Folklor i folkloryzm
Folklor i folkloryzm
Zapoznane uczniów z pojęciami folkloru i folkloryzmu. Wskazanie różnic między tymi dwoma pojęciami. Omówienie pochodzenia folkloru oraz wskazanie dziedzin wpływających na kształtowanie się folkloru. Przedstawienie cech charakterystycznych dla folkloru. Omówienie muzyki, sztuki i filmu wchodzących w skład folkloru. Przedstawienie folklorystycznej mapy Polski i pierwszych badaczy folkloru. Omówienie historii folkloru i etnologii. Percepcja utworów ludowej sztuki muzycznej – kapeli góralskiej.
Umiejętności
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić pojęcie folkloru i folkloryzmu i umieć je odróżnić.
Wskazać elementy wchodzące w skład folkloru.
Przedstawić sylwetki badaczy zajmujących się badaniem folkloru.
Wyjaśnić pojęcie etnologii.
Przedstawić mapę folklorystyczną Polski.
Omówić tematykę pieśni ludowych.
Metoda pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Forma ćwiczeniowa. Percepcja muzyczna.
Wacław Panek, Świat muzyki.
Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagrania utworów polskiej muzyki ludowej: kapeli góralskiej oraz zespołu Golec Orkiestra.
Karta pracy ucznia.
Folklorystyczna mapa Polski.
1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Przypomnienie wiadomości z trzech ostatnich lekcji poprzez odpytanie dwóch uczniów.
(10 min)
Faza realizacyjna
1. Zapoznanie uczniów z pojęciem folkloru. Metodą pogadanki, wskazanie elementów i dziedzin wchodzących w skład folkloru. Wyjaśnienie pochodzenia pojęcia i jego znaczenia.
Notatka:
Folklor (ang. folk‑lore, tradycja ludu) - ogół cech wspólnych danej społeczności, określający jej charakter, obyczaje, tradycje, kulturę, w tym obrzędowość i sztukę. Ludowa twórczość: literacka (baśnie, podania, ballady, przysłowia), muzyczna, taneczna; zwyczaje, obrzędy i wiedza ludowa. Termin użyty po raz pierwszy w 1846 roku przez W.J. Thomsona na określenie najstarszych warstw kultury ludowej, z uwzględnieniem także tradycyjnych sposobów życia oraz sztuki. Badaniem folkloru zajmuje się nauka zwana folklorystyką. Badania folklorystyczne były szczególnie popierane przez ruchy wolnościowe w XIX wieku. Folklor pozwalał uzewnętrznić cechy kultury świadczące o odrębności narodowej. Rozwój metod folklorystyki wiązał się z ogólnymi zmianami metodologii antropologicznych. W połowie XIX wieku powstała tak zwana Szkoła Literacka (m.in. Cosquin, Th. Benfey), szkoła mitologiczna (bracia Grimm) dowodząca, że baśnie ludowe są pozostałościami mitów przyrody.
2. Wysłuchanie nagrania utworów kapeli góralskiej. Omówienie fascynacji folklorem w Polsce. Metodą opisu, przedstawienie polskich badaczy i ich wyników badań prowadzonych w oparciu o kulturę polską.
Notatka:
Folklor w polskich badaniach:
W Polsce zainteresowanie folklorem było w okresie rozbiorowym częścią walki o utrzymanie świadomości narodowej. Pierwszy program badań nad folklorem sformułował 1802 roku Hugo Kołłątaj. Istotny wkład w rozwój XIX‑wiecznej folklorystyki polskiej wniósł Z. Dołęga‑Chodakowski (O Słowiańszczyźnie przed chrześcijaństwem). Wydawanie zbiorów literatury ludowej, której gromadzeniu oddawali się przede wszystkim poeci i etnografowie‑amatorzy, rozpoczęło się po 1830 roku (K.W. Wójcicki, Ż. Pauli, J. Lipiński, K. Baliński, L. Siemieński). Prawdziwym przełomem okazały się pierwsze tomy dzieła O. Kolberga (Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce). Za życia autora ukazały się 33 tomy. W drugiej połowie XIX wieku zaznaczyła się tendencja do unaukowienia zainteresowań folklorem (L. Malinowski, W. Siarkowski, J. Świętek, S. Udziela, Z. Gloger). Ukazywały się także monografie dotyczące poszczególnych składników folkloru (np. Księga przysłów... S. Adalberga, prace J. Karłowicza, J. Bystronia, S. Ciszewskiego, S. Stroińskiego). W okresie międzywojennym zainteresowania folklorystyczne wiązały się po części z rozwojem ruchu regionalistycznego. Zaczęto też wyodrębniać folklor chłopski, robotniczy. Po II wojnie światowej badania folklorystyczne były prowadzone przez IBL oraz Instytut Sztuki PAN (podjęto np. reedycję i kontynuację dzieła O. Kolberga).
3. Zapoznanie uczniów z folklorystyczną mapą Polski. Metodą pogadanki, przedstawienie regionów, w których wyróżnia się charakterystyczne cechy ludowe i folklorystyczne.
Wysłuchanie utworu grupy Golec Orkiestra. Wyjaśnienie pojęcia folkloryzm i wskazanie różnicy między folklorem a folkloryzmem.
(30 min)
Faza podsumowująca
Zapisanie notatki do zeszytu.
Notatka:
Polskie regiony folklorystyczne:
Kaszuby, Wielkopolska, Kujawy, Mazowsze, Kurpie, Śląsk, Małopolska, Podhale.
Folkloryzm – sztuka naśladowania folkloru. Wplatanie elementów folkloru w życie codzienne i sztukę muzyczną, plastyczną. Łączenie np. pop‑kultury z folklorem (Golec Orkiestra).
(5 min)
Wacław Panek, Świat muzyki.
Janusz Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia.
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji - Folklor i folkloryzm.
Zadanie domowe
Napisz, która z dziedzin folkloru jest Ci najbliższa i dlaczego? Wyjaśnij w około 10 zdaniach.