Co się stało z łaciną?

Dostępni najlepsi nauczyciele języka włoskiego

Zaczynajmy

Historia łaciny: pochodzenie języka

Łacina pochodzi z języków italskich. Języki te były powszechnie używane we Włoszech.

Łacina nigdy nie była jedynym językiem używanym w tym regionie. W rzeczywistości cały obszar był domem dla wielu różnych ludów i języków.

Pole we Włoszech — Włochy zawsze były krajem, w którym język był pielęgnowany. (Źródło: Unsplash)

A teraz wróćmy do VI wieku pne.

Osoby z krajów italskich, mieszkali w centrum i na południu Włoch. W tym czasie region ten był znany jako Lacjum. Obecnie na tym obszarze znajduje się Watykan.

Języki italskie, jak prawie każdy język używany w Europie, należą do rodziny języków indoeuropejskich. Obejmuje to wiele języków, które od tego czasu zniknęły, a także języki takie jak włoski, francuski, portugalski, hiszpański i rumuński.

Należy zauważyć, że podczas gdy języki italskie były używane w regionie, którego obecnie nazywamy Włochami, osoby posługujące się tymi językami nie pochodziły pierwotnie z Włoch.

Według historyków wyemigrowali z Bałkanów około 1500 roku. Niektórzy uważają, że grupa, która okupowała Włochy przed nimi, to Ligurowie, których uważano za lud włosko-celtycki.

Uważa się, że przed założeniem Rzymu w 753 r. p.n.e. języki italskie były pod silnym wpływem języka greckiego i etruskiego.

Po utworzeniu Rzymu stało się to niezwykle ważne w rozpowszechnianiu języka łacińskiego. Łacina odziedziczyła 6 z 8 przypadków gramatycznych z języków indoeuropejskich.

Włącznie z:

Mianownik (kto? co?)
Dopełniacz: (używany do wyrażania przynależności: kogo? czego?)
Celownik (komu? czemu?)
Biernik (kogo? co?)
Wołacz (używany do zwracania się lub zaapelowania do kogoś)

Klasyczna i ludowa łacina

Zanim zaczniemy mówić o łacinie klasycznej i ludowej, musimy przyjrzeć się starej łacinie, którą używano do około I wieku p.n.e.

Stara łacina: ewolucja i upadek

Po powstaniu Rzymu i jego ekspansji łacina zaczęła rozprzestrzeniać się na okupowanych regionach.

Dzięki kolonizacji dotarła ona aż do granic Europy Zachodniej, Azji Mniejszej i Afryki Północnej.

Znajdźcie lekcje włoskiego na stronie Superprof! Wpisz np. „włoski Kraków” w wyszukiwarkę na platformie.

Watykan — Rzymianie pozostawili po sobie coś więcej niż tylko łacinę. (Źródło: Unsplash)

W III wieku p.n.e łacina była językiem urzędowym Republiki Rzymskiej. Był on używany przez administrację rzymską, a także w prawie, polityce i religii. Choć współistniała z greckimi dialektami, łacina szybko przejęła pozostałe języki. Wynika to z tego, że przywódcy zabronili swoim ludziom mówienia po grecku na rzecz łaciny.

Złoty wiek klasycznej łaciny trwał pomiędzy 75 rokiem p.n.e. a 14 rokiem n.e., kiedy to literatura łacińska odgrywała ważną rolę w jej propagowaniu. Dwa następne stulecia można nazwać srebrnym wiekiem klasycznej łaciny.

Podczas gdy Rzym był odpowiedzialny za rozprzestrzenianie się łaciny, upadek Cesarstwa zachodniorzymskiego doprowadził do jego upadku.

Kiedy zaczęto używać łaciny ludowej?

Zanim Hunowie przybyli ze Wschodu i przymusową migrację na Zachód, Imperium Rzymskie słabło. W V wieku niektóre ludy germańskie przejmowały kontrolę nad obszarami Włoch. Wschodnie Cesarstwo Rzymskie, znane również jako Cesarstwo Bizantyjskie, przetrwało ataki, a kultura grecka zaczęła się rozprzestrzeniać.

Jednak posługiwanie się łaciną zmalało tylko umiarkowanie. Można powiedzieć, że łacina zamiast zniknąć, uległa transformacji, gdy zetknęła się z innymi językami (np. z językami germańskimi).

Przywódcy, intelektualiści i pisarze używali łaciny klasycznej, natomiast, koloniści i żołnierze posługiwali się łaciną ludową, zwaną potocznie łaciną ludową. Jest spora różnica między standardowym językiem polskim używanym przez polityków i naukowców w tekstach pisanych - a językiem, którym ludzie posługują się na porządku dziennym (na przykład używając slangu).

Łacina ludowa dała początek językowi romańskiemu i włoskiemu.

W II wieku, klasyczna łacina straciła na znaczeniu, podczas gdy w przypadku łaciny ludowej było na odwrót. Doszło do tego, że pisarze i urzędnicy zaczęli przepisywać dokumenty cywilne i religijne na łacinę ludową, która miała zastąpić klasyczną.

Klasyczna łacina (która nie była używana przez lud) straciła swoje znaczenie po upadku Imperium. Z racji tego, że połączenia między Rzymem a innymi miastami były skomplikowane, region zaczął mieć trudności pod względem językowym, ponieważ nie istniał ustandaryzowany język, którego ludzie mogliby używać. Jednak Rzymianie wprowadzili do powszechnego użytku alfabet łaciński i obecnie jest używany w wielu językach na całym świecie.

Łacina do czasów renesansu

Wraz z pojawieniem się nowych ludów na przestrzeni wieków, łacina uległa procesowi ewolucji.

W V wieku Włochy były pod inwazją Ostrogotów, a później, w VI wieku zaatakowali Longobardowie. Natomiast, Frankowie pod panowaniem Karola Wielkiego przybyli do Włoch w VIII wieku. Warto również wspomnieć o tym, że południowe Włochy były pod kontrolą Cesarstwa Bizantyjskiego i muzułmanów.

Duża liczba różnych kultur pozwoliła językowi ewoluować.

Średniowieczna łacina

Między IX a XIV wiekiem istniała średniowieczna łacina. Podczas gdy łacina stawała się coraz mniej popularna, kapłani i intelektualiści nadal jej używali i dodawali nowe terminy z języka hebrajskiego i greckiego.

Co więcej, w Średniowieczu można było zaobserwować dziwne zjawisko, podczas którego Kościół i Święte Cesarstwo Rzymskie (potęga Karola Wielkiego) posługiwało się łaciną w swojej oficjalnej korespondencji i zapisach. Mimo tego, nikt inny nie posługiwał się tym językiem, z racji tego, iż ludność mówiła raczej regionalnymi pochodnymi łaciny. W rzeczywistości Karol Wielki promował użycie języka łacińskiego i literatury w okresie, który stał się znany jako Renesans karoliński.

W rezultacie ten „martwy” język rozprzestrzenił się na terytoria, które nigdy wcześniej nie posługiwały się łaciną, na przykład do krajów niemieckich. Wynikało to z faktu, że Święte Cesarstwo Rzymskie, którym rządził Karol Wielki, podbiło nowe państwa, a więc urzędnicy i władze w jego rozległym królestwie musieli podążać za pragnieniami cesarza.

Jednak w tym okresie zmieniała się natura łaciny: gramatyka łacińska, wymowa, składnia i słownictwo, kontakt z każdym językiem uległ zmianie i zwiększyła się przejrzystość języka (użycie przyimka).

Łacina w okresie renesansu

W okresie renesansu (od XIV do XVI wieku) zaobserwowano rozwój siły kulturowej znanej jako humanizm renesansowy.

Był to ruch zgodny z szerszym renesansowym projektem „odrodzenia” klasycznych form, który zwracał szczególną uwagę na badanie klasycznej starożytności. Wiele osób zaangażowanych w ten ruch, takich jak Petrarka, Boccaccio i Bracciolini było kolekcjonerami zabytkowych rękopisów i było znanych z promowania klasycznych modeli sztuki i literatury tamtych czasów.

Jednak łacina, którą studiowali i promowali, została postawiona w opozycji do tego, co było łaciną średniowieczną: nie tak bardzo podobała im się ówczesna łacina współczesna ze wszystkimi jej zmianami i rozwojem, jak „właściwa” łacina, jaką posługiwali się starożytni Rzymianie. Wzorowali się oni na przykład na takich pisarzach jak Cyceron czy Wergiliusz.

Nie można przeceniać znaczenia tego ruchu, ponieważ w całej Europie zaczęto uczyć łaciny w stylu humanistycznym. Ludzie tacy jak Szekspir i Christopher Marlowe uczyli się łaciny Wergiliusza w Londynie.

Język ten stał się znany jako renesansowa łacina i chociaż nigdy nie była używana przez ludzi w mowie, język ten był używany przez dyplomatów, artystów, polityków i filozofów w piśmie w czasie trwania całego okresu.