Leksykon budżetowy

Brak definicji formalno-prawnej podatku dochodowego. W literaturze przedmiotu podatek dochodowy definiowany jest jako rodzaj daniny publicznej, której przedmiotem opodatkowania jest dochód, a więc z podatkowego punktu widzenia przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania.
Kryterium wyróżnienia podatków dochodowych jest kryterium źródła poboru podatku, według którego wyróżnić można: podatki przychodowe, a więc te, których przedmiotem opodatkowania jest przychód, tj. kwota należna lub otrzymana z tytułu dokonanych świadczeń, podatki dochodowe, a więc te których przedmiotem jest przychód pomniejszony o koszty poniesione w celu jego uzyskania, podatki majątkowe, których przedmiotem opodatkowania jest posiadanie majątku, nabycie lub zbycie majątku, bądź przyrost majątku, podatki konsumpcyjne, których istotą jest opodatkowanie konsumpcji, a więc sposobu dysponowania przez podatnika jego dochodem (zużywania wypracowanego dochodu lub zgromadzonego majątku).

Źródło:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1270 ze zmian.),Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.jedn. Dz.U. z 2022r. poz. 2647 ze zmian.; dalej: u.p.d.f.)
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2587 ze zmian.; dalej: u.p.d.p.)A.Gomułowicz, J.Małecki, Podatki i prawo podatkowe, Wyd. LexisNexis, Warszawa 2004.
Encyklopedia podatkowa pod red. C.Kosikowskiego, Wyd. Prawnicze PWN, Warszawa 1998.

Komentarz:
Dochód dla celów podatkowych może być ujmowany jako przyrost czystego majątku podatnika w pewnym określonym przedziale czasowym (okresie rozliczeniowym), bądź też w zgodzie z teorią źródeł, jako wpływy, których źródło jest stałe. Wybór konstrukcji dochodu należy do ustawodawcy. Dochód w kategoriach podatkowych nie jest tożsamy z zyskiem w kategoriach ekonomicznych lub bilansowych. Dochód podatkowy wyznaczany jest dwoma wartościami: przychodem oraz kosztami jego uzyskania. O tym, według jakich zasad wielkości te będą kształtowane dla celów podatkowych decyduje ustawodawca w ustawie podatkowej. Szczególne znaczenie dla ustalenia dochodu ma sposób kształtowania przez ustawodawcę kosztów, przede wszystkim katalog kosztów niepotrącalnych dla celów podatkowych, tj. nie branych pod uwagę przy ustalaniu dochodu. Dochód może być opodatkowany według stawek progresywnych (zwiększających się wraz ze zwiększaniem się dochodu), proporcjonalnych (jednakowych, bez względu na wysokość dochodu), a także regresywnych (zmniejszających się wraz ze wzrostem dochodu). W polskim systemie podatkowym do podatków dochodowych zaliczamy: podatek dochodowy od osób fizycznych, w którym obowiązek podatkowy wynika z ustaw: a) z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647 ze zmian.), b) z dnia 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (t.jedn. Dz.U. z 2022 r. poz. 2540 ze zmian.), podatek dochodowy od osób prawnych, w którym obowiązek podatkowy wynika z ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2022r. poz. 2587 ze zmian.). Oba są ujmowanych odrębnie w ustawie budżetowej. Wpływy z podatków dochodowych są dzielone pomiędzy budżet państwa oraz budżety jednostek samorządu terytorialnego. O sposobie wykorzystania części podatku dochodowego od osób fizycznych mogą zdecydować podatnicy, przekazując do 1,5% tego podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego.

Autor (Autorzy): Jacek Kulicki

Więcej na ten temat w publikacjach BAS

M. Janiszewska, J. M. Janiszewski, Wykorzystanie regulacji podatkowych w działalności innowacyjnej polskich przedsiębiorców [w:] J. Adamiec, A. Grycuk, Badania, rozwój i innowacyjność w Polsce, Studia BAS nr 1(61)2020, s. 51,

J.Szlęzak-Matusewicz, Wybrane instrumenty optymalizacji podatkowej wykorzystywane w mikroprzedsiębiorstwach – ocena i perspektywy zmian [w:] A. Grycuk, P. Russel, Uwarunkowania prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, Studia BAS nr 2(58)2019, s. 85,

J. Kulicki (red.), Wybrane zagadnienia reformy opodatkowania dochodów osób fizycznych i prawnych w Polsce, Studia BAS nr 2(54)2018,

J. Kulicki, Reforma źródeł przychodów jako warunek konieczny przebudowy obecnego modelu opodatkowania dochodów, Zeszyty Prawnicze BAS nr 3/2017, s. 9,