Czasy angielskie nie były dla mnie zawsze taką otwartą księgą. Pamiętam dobrze, jak stosunkowo niedawno nie byłam w stanie pojąć o co chodzi z tym całym “perfectem”, albo po co nam “continuous”. Stopniowo całe zagadnienie stawało się dla mnie coraz prostsze, ale mogę powiedzieć, że dopiero kiedy zaczęłam uczyć języka, poczułam tak naprawdę angielską gramatykę. Przecież musisz coś w pełni zrozumieć, żeby przekazać tę wiedzę innym. Wtedy też zrozumiałam, że nie musimy trzymać się sztywno zasad gramatycznych, i że to one są po to, żeby urozmaicać i wzbogacać nasze wypowiedzi. Pamiętaj, to nie ty masz służyć gramatyce, tylko gramatyka tobie.
Nauka czasów w języku angielskim może dla wielu osób stanowić wyzwanie. Głównie dlatego, że w angielskiej gramatyce możemy wyróżnić dwanaście czasów, a duża część z nich nie ma swojego bezpośredniego odpowiednika w języku polskim. Tłumacząc je często musimy posługiwać się innymi konceptami. Już na samym początku dobrze podkreślić, że nie ma jednej poprawnej odpowiedzi jakiego czasu powinieneś użyć. Wszystko zależy od Ciebie i od tego co tak naprawdę chcesz przekazać. Najlepiej jeśli już od samego początku zaczniesz mówić w obcym języku. Sporo osób odczuwa lęk przed mówieniem, to naturalne, jednak pamiętaj, że używanie języka na co dzień pomoże ci też w przyswojeniu zasad gramatycznych. Jeżeli odczuwasz strach przed mówieniem po angielsku, zerknij na artykuł poświęcony temu tematowi.
Ten tekst oraz cała seria artykułów skupiających się na czasach w języku angielskim powstała w oparciu o wiedzę nabywaną latami, obserwacje, baczne studiowanie języka i długie godziny rozmów, podczas których często spieraliśmy się, żeby ostatecznie dojść do wspólnej konkluzji. Wszystko po to, żeby ułatwić naukę osobom, które zaufały Taalhammerowi. W tym artykule znajdziesz zestawienie podstawowych informacji na temat każdego z czasów, dzięki czemu łatwiej zrozumiesz co niesie za sobą wybór konkretnego z nich w swojej wypowiedzi i jeszcze trafniej przekażesz po angielsku swoją myśl.
Czasy w języku angielskim
W języku angielskim wyróżniamy 12 czasów. Pierwszy człon nazwy czasu określa, czy dotyczy on teraźniejszości (czyli present), przeszłości (czyli past), czy też przyszłości (a więc future). Następnie pojawia się słowo określające, czy jest to czas prosty (czyli simple), ciągły (czyli continuous), albo taki, który łączy w sobie przeszłość i teraźniejszość, lub przyszłość (czyli perfect).
Warto pamiętać, że większość czasów angielskich nie ma odpowiednika w języku polskim, a wszystkie służą do wyrażania bardzo konkretnych informacji, które po polsku możemy przekazać tylko opisowo. Przykładowo, w języku angielskim wystarczy, że powiemy zdanie w czasie present continuous (teraźniejszym ciągłym), żeby było wiadomo, że mówimy o czymś co dzieje się “teraz”, np. It is raining. Po polsku musimy dodać okolicznik czasu (np. teraz, w tym roku) żeby otrzymać taką samą informację, tj. Teraz pada deszcz. Aby trafnie używać czasów musimy wiedzieć, jakiego rodzaju informacje dany czas wnosi. Dopiero wtedy jesteśmy w stanie dopasować odpowiedni czas do tego co chcemy przekazać.
Spójrz na pełne zestawienie czasów teraźniejszych, przeszłych i przyszłych:
4 czasy teraźniejsze
- Present Simple
- Present Continuous
- Present Perfect
- Present Perfect Continuous
4 czasy przeszłe
- Past Simple
- Past Continuous
- Past Perfect
- Past Perfect Continuous
4 czasy przyszłe
- Future Simple
- Future Continuous
- Future Perfect
- Future Perfect Continuous
Warto wiedzieć, że choć w dzisiejszych czasach w języku angielskim istnieje 12 czasów, w XVI wieku rozróżniało się ich zaledwie trzy. Chodziło oczywiście o czas przeszły, przyszły oraz teraźniejszy. Z kolei od początku XIX wieku mowa już była o sześciu czasach, a niecałe sto lat później zakwalifikowanych zostało 12 czasów. Czy w języku angielskim zaszła wówczas jakaś ogromna zmiana? Nie, ale językoznawcy zaczęli być coraz bardziej zainteresowani językiem – pojawiło się więcej ekspertów, którzy z dokładnością analizowali i opisywali budowę i zastosowanie poszczególnych czasów.
Wszystkie czasy angielskie w pigułce
Present Simple
Budowa:
| osoba + czasownik |
| I speak. |
W 3 osobie liczby pojedynczej należy dodać końcówkę -s/-es.
Kiedy chcesz zadać pytanie, użyj operatora do lub does (osoby he, she, it), a tworząc zdanie przeczące don’t i doesn’t (osoby he, she, it).
Wybierz czas present simple kiedy chcesz powiedzieć, o:
- czynnościach rutynowych i zwyczajach,
- typowych cechach, kiedy opisujesz osoby lub rzeczy,
- stałych i zawsze prawdziwych sytuacjach,
- rozkładach jazdy i harmonogramach w odniesieniu do przyszłości.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
W języku polskim mamy jeden czas teraźniejszy. Żeby dobitniej przekazać to co zawarte jest w czasie present simple (a więc stałość, rutynowość) używaj słów, które te cechy podkreślają. Są to na przykład słowa związane z powtarzalnością takie jak: always – zawsze, usually – zazwyczaj, often – często, sometimes – czasem, every day/week/year – każdego dnia/tygodnia/roku itd. Pomyśl o tym czasie jako o absolutnej bazie. Znasz go, chociaż nawet o tym nie wiesz – w końcu to za jego pomocą przedstawiasz się, mówisz skąd jesteś i ile masz lat, czyli np. My name is Adam and I am from London, czyli “Mam na imię Adam i jestem z Londynu”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi present simple.
Present Continuous
Budowa:
| osoba + to be (am/is/are) + czasownik + ing |
| I am speaking. |
Wybierz czas present continuous kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które odbywają się w czasie mówienia,
- czynnościach tymczasowych,
- planach na najbliższą i określoną przyszłość,
- czynnościach powtarzalnych, które nas irytują.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Żeby wyrazić ten czas w języku polskim użyj wyrażeń typowych dla tego konceptu takich jak teraz – now, w tym miesiącu – this month, obecnie – currently, w tej chwili – at the moment itd. Co ważne, “teraz” ma szersze znaczenie niż tylko “w tej chwili, w której o tym mówię”, np. This year I’m learning Italian, czyli “W tym roku uczę się włoskiego”. Nie uczę się włoskiego w tej chwili, w której o tym mówię, ale nie jest to też moje stałe zajęcie. Pamiętaj, że w przeciwieństwie do czasu present simple, tutaj interesuje nas przede wszystkim tymczasowość. Przykładowo, jeśli czyjąś cechą charakteru jest ambitność, powiemy o tym w czasie present simple, natomiast jeśli ktoś teraz wyjątkowo i tymczasowo zachowuje się ambitnie, powiedz o tym w czasie present continuous. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi present continuous.
Present Perfect
Budowa:
| osoba + have/has + czasownik w III formie |
| I have spoken. |
Wybierz czas present perfect, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, w których widoczny jest związek między przeszłością, a teraźniejszością lub przyszłością,
- czynnościach przeszłych, które wpływają na teraźniejszość,
- doświadczeniach życiowych (osób żyjących).
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Czasy angielskie takie jak ten to dla Polaków absolutna abstrakcja. Nie pomaga to, że w szkołach zalewają nas formułkami kiedy dokładnie używać perfectu. Długo zastanawialiśmy się, jaka jest istota tego czasu i jak najprościej go podsumować. Po długich dyskusjach doszliśmy do wniosku, że perfect to po prostu wszystkie sytuacje, które nie zamykają się w jednym czasie. Jakby się zastanowić, taki koncept daje nam dużo większą swobodę wypowiedzi i pole do popisu. Ten czas przyda ci się zawsze wtedy, kiedy dana czynność, która ma swój początek w przeszłości, nie chce w tej przeszłości zostać i albo dalej trwa, albo dalej widzimy jej skutki. Takie zdania będziemy tłumaczyć na język polski w czasie przeszłym lub teraźniejszym. Spójrz na przykład: We’ve known each other for 5 years, czyli “Znamy się od pięciu lat” (czas teraźniejszy) albo I’ve read this book twice so far, czyli “Jak do tej pory przeczytałam tę książkę dwa razy” (czas przeszły). Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi present perfect.
Present Perfect Continuous
Budowa:
| osoba + have been/has been + czasownik + ing |
| I have been speaking. |
Wybierz czas present perfect continuous, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które łączą w sobie przeszłość i teraźniejszość, w których dodatkowo chcesz podkreślić długość trwania czynności lub jej ciągłość.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Ten czas przyda ci się w tych samych sytuacjach, co zwykły czas present perfect, czyli w takich, które łączą w sobie przeszłość i teraźniejszość, ale dodatkowo zależy ci na podkreśleniu tego, ile dana czynność trwała. Ponownie zdania możemy tłumaczyć na język polski w czasie teraźniejszym i przeszłym, a poza tym często będziemy używać słowa od, np. od godziny, od rana, od zawsze, np. I’ve been waiting for you for six hours!, czyli “Czekam na ciebie od sześciu godzin!”. Czy możesz powiedzieć to zdanie po prostu w czasie present perfect? Oczywiście, że tak. Po prostu nie podkreślisz aż tak dobitnie ciągłości tej czynności. Zamiast tego zaznaczysz na przykład, że czekanie cię zmęczyło, albo że się wreszcie doczekałeś (czyli jakiś związek z teraźniejszością). Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi present perfect continuous.
Past Simple
Budowa:
| osoba + czasownik w II formie |
| I spoke. |
Aby stworzyć przeczenie lub pytanie, sięgnij po operator did (w przeczeniu didn’t).
Wybierz czas past simple, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które rozpoczęły się w przeszłości i w przeszłości się skończyły,
- nawykach i innych powtarzalnych czynnościach z przeszłości,
- sytuacjach, które były stałe w przeszłości.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Język polski ponownie jest bardziej ograniczony niż czasy angielskie i mamy tylko jeden czas przeszły, ale z pomocą przychodzi nam aspekt dokonany i niedokonany. Jeśli chcesz powiedzieć o czymś co wydarzyło się (nie działo) w przeszłości, przyda ci się właśnie czas past simple. W przeciwieństwie do present simple, nie interesuje nas żaden skutek. Używaj tego czasu do czynności, które po prostu miały miejsce w przeszłości – stało i się i już, np. I went to Berlin in 2020, czyli “Pojechałam do Berlina w 2020 roku”. W czasie past simple możesz swobodnie określać czas, w którym dana czynność miała miejsce. Czasowniki w tym czasie będziemy zazwyczaj tłumaczyć jako poszedłem, kupiłem, ugotowałem. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi past simple.
Past Continuous
Budowa:
| osoba + was/were + czasownik + ing |
| I was speaking. |
Wybierz czas past continuous, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które były wykonane w określonym momencie w przeszłości,
- dwóch lub więcej czynnościach, które odbywały się w przeszłości w tym samym czasie.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
W przeciwieństwie do czasu past simple, czas past continuous przyda ci się, kiedy chcesz powiedzieć o tym co robiłeś w przeszłości (nie zrobiłeś). Czasowniki będą więc w aspekcie niedokonanym, np. szedłem, kupowałem, gotowałem, np. I was cooking dinner all day, czyli “Cały dzień gotowałam obiad”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi past continuous.
Past Perfect
Budowa:
| osoba + had + czasownik w III formie |
| I had spoken. |
Wybierz czas past perfect, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które wydarzyły się przed inną czynnością w przeszłości (wyrażoną w past simple lub w past continuous)
- czynnościach, w których widać związek między przeszłością i dalszą przeszłością.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Zwróć uwagę, że podobnie jak czas present perfect, past perfect też wyraża pewną zależność, mianowicie między przeszłością, a jeszcze dalszą przeszłością. Akurat w przypadku tego czasu, język polski kiedyś oferował nam dokładnie ten sam koncept, czyli czas zaprzeszły. Obecnie używamy czasu zaprzeszłego bardzo rzadko, np. mówiąc powinienem był, powinnam była. Czas past perfect tłumaczymy na język polski używając zwykłego czasu przeszłego, a żeby podkreślić chronologię wydarzeń, używamy słów takich jak zanim, albo po tym jak. Często zestawiamy ten czas w jednym zdaniu z czasem past simple, np. Before I went to work, I had eaten breakfast, czyli “Zanim poszłam do pracy, zjadłam śniadanie”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi past perfect.
Past Perfect Continuous
Budowa:
| osoba + had been + czasownik z końcówką+ing |
| I had been speaking. |
Wybierz czas past perfect continuous, kiedy chcesz powiedzieć o:
- tzw. czynnościach „zaprzeszłych”, które trwały w przeszłości, zanim wydarzyła się inna czynność, także w przeszłości.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Czas past perfect continuous ma taki sam przekaz jak zwykły past perfect, w tym przypadku jednak czynność, która miała miejsce przed inną sytuacją z przeszłości była ciągła – trwała (a nie wydarzyła się), znów wracamy do kwestii aspektu dokonanego i niedokonanego. Możesz na przykład powiedzieć np. We had been going out for one year before he proposed, czyli “Chodziliśmy ze sobą dwa lata zanim się oświadczył”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi past perfect continuous.
Future Simple
Budowa:
| osoba + will + czasownik w formie podstawowej |
| I will speak. |
Wybierz czas future simple, kiedy chcesz powiedzieć o:
- decyzjach podjętych w chwili mówienia,
- obietnicach, groźbach i prośbach
- przewidywaniach na przyszłość,
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Ponownie możemy odwołać się do aspektu dokonanego i niedokonanego. Jeśli chcesz powiedzieć, że zrobisz coś w przyszłości użyj czasu future simple. Czasowniki w tym czasie będziemy tłumaczyć właśnie jako dokonane, czyli pójdę, kupię, zrobię, czyli np. I will make an apple pie, czyli “Zrobię szarlotkę”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi future simple.
Future Continuous
Budowa:
| osoba + will be + czasownik+ing |
| I will be speaking. |
Wybierz czas future continuous, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które będą trwać w określonym momencie w przyszłości,
- aby zadać uprzejme pytanie.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Kiedy zależy ci na tym, żeby powiedzieć, że będziesz coś w przyszłości robić (a nie, że to zrobisz), czyli na podkreśleniu ciągłości czynności, użyj future continuous. Czasowniki w tym czasie będziemy tłumaczyć jako niedokonane, czyli będę jechać, będę kupować, będę robić, np. Tomorrow morning I will be making an apple pie, czyli “Jutro rano będę robić szarlotkę” – tym się będę zajmować. Porównaj to zdanie, ze zdaniem Tomorrow morning I will make an apple pie, czyli “Jutro rano zrobię szarlotkę” i zobacz, że każde z nich przekazuje nieco inny komunikat. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi future continuous.
Future Perfect
Budowa:
| osoba + will have + czasownik w III formie |
| I will have spoken. |
Wybierz czas future perfect, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynnościach, które zakończą się w określonym momencie w przyszłości,
- stanach, które będą trwały jakiś czas w przyszłości,
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Czas future perfect to dla nas kolejna nowość. Wiem jednak z doświadczenia, że na tym etapie nauki kiedy słyszysz “perfect”, pojawia się już w głowie czerwona lampka, która sygnalizuje ci zależność między przeszłością i w tym przypadku przyszłością. Użyj tego czasu jeśli chcesz powiedzieć o czymś co w przyszłości będzie zakończone (a więc będzie należało do przeszłości), np. Next year I will have lived here for ten years, czyli “Za rok będzie dziesięć lat jak tu mieszkam”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi future perfect.
Future Perfect Continuous
Budowa:
| osoba + will have been + czasownik+ing |
| I will have been speaking. |
Wybierz czas future perfect continuous, kiedy chcesz powiedzieć o:
- czynności, która w danym momencie w przyszłości będzie trwała już od jakiegoś czasu.
W jaki sposób wyrazić go w języku polskim?
Ten czas przejmuje zastosowanie czasu future perfect, z drobną różnicą. Użyj go jeśli chcesz powiedzieć o czymś co (najczęściej) już trwa i będzie trwało w przyszłości. Ponownie interesuje nas ciągłość, a nie sam fakt, że dana czynność ma miejsce. Możesz powiedzieć na przykład I will have been working here for a full year by December, czyli “W grudniu minie rok jak tu pracuję”. Więcej informacji znajdziesz w artykule poświęconym czasowi future perfect continuous.
Czasy po angielsku – jak je opanować?
W tym artykule możesz znaleźć najważniejsze informacje na temat czasów w języku angielskim zebrane z wielu źródeł i rzetelnie przesiane, tak żeby nauka gramatyki była dla ciebie możliwie najbardziej efektywna. Jednak teoria, a praktyka to przecież dwie różne sprawy. Wiemy, że wkuwanie regułek gramatycznych bardzo rzadko, o ile nie wcale, przynosi pożądane efekty. Uświadomiwszy to sobie, opracowaliśmy w Taalhammerze system uczenia się za pomocą całych zdań. Dzięki niemu możesz z łatwością opanować słownictwo, a także automatycznie uczyć się gramatyki. Nauka czasów jest wówczas o wiele prostsza, ponieważ zamiast zapamiętywać suche regułki, od razu uczysz się całych sformułowań, które potem możesz wykorzystać w rozmowie.
Co więcej, podczas nauki całymi zdaniami, twój mózg przetwarza informacje na temat struktury zdań, a potem automatycznie łączy je ze sobą, kiedy tego potrzebujesz. Dzieje się tak, ponieważ dzięki naszym metodom, uczysz się gramatyki bez wkuwania regułek.
Jeżeli masz wątpliwości, co do tego, jaki czas najlepiej odda twoją myśl, możesz oczywiście skorzystać z naszych bogatych materiałów i kolekcji, które pomogą ci nauczyć się gramatyki w efektywny i ciekawy sposób. Już dziś opanuj wszystkie czasy w języku angielskim i mów po angielsku jak native speaker.