśne, niewielkie jezioro. Na przeciwległym brzegu jeziora rośnie las, w którym przeważają drzewa iglaste.

RDpipAcvdroA51

Zdjęcie przedstawia przytulika strumieniowego. Posiada on ciemnozieloną skorupę, spod której wystaje obłe, jasnoszare ciało zwierzęcia. Na jego głowie znajdują się para czułków.

Klucze dychotomiczne są powszechnie stosowane w celu identyfikacji nieznanego zwierzęcia lub rośliny, zazwyczaj na podstawie ich cech morfologicznychmorfologiczne cechycech morfologicznych. Aby użyć klucza, użytkownik określa, która z dwóch różnych opcji jest poprawna, a następnie postępuje zgodnie z kluczem, aż ostatni wybór doprowadzi go do nazwy organizmu. Chociaż można stworzyć dychotomiczny klucz dla dowolnej grupy obiektów, najczęściej są one używane w biologii.

Jednym z najpopularniejszych kluczy w Polsce jest ten, dotyczący oznaczania słodkowodnych bezkręgowców stanowiących makrofaunęmakrofaunamakrofaunę Wigierskiego Parku Narodowego. Ma on postać książki, w której odpowiedzi na pytania zadane na danej stronie, odsyłają czytelnika do kolejnych pytań na innych stronach – tak długo, aż doprowadzą go do konkretnego rodzaju, do którego należy obserwowane zwierzę.

Zasada korzystania z klucza dychotomicznego jest prosta. Ponieważ we wspomnianym kluczu dotyczącym Wigierskiego Parku Narodowego zadanych jest bardzo wiele pytań, omówimy ją na łatwiejszym przykładzie pospolitych morskich ptaków – mew.

Klucz jest tak skonstruowany, że odpowiedź na pytanie zadane na stronie x odsyła do pytania na stronę y. Należy więc uważnie śledzić dyspozycje, aby nie pomylić się przy przechodzeniu między etapami.

Istotnym problemem w przypadku tego rodzaju kluczy jest to, że zawarte w nich pytania odnoszą się tylko do różnic fenotypowych widocznych na pierwszy rzut oka. Jeśli więc dwa gatunki różnią się tylko nieznacznie, laik może nie zauważyć różnicy i błędnie odpowiadając na pytania, niewłaściwie zidentyfikować zaobserwowany okaz. Ponieważ klucz dychotomiczny ma dwie możliwe odpowiedzi na każde pytanie, może czasem być nieprecyzyjny. Dokładniejszy od niego jest klucz politomicznyklucz politomicznyklucz politomiczny.

Sekret precyzji klucza politomicznego tkwi w wielu możliwych odpowiedziach na każde pytanie. Dla użytkownika jest on o tyle trudniejszy do opanowania, że im więcej odnośników do prześledzenia, tym łatwiej o błąd. Klucz ten pozwala jednak dokładniej oznaczyć organizm. Klucze politomiczne są rzadziej spotykane od dychotomicznych.

Bardzo istotnym etapem oznaczania organizmu jest weryfikacja poprawności otrzymanego wyniku. Jeśli więc z klucza wynika, że obserwowany ptak to np. mewa żółtonoga, należy dla pewności zapoznać się z jak najbardziej szczegółowymi informacjami dotyczącymi jej wyglądu, trybu życia, zajmowanego środowiska itp. W omówionym, przykładowym kluczu padały pytania wyłącznie o ubarwienie poszczególnych części ciała. Może się zatem okazać, że zobaczyliśmy jakiegoś ptaka, który ma ubarwienie podobne do mewy żółtonogiej, ale żyje w zupełnie innym środowisku, prowadzi odmienny tryb życia i ma inny kształt ciała, więc z pewnością nie może być mewą.

Klucze do oznaczania organizmów pozwalają w łatwy sposób zidentyfikować badany okaz. Choć poprawność identyfikacji zależy przede wszystkim od tego, jak dobrze swoją pracę wykonał autor klucza, to na użytkowniku spoczywa odpowiedzialność za jak najdokładniejszą obserwację i udzielanie zgodnych z prawdą odpowiedzi. To on także musi na koniec zweryfikować wynik. Jeśli wszystko zrobi prawidłowo, może mieć niemal pewność, że organizm został właściwie oznaczony.

Słownik