Stan wegetatywny (apaliczny): co to jest? Czy jest odwracalny?
Wiele osób używa słowa ''wegetacja''', ale nie każdy wie, czym tak naprawdę jest stan wegetatywny. To sytuacja, gdy chory jest przytomny, może oddychać, uśmiechać się, krzyczeć, ale nie ma świadomości, zatem nie można się z nim komunikować. Wyjście ze stanu wegetatywnego, gdy chory pozostaje w nim przez dłuższy czas, jest niestety mało prawdopodobne.
Stan wegetatywny (zespół apaliczny) to stan, w którym zachowana jest przytomność, ale nie ma świadomości. Stan wegetatywny nazywany jest często przytomnością bez świadomości.
Termin ''wegetatywny'' odnosi się wyłącznie do stanu zdrowia. Stan wegetatywny nie oznacza, że chory przestaje być człowiekiem, tylko dlatego, że stracił świadomość. To stan trudny do zrozumienia zarówno z punktu medycznego, jak i etycznego.
Stan wegetatywny: przyczyny
Stan wegetatywny diagnozuje się wtedy, gdy rdzeń przedłużony funkcjonuje prawidłowo, tzn. zachowane są reakcje odruchowe, w tym oddychanie, krążenie, trawienie, ale chory nie ma świadomości i nie kontaktuje się ze światem rzeczywistym.
Stan wegetatywny spowodowany jest poważnym uszkodzeniem części mózgu, zapewniających człowiekowi świadomość siebie, otoczenia i kojarzenia. Mózg części osób w tym stanie może reagować na bodźce zewnętrzne w sposób wykrywalny za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.
Jak to możliwe, że ciało reaguje na bodźce, człowiek jest przytomny, ale nie ma świadomości? Odpowiada za to pień mózgu - to tu znajdują się ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych, takich jak oddychanie czy praca serca, a także słuchanie, mruganie, kasłanie. Dopóki pień funkcjonuje, ciało zachowuje swoje odruchy. Natomiast świadomość i osobowość człowieka ukryta jest, według naukowców, w płacie czołowym będącym częścią kory mózgowej. Jeśli ta część mózgu zostanie uszkodzona, człowiek znajduje się w pułapce własnego ciała.
Stan wegetatywny: objawy
Stan wegetatywny charakteryzuje się tym, że osoba chora nie śpi (nie jest w stanie śpiączki), ale nie wykazuje żadnych oznak świadomości.
Brak świadomości można wywnioskować jedynie z braku wrażliwości na otoczenie.
Osoba w stanie wegetatywnym może otwierać oczy, budzić się i zasypiać, i mieć podstawowe odruchy, takie jak mruganie, gdy jest zaskoczony głośnym hałasem lub cofanie dłoni, gdy jest mocno ściśnięta. Chorzy w stanie wegetatywnym są także w stanie samodzielnie regulować bicie serca i oddychanie, mogą zgrzytać zębami, uśmiechać się, ronić łzy, chrząkać, jęczeć lub krzyczeć bez żadnego zewnętrznego bodźca.
W zapisie EEG widoczne są zmiany towarzyszące cyklowi snu i czuwania, ale jego przebieg jest inny, niż u zdrowego człowieka.
Chorzy nie reagują jednak na polecenia i nie wykazują odpowiedzi na pytania, zawołania, próby rozmowy. Wydają się przytomni, ale nie mają oznak tego, że są świadomi miejsca, w którym przebywają, sytuacji, w której się znajdują, obecności innych osób.
Trudne jest odróżnienie stanu wegetatywnego od stanu tzw. minimalnej świadomości. Tym, co odróżnia stan minimalnej świadomości od wegetatywnego to to, że pacjent wykazuje ograniczone, ale czytelne oznaki świadomości samego siebie oraz otoczenia. Chodzi tu o subtelne, ale istotne detale, które świadczą o tym, że chory może mieć pewną świadomość. Taką istotną różnicą pomiędzy tymi dwoma stanami jest na przykład wodzenie oczami. Często człowiek w stanie minimalnej świadomości, w przeciwieństwie do chorego w stanie wegetatywnym, wodzi oczami na przykład za osobą, którą zna, reaguje też emocjonalnie na widok bliskich osób.
Stan wegetatywny: leczenie
Leczenie jest ukierunkowane na łagodzenie objawów i zaspokajanie potrzeb pacjentów, którzy wymagają stałego monitorowania i pomocy przy karmieniu, nawadnianiu, higienie, wspomaganiu ruchu i fizjoterapii oraz eliminacji produktów przemiany materii. Leczenie nie zapewnia wyzdrowienia (nie ma skutecznego leku na stan wegetatywny), ale daje większą szansę na naturalną poprawę.
Istnieją farmakologiczne i chirurgiczne metody leczenia, ale ich skuteczność nie została potwierdzona. Są to techniki mające na celu pobudzanie, stymulację mózgu.
Czy stan wegetatywny jest odwracalny? Prof. Nicholas Schiff z Weill Cornell Medical College w Nowym Jorku, twórca metody głębokiej stymulacji mózgu u nieprzytomnych pacjentów, uważa, że nikogo jeszcze nie udało się wybudzić ze stanu wegetatywnego. Tego rodzaju ''cudowne wyzdrowienia'' są jedynie skutkiem błędnej diagnostyki, a nie terapii. Badania pokazują, że ok. 40 proc. diagnoz w tym zakresie jest błędna, a chorzy z wcześniej zdiagnozowanym stanem wegetatywnym mogli tak naprawdę znajdować się w stanie minimalnej świadomości.
Jeśli chory pozostaje w stanie wegetatywnym przez długi czas, to powrót do zdrowia jest bardzo mało prawdopodobny.
Tu się dzieje
