Awersja oznacza wstręt
Samo słowo pochodzi z łaciny (aversio) i znaczy dosłownie „wstręt”. Można powiedzieć, że tyle jest awersji ilu ludzi, ponieważ każdy może ją odczuwać na swój własny odmienny sposób.
Rodzaje awersji
Awersji może być niezliczona ilość: w tym do ludzi, do zwierząt, określonych potraw czy czynności.
Zacznijmy od jednej z najbardziej uciążliwych, czyli od awersji seksualnej. Objawia się ona stanem absolutnej niechęci wobec kontaktów seksualnych, panicznym unikaniem ich, a nawet wstrętem wobec jakichkolwiek oznak zachowań seksualnych.
Inny rodzaj awersji to awersja pokarmowa. Nie jesteśmy wtedy w stanie nawet powąchać danej potrawy, a sama wzmianka o niej wzbudza w nas odruch wstrętu, nudności, potrzebę zwymiotowania. Może to dotyczyć pożywienia w najróżniejszej postaci - dla przykładu - surowego, krwistego czy o określonym zapachu.
Wcale nie tak rzadko zdarza się też osoba odczuwająca awersję do podróży. Kogoś takiego raczej nie ucieszą egzotyczne wakacje, a urlopy będzie wolała spędzać w domu.
Spotykamy się także z osobami odczuwającymi awersję do pracy, w ogóle do wszelkich form ograniczania wolnego czasu. Nie oznacza to jednak, że mamy tutaj do czynienia z leniem. Taka osoba znajduje się w trudnej, mało akceptowanej społecznie sytuacji. Trudno jest jej jednak przezwyciężyć odczuwaną silną niechęć do wszelkiego zatrudnienia.
Jedną z częściej spotykanych awersji jest awersja do ryzyka. Powoduje ona, że człowiek dotknięty tym zjawiskiem usilnie unika niepewności i woli mieć mniej, ale czuć się w miarę bezpiecznie.
Możemy spotkać osoby odczuwające wyraźną awersję do ludzi, czy to ze względu na ich kolor skóry, przynależność do określonych grup społecznych, wiek, orientację seksualną, specyficzne cechy wyglądu.
Skąd się bierze awersja?
Psychologia doszukuje się źródeł awersji w dwóch mechanizmach nazwanych:
- warunkowaniem klasycznym
- modelowaniem
Co rozumiemy pod określeniem „warunkowanie klasyczne”? Najogólniej rzecz biorąc chodzi o to, że źródłem awersji staje się jakieś traumatyczne przeżycie z przeszłości. Jeżeli ktoś lub coś wyrządziło nam kiedyś krzywdę możemy zacząć do tej osoby, zwierzęcia lub sytuacji odczuwać wyraźną niechęć. Powiedzmy, że w dzieciństwie zmuszano nas do picia gorącego mleka z kożuchem, my tego nie cierpieliśmy, w rezultacie możemy czuć obrzydzenie do produktów mlecznych przez całe życie. Albo jakieś pokarmy wywołały u nas zatrucie i związane z tym przykre doznania, takie jak biegunka, wymioty, bóle brzucha.
Jeśli czujemy wyraźne obrzydzenie wobec jakiegoś gatunku domowego zwierzaka może u podstaw leży przeżycie strachu, atak ze strony jakiegoś stworzenia i paniczna ucieczka. Być może zaatakował nas kiedyś groźnie wyglądający pies i dlatego czujemy teraz tak silną awersję do zwierząt. A jeżeli odczuwamy nieprzezwyciężoną awersję do pracy, może zaczęło się od przykrych doświadczeń w jednym miejscu, które potem przenosimy do nowego. Awersja seksualna też może mieć źródło w nieprzyjemnych doznaniach z przeszłości związanych ze współżyciem.
Uważa się, że awersje warunkowane klasycznie to tak naprawdę przejaw instynktu samozachowawczego u człowieka: odstręcza go to, co może mu zaszkodzić, zagrozić życiu czy zdrowiu. Takie mechanizmy pomagały niegdyś ludzkości przetrwać.
Modelowanie natomiast oznacza, że określonego zachowania nauczyliśmy się od innych, na przykład od rodziców, rodzeństwa lub opiekunów. W dzieciństwie bacznie obserwujemy dorosłych, i jeżeli okazują awersję jakiemuś zjawisku lub osobom, możemy taki model zachowanie przejąć. I powtarzać całe życie.
Czy awersja jest szkodliwa?
To zależy z jakim rodzajem awersji mamy do czynienia. Jeśli to w sumie nieszkodliwe uprzedzenie do niektórych pokarmów, to łatwo to zneutralizować. Zmienić dietę, używać innych produktów. Trudniej, jeżeli odraza dotyczy osób, zjawisk, pracy, seksu - wtedy funkcjonowanie społeczne człowieka jest zagrożone. Warto w takich wypadku zasięgnąć porady specjalisty.
Mechanizmu powstawania awersji używano też czasem do leczenia uzależnień, takich jak alkoholizm. Próbowano nieprzyjemne odczucia (nudności, zawroty głowy) powiązać z piciem alkoholu poprzez wszczepienie pacjentowi tzw. disulfiramu, który wywoływał nieprzyjemne odczucia w momencie spożywania alkoholu. Była to dość kontrowersyjna metoda zwana terapią awersyjną.
