Eutanazja na świecie

Czym jest eutanazja?

Według XVII‑wiecznego angielskiego filozofa Francisa Bacona eutanazja to powodowane współczuciem pozbawienie życia nieuleczalnie chorego człowieka na jego żądanie. Po raz pierwszy pojęcie pojawiło się najprawdopodobniej w greckiej komedii Kratinosa w V w. p.n.e. Dla niego eutanazja była po prostu „dobrą śmiercią”. Sto lat później inny grecki poeta określił eutanazję jako „łatwą śmierć”. Platon i Arystoteles wyrażali poparcie dla dobrowolnego zakończenia bezsensownych cierpień. Natomiast pitagorejczycy bezwzględnie przeciwstawiali się prawu człowieka do odbierania sobie życia. Ideę śmierci godnej, łagodnej i tym samym pełnej chwały głosił Cyceron, rzymski mówca i filozof.

W średniowieczu eutanazja wiązana była z samobójstwem lub zabójstwem. Filozofowie chrześcijańscy, zwłaszcza św. Augustyn, już w V w. potępiali samobójstwo oraz wszelkie zabijanie człowieka niewinnego. Tymczasem średniowieczni rycerze wyposażani byli w krótki sztylet, zwany mizerykordią (z łac. misericordia – miłosierdzie), do skracania życia śmiertelnie rannym rycerzom, zarówno przyjaciołom, jak i rywalom.

Nowożytność rzuciła jeszcze inne spojrzenie na problem eutanazji. W III Rzeszy stosowano ją przymusowo względem osób uznanych instytucjonalnie za upośledzone. W ten sposób mylnie rozumieli ją naziścinaziścinaziści, wywodząc zasady czystości rasowej z eugenikieugenikaeugeniki.

Współcześnie w niektórych kodeksach karnych, również polskim, eutanazję traktuje się jak zabójstwo. Są też państwa legalizujące eutanazję na różnych zasadach.

Całkowity zakaz skracania ludzkiego życia obowiązuje w hinduizmie, a także w klasycznych odmianach judaizmu i buddyzmu. Katolicyzm od czasów papieża Piusa XII (1939–1958) dopuszcza odstąpienie od stosowania środków podtrzymujących życie. Ważne jest jednak to, że dopuszcza to jedynie w wypadku zaistnienia prowadzenia uporczywej terapiiuporczywa terapiauporczywej terapii. Współcześni filozofowie katoliccy są podzieleni w kwestii dopuszczalności eutanazji. Dla jednych jest to morderstwo, dla innych akt miłosierdzia wobec bliźniego. Wśród zwolenników eutanazji dominują utylitaryściutylitaryzmutylitaryści, czyli zwolennicy zasady, że dobre jest to, co zmniejsza cierpienia i powoduje wzrost przyjemności.

Warto nadmienić, że tzw. uśpienie zwierzęcia (np. agresywnego lub chorego) jest powszechnie stosowane i legalne w Polsce oraz za granicą. Uśmiercenie zwierzęcia przez weterynarza również jest eutanazją.

Jakie są rodzaje eutanazji?

Wyróżniamy eutanazję czynną (aktywną), czyli śmierć spowodowaną określonym działaniem człowieka, i eutanazję bierną (pasywną) – w następstwie zaniechania terapii podtrzymującej życie. Ze względu na wolę człowieka możemy również dokonać klasyfikacji na eutanazję dobrowolną, kiedy występuje świadoma prośba o spowodowanie śmierci lub taka została spisana ostatnia wola, i eutanazję niedobrowolną, gdy chory nie jest w stanie wyrazić takiej prośby, ponieważ jest nieprzytomny i nie pozostawił pisemnego oświadczenia. Możemy również mówić o eutanazji bezpośredniej, gdy podjęte działanie lub zaniechanie bezpośrednio zmierza do skrócenia życia chorego, oraz eutanazji pośredniej, kiedy podjęte działanie ma na celu uśmierzenie bólu, jednak drugim, niezamierzonym, ale i nieuniknionym skutkiem jest skrócenie życia chorego.

Prawne regulacje eutanazji

W kontekście legislacyjnymlegislacjalegislacyjnym eutanazja rozumiana jest jako prawo do podjęcia decyzji o zakończeniu życia nieuleczalnie chorego człowieka, aby skrócić mu cierpienia. Takie prawo przysługuje tylko choremu, a gdy jest nieprzytomny – jego rodzinie lub lekarzowi. W Albanii, Holandii (Niderlandach), Belgii, Luksemburgu, Japonii, Kolumbii oraz w części jednostek administracyjnych takich krajów federacyjnychkraj federacyjnykrajów federacyjnych, jak Stany Zjednoczone, Meksyk i Australia zalegalizowano eutanazję czynną i dobrowolną. Prawodawcy przyjęli tam, że człowiek ma prawo do godnej śmierci, wolnej od cierpienia. Punktem wyjścia do tej decyzji stało się prawo do wolności, na którego podstawie człowiek może zdecydować, czy chce dalej żyć zależny od urządzeń medycznych i innych ludzi, czy też woli godnie umrzeć.

Zbliżoną formułą prawną jest również wspomagane samobójstwo (z ang. assisted suicide), czyli pomoc, najczęściej lekarska, w popełnieniu samobójstwa przez chorego poprzez umożliwienie mu zażycia odpowiedniej substancji chemicznej. Wspomagane samobójstwo jest legalne m.in. w Holandii (Niderlandach), Belgii, Niemczech, Szwajcarii, Szwecji czy stanie Oregon w USA.

Zasady, na których eutanazja jest dopuszczona w poszczególnych państwach, są zróżnicowane. Najczęściej, aby eutanazja była legalna, muszą zaistnieć następujące przesłanki:

Słownik