Dziedziczenie: ważne zmiany dla spadkobierców już od 15 listopada

W środę 15 listopada wejdą w życie nowe przepisy spadkowe. Najistotniejsze zmiany dotyczą odrzucenia spadku w imieniu małoletniego dziecka.

Publikacja: 12.11.2023 12:02

Dziedziczenie: ważne zmiany dla spadkobierców już od 15 listopada

Foto: Adobe Stock

Zmiany wprowadziła nowelizacja Kodeksu cywilnego i niektórych innych ustaw z 28 lipca 2023 r. (Dz. U. 2023 poz. 1615). Obejmują m.in. nowe przesłanki niegodności dziedziczenia, zawężenie kręgu spadkobierców ustawowych, uproszczenie procedury odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. Oto szczegóły.

Alimenciarz niegodny dziedziczenia

Zmieniony art. 928 par. 1 kodeksu cywilnego (k.c) rozszerza katalog sytuacji, które pozwalają uznać spadkobiercę za niegodnego dziedziczenia, czyli pozbawić go wszelkich korzyści z majątku spadkodawcy.

Teraz spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego w trzech przypadkach:

- jeśli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;

- jeśli podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia, lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;

- jeśli umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego, lub przerobionego.

Od 15 listopada dojdą dwie nowe przesłanki:

- uporczywe uchylanie się przez spadkobiercę od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;

- uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Na te dwie nowe przesłanki pozostali spadkobiercy nie będą mogli się powołać, jeśli spadkodawca zmarł przed 15 listopada.

Czytaj więcej

Niegodność dziedziczenia

Krótsza kolejka do schedy

Kolejna zmiana ogranicza krąg osób uprawnionych do spadku, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, czyli spadkobierców ustawowych (art. 934 k.c.). Nic nie zmienia się w I i II kręgu osób powoływanych do spadku (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa). Zmiany obejmują dopiero krąg trzeci tj. dziadków spadkodawcy i ich zstępnych.

Do 15 listopada obowiązuje zasada, że jeżeli nie ma osób z I i II kręgu, do dziedziczenia dochodzą dziadkowie spadkodawcy od strony matki i ojca. Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym, czyli wujom, stryjom czy ciotkom zmarłego,  jego kuzynom, a  dalej - dzieciom kuzynów.

Od 15 listopada 2023 r., w przypadku, gdy nie ma dziadków, ich dzieci i wnuków, sąd spadku nie będzie już szukał dalszych spadkobierców, a schedę przejmie gmina, w której spadkodawca mieszkał przed śmiercią.

Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania do spadków otwartych przed 15 listopada 2023 r., czyli po osobach zmarłych przed tą datą.

Prostsze odrzucenie spadku za dziecko

Chodzi  o zgodę sądu wymaganą do tego w przypadku małoletnich dzieci. 

Obecnie rodzice, którzy uznali, że powinni odrzucić spadek w imieniu dziecka, potrzebują na to zezwolenia sądu opiekuńczego. Taka zgoda nadal będzie wymagana w pewnych sytuacjach (np. gdy dziecko  samo jest powołane do dziedziczenia, przykładowo po swoim ojcu czy matce). Jednak zgoda sądu od 15 listopada  nie będzie potrzebna gdy  małoletni jest powołany do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez jego rodzica. Wtedy wystarczające będzie oświadczenie  o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka złożone przed notariuszem lub - co też warto podkreślić - w sądzie spadku. Muszą być jednak spełnione warunki określone w  art. 101 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czyli spadek odrzuca w imieniu małoletniego jeden rodzic za zgodą drugiego albo gdy odrzucają go wspólnie w imieniu małoletniego (i oboje mają władzę rodzicielską) i spadek odrzucają też wtedy inni zstępni rodziców tego dziecka np. jego rodzeństwo.

Czytaj więcej

Rodzicom łatwiej będzie chronić dziecko przed marnym spadkiem

Co istotne, nowe zasady obejmą również sprawy, w których termin złożenia nie upłynął jeszcze przed dniem wejścia w życie ustawy, czyli 15 listopada 2023 r. 

Zmiany wchodzące w życie 15 listopada 2023 r. dotyczą też terminu na przyjęcie lub odrzucenie spadku  (art. 1015 oraz 1019 k.c.). Spadkobierca może odrzucić zadłużony spadek składając oświadczenie w tej sprawie w ciągu sześciu miesięcy od daty, gdy  dowiedział się o tytule swego powołania (najczęściej chodzi o wiadomość o śmierci spadkodawcy). Brak oświadczenia spadkobiercy jest jednoznaczny z przyjęciem przez niego spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Nowe przepisy usuwają niepewność, która powstawała, gdy sąd spadku nie zdążył odebrać oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, gdyż przedstawiciel ustawowy dziecka czekał na zezwolenie sądu sądu opiekuńczego.

Sam sześciomiesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku nie zmienia się, jednak do jego zachowania wystarczy złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku, nie zaś formalne złożenie samego oświadczenia.  Bieg sześciomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia przez przedstawiciela ustawowego ulegnie zawieszeniu na czas trwania postępowania w sądzie opiekuńczym. Dotychczas kwestia ta była niejednoznacznie oceniana przez sady, także Sąd Najwyższy. 

Podobnie do zachowania terminu na uchylenie się od skutków przyjęcia lub odrzucenia wystarczać będzie złożenie wniosku o uchylenie od skutków prawnych oświadczenia woli.

Zmiany wprowadziła nowelizacja Kodeksu cywilnego i niektórych innych ustaw z 28 lipca 2023 r. (Dz. U. 2023 poz. 1615). Obejmują m.in. nowe przesłanki niegodności dziedziczenia, zawężenie kręgu spadkobierców ustawowych, uproszczenie procedury odrzucenia spadku w imieniu małoletnich. Oto szczegóły.

Alimenciarz niegodny dziedziczenia

Pozostało 96% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Podatki
Nierealna darowizna nie uwolni od drakońskiego podatku. Jest wyrok NSA
Samorząd
Lekcje religii po nowemu. Projekt MEiN pozwoli zaoszczędzić na katechetach
Prawnicy
Bodnar: polecenie w sprawie 144 prokuratorów nie zostało wykonane
Cudzoziemcy
Rząd wprowadza nowe obowiązki dla uchodźców z Ukrainy
Konsumenci
Jest pierwszy wyrok ws. frankowiczów po głośnej uchwale Sądu Najwyższego
Materiał Promocyjny
20 lat Polski Wschodniej w Unii Europejskiej