Okres wegetacyjny

Jednym z elementów klimatu jest okres wegetacyjnyokres wegetacyjnyokres wegetacyjny. Jest to część roku, w której roślinność może rozwijać się na skutek dostarczenia odpowiedniej ilości ciepła. Na terenie Polski jest to okres ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 5°C. W tym okresie w roślinach zachodzi proces intensywnego rozwoju. Bardzo ważne jest to, że każda roślina ma swój typowy, określony sezon wegetacyjny, który zależy od jej adaptacji genetycznej.

Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego, który ma cechy przejściowe. Konsekwencją takiego położenia jest przestrzenne zróżnicowanie różnych elementów klimatu, w tym okresu wegetacyjnego. Zróżnicowanie tych elementów zależy głównie od wpływu wilgotnego powierza morskiego napływającego z zachodu i północy oraz suchego powierza kontynentalnego napływającego ze wschodu.

W Polsce okres wegetacyjny utożsamiany jest z warunkami termicznymi, czyli okresem, w którym średnia dobowa temperatura wynosi 5°C.

Najczęściej przyjmuje się, że średnio już przed 25 marca okres wegetacyjny rozpoczyna się w okolicy Leszna, Wrocławia, Głogowa i Tarnowa. Natomiast najpóźniej zaczyna się na Pojezierzu Mazurskim i w górach – po 15 kwietnia. Najszybciej okres wegetacyjny kończy się na Pojezierzu Mazurskimi i w górach – po 25 października (zauważ, że są to także obszary, gdzie zaczyna się on najpóźniej). Z kolei najpóźniej kończy się w pasie wybrzeża Morza Bałtyckiego i pasie kotlin polskich oraz doliny Odry i Niziny Śląskiej. Takie różnice początku i końca okresu wegetacyjnego decydują o zróżnicowaniu jego długości. W części nizinnej kraju okres ten waha się od 180/190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku. W górach długość tego okresu wynosi od 100 do 150 dni.

R2X7Q7IYl03r9

Na mapie Polski zaznaczono długość okresu wegetacyjnego, liczba dni ze średnia temperaturą powyżej 5 stopni Celsjusza. Powyżej 180 dni - rejon Zakopanego - Tatr, północny skrawek województwa warmińsko-mazurskiego. Od 190 do 200 dni centralna część województwa pomorskiego, północna część podlaskiego, północno-wschodnia i centralna część warmińsko-mazurskiego, południe Polski i południowo-zachodnia część województwa dolnośląskiego - rejony górskie. Na pozostałych obszarach Polski północnej, północno-wschodniej, wschodniej dominuje wegetacja od 200 do 210 dni. Na zachód od Warszawy, w rejonie Rzeszowa, Kielc - od 210 do 220 dni. Powyżej 220 dni głównie w rejonie Krakowa, Opola, Wrocławia, Zielonej Góry, Szczecina.

Według nowszych badań, w latach 1971–2010 okres wegetacyjny w Polsce średnio rozpoczynał się 27 marca i kończył 4 listopada. Najwcześniej zaczynał się we Wrocławiu – 19 marca, natomiast najpóźniej w Suwałkach – 7 kwietnia. Koniec okresu wegetacyjnego najwcześniej nadchodził w Suwałkach – 23 października, a najpóźniej we Wrocławiu – 9 listopada oraz Gorzowie Wielkopolskim, Poznaniu i Zielonej Górze – 8 listopada.

R16DrEqLM3GOl

Ilustracja przedstawia dwie mapy Polski obok siebie. Jedna dotyczy początku, druga końca okresu wegetacyjnego. Na mapach są linie biegnące na skos przez całą Polskę z północnego wschodu (północ województwa podlaskiego) w stronę południowego zachodu. Wegetacja z każdą linią i kierunkiem "na zachód" nieco się wydłuża się. Na północy województwa podlaskiego rozpoczyna się 6 kwietnia, a kończy 24 października, w rejonie południowo zachodniej Polski rozpoczyna się 22 marca, a kończy 7 listopada.

Z obecnych badań wynika, że średnia długość okresu wegetacyjnego w latach 1971–2010 wynosiła 224 dni. Wahała się od 200 dni w Suwałkach do 237 dni we Wrocławiu. Wzrost długości tego okresu następował z północnego wschodu na południowy zachód.

RFsW7rfkxTxez

Na mapie Polski zaznaczono liniami średnią długość okresu wegetacyjnego w okresie 1971–2010. Od północnego wschodu ku południowemu zachodowi średnia długość wydłuża się i wynosi od 205 dni do 235 dni w rejonie Wrocławia (pas przechodzący z północy na południe przez Warszawę to 220 dni, przez województwo pomorskie, kujawsko-pomorskie, łódzkie, podkarpackie 225 dni, z województwa zachodniopomorskiego, przez wielkopolskie, śląskie 230 dni).

Europejska Agencja Środowiska oraz wiele innych instytucji i naukowców przewiduje, że wraz ze zmianami klimatycznymi, jakie następują, długość okresu wegetacyjnego na świecie (w miejscach, gdzie nie trwa on cały rok) będzie się wydłużała.

Wpływ okresu wegetacyjnego na gospodarkę

Długość okresu wegetacyjnego jest prostym wskaźnikiem agroklimatycznymwskaźnik agroklimatycznywskaźnikiem agroklimatycznym. Głównie wykorzystywany jest on do oceny możliwości produkcyjnej rolnictwa. W ostatnich latach naukowcy zaproponowali zastosowanie tego wskaźnika również do obserwacji zmian klimatu, które mogą być określane pośrednio (za pomocą wskaźników termicznych) lub bezpośrednio (na podstawie wskaźników stanu wegetacji z wykorzystaniem zdjęć satelitarnych).

Zmiany rozpoczęcia i końca okresu wegetacyjnego, a co za tym idzie jego długości, oddziałują najbardziej na rolnictwo. Wynikają one głównie ze zmian klimatu oraz innych przyczyn, o których wspomniano na początku materiału. Może to oddziaływać na:

• konkretne rośliny, u których doszłoby do zaburzenia faz fenologicznychfazy fenologicznefaz fenologicznych,

• zmianę struktury upraw, tzn. dopasowanie upraw do konkretnego klimatu, czyli zaprzestanie produkcji roślin wymagających chłodnego klimatu na rzecz roślin ciepłolubnych (np. sorgo, kukurydza),

• choroby i szkodniki atakujące uprawy; wraz ze zmianami klimatu (temperatury) w Polsce będą pojawiać się choroby i szkodniki typowe dla obszarów z wyższą temperaturą powietrza,

• jakość roślin (plonów),

• terminy zasiewu i zbiorów plonów, tzn. zmiany temperatury wymuszą wcześniejszy zasiew plonów, a co za tym idzie ich zbiór,

• wypas bydła, tzn. wraz ze zmianami długości okresu zwierzęta będą dłużej lub krócej przebywały na łąkach.

Większość uprawianych roślin musi mieć spełnione wymagania niezbędne do ich wegetacji. Jednym z takich wymagań jest okres wegetacyjny, który przyczynia się do możliwości uprawy danych roślin w konkretnym miejscu. Zatem długość okresu wegetacyjnego ma wpływ na rolnictwo, ponieważ w miejscach o długim okresie wegetacyjnym możemy uprawiać rośliny o dużych wymaganiach wegetacyjnych i odwrotnie - w miejscach o krótkim okresie wegetacji zdecydujemy się na rośliny o mniejszych wymaganiach.

Okres wegetacyjny poszczególnych roślin:

• kukurydza – 200 dni,

• pszenica – 180 dni,

• rzepak – 120 dni,

• słonecznik – 100 dni,

• ziemniaki – 100 dni,

• gryka – 90 dni,

• jęczmień – 70 dni,

• żyto – 50 dni.

Słownik