Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
bg‑azure

Podział bodźców ze względu na ich siłę

Minimalna siła bodźca konieczna do pobudzenia neuronu to tzw. wartość progowa. Bodźce o sile mniejszej od wartości progowej lub o bardzo krótkim czasie trwania są pomijane jako nieistotne. Są to tzw. bodźce podprogowe.

Aby zrozumieć reakcję neuronuneuronneuronu, musimy najpierw przyjrzeć się komórce nerwowej w „stanie spoczynku”, czyli takiej, na którą nie działa żaden bodziecbodziecbodziec. Jej błona komórkowa, tak jak błona każdej żywej komórki, jest selektywna. Oznacza to, że różne są liczby i rodzaj jonów na zewnątrz i wewnątrz komórki. Np. na zewnątrz jest znacznie więcej jonów sodu (NaIndeks górny +), wyrzucanych przez pompę sodowo‑potasowąpompy jonowepompę sodowo‑potasową. A ponieważ jony to nośniki ładunków elektrycznych – rozkład ładunków na obu powierzchniach błony jest nierównomierny.

Przewagę ładunków dodatnich na zewnętrznej powierzchni błony umownie oznaczamy symbolem „+”, a przewagę ładunków ujemnych po jej wewnętrznej stronie symbolem „−”. W takim stanie błona jest spolaryzowana (posiada pewien potencjał elektryczny), a ponieważ nie „pracuje”, czyli nie przewodzi impulsu, mówimy, że ma potencjał spoczynkowy.

RDDojriqoM8UK1
Grafika przedstawia zależność pomiędzy wielkością reakcji a odpowiedzią na siłę bodźca. Na osi Y wykresu oznaczono wielkość reakcji, natomiast na osi X siłę bodźca. Pod osią x znajdują się wydłużające się w prawym kierunku strzałki. Bodziec podprogowy to bodziec zbyt słaby do wywołania pobudzenia. Jego wartość na osi y jest równa zeru. Bodziec progowy to najmniejszy bodziec wywołujący reakcję. Bodziec nadprogowym to bodziec o sile większej niż progowy; im silniejszy bodziec, tym silniejsza reakcja. Na wykresie pomiędzy punktami symbolizującymi bodziec progowy i bodziec maksymalny znajduje się funkcja rosnąca. Bodziec maksymalny to najmniejszy bodziec wywołujący maksymalną reakcję. Wzrost siły bodźca nie powoduje zwiększania wielkości reakcji. Bodziec submaksymalny (ponadmaksymalny) to zwiększenie bodźca bez zwiększenia jego efektu; po przekroczeniu określonej siły, bodziec submaksymalny może uszkadzać strukturę tkanki. Bodziec maksymalny jest funkcją stałą.
Wielkość reakcji w odpowiedzi na siłę bodźca.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Gdy bodziec powoduje zatrzymanie pracy pompy sodowo‑potasowej, przez co jony zaczynają swobodnie przenikać do wnętrza komórki, zaburzając tym samym stan polaryzacji błony (tzw. depolaryzacjadepolaryzacjadepolaryzacja), mówimy o bodźcu progowym, czyli najmniejszej wartości siły bodźca powodującej reakcję komórki.

W przypadku gdy na komórkę zadziała bodziec, który wykazuje siłę wyższą, niż jest potrzebna do pobudzenia komórki, mówimy o bodźcu nadprogowym. Należy pamiętać, że pobudzenie nie zwiększa się wraz ze zwiększeniem siły danego bodźca.

Słownik

bodziec
bodziec

zmiana środowiska zewnętrznego lub wewnętrznego organizmu, prowadząca do pobudzenia swoistego narządu odbiorczego – receptora

depolaryzacja
depolaryzacja

obniżenie elektroujemnego potencjału elektrycznego błony komórkowej, spowodowane wejściem jonów sodu lub wapnia do cytoplazmy komórki

neuron
neuron

silnie wyspecjalizowana komórka pochodzenia ektodermalnego, będąca podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną tkanki nerwowej

pompy jonowe
pompy jonowe

inaczej: sodowo‑potasowe. Kompleksy wyspecjalizowanych białek (zwanych transbłonowymi), które uczestniczą w transporcie, przez błony komórkowe, określonych jonów nawet wbrew gradientowi ich stężeń (transport aktywny)