Łacina ukształtowała się prawdopodobnie w II tysiącleciu przed naszą erą, jako język mieszkańców Lacjum w środkowej Italii. Była językiem ojczystym Rzymian. Do jej zapisywania używano alfabetu łacińskiego, który jest współcześnie najbardziej rozpowszechnionym alfabetem na świecie.
Początkowo łacina była językiem mieszkańców tylko tego obszaru, jednak wraz ze wzrostem znaczenia Rzymu, język rozprzestrzenił się na całe Imperium.
Kolejnym istotnym czynnikiem kształtującym łacinę było pojawienie się chrześcijan. Stworzyli oni własną mutację łaciny, wielu słowom przypisali nowe znaczenia. Łacina stała się językiem Kościoła katolickiego.
Napływ obcych ludów na tereny, gdzie łacina była językiem powszechnym, doprowadziło do wymieszania cech języka Rzymian z językami barbarzyńskimi, a w konsekwencji do powstania języków romańskich, takich jak francuski, rumuński, hiszpański. Wpływy łaciny są widoczne także w innych językach, jak polski, angielski czy węgierski, gdyż łacina stanowiła przez bardzo znaczący okres historii Europy lingua franca - była językiem nauki, dyplomacji, religii (do XX wieku był to język, w którym odprawiano w Kościele Katolickim nabożeństwa), pozwalał porozumieć się wszystkim tym, którzy pozostawali w kręgu kultury europejskiej (i mieli oczywiście odpowiednio wysokie wykształcenie).
Alfabet łaciński wywodzi się z alfabetu etruskiego i pojawił się w VII wieku p.n.e. w wyniku przystosowania alfabetu etruskiego do języka łacińskiego.
Dawniej powszechnie sądzono, że litery łacińskie pochodzą wprost z greki.
W rzeczywistości jest to mało prawdopodobne.
Pierwotny zestaw (21 znaki) liter alfabetu łacińskiego:
A, B, C, D, E, F, Z, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V, X
Alfabet łaciński (23 znaki) stosowany w antycznym Rzymie:
A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V, X, Y, Z
W jakim kraju używa się języka łacińskiego?
Tym językiem posługuje się Watykan (język urzędowy). Powodem tego jest fakt, że Kościół w średniowieczu był jednym z głównych propagatorów łaciny, jako języka.
Jaki język jest najbardziej podobny do łaciny?
Język włoski to jeden z tych w romańskiej grupie, który najbardziej przypomina swojego łacińskiego przodka. Między antyczną mową a dialektem Italii, którym posługują się mieszkańcy Półwyspu dziś, był jeszcze język florencki, określany także jako toskański
W starożytności poeci i filozofowie bawili się językiem, by w możliwie krótkiej formie, przekazać maksimum treści.
Mimo dwóch tysięcy lat dzielących nas od autorów tych sentencji, można z nich wyciągnąć wnioski bardzo ważne dla nas dzisiaj. Często uczą, pobudzają do myślenia i inspirują do stawania się lepszym człowiekiem. Co ciekawe, wiele
z tych sentencji znamy bardzo dobrze w polskiej wersji, jako przysłowia. Nie zdajemy sobie nawet sprawy z tego, że funkcjonowały one już w starożytnym Rzymie.
Do dzisiaj międzynarodowe nazwy botaniczne i zoologiczne podawane są
w języku łacińskim, z łaciny pochodzi znaczna część terminologii medycznej czy prawniczej. Znajomość łaciny ciągle świadczy o wszechstronnym wykształceniu, a łacińskie powiedzenia i przysłowia wzbogacają język wielu narodów.
Jest wiele zwrotów łacińskich, które po prostu cytujemy, gdyż tak się do nich przyzwyczailiśmy lub po prostu wyrażają więcej niż nasze słowa.
Dla przykładu co rusz możemy usłyszeć wplatanie do polskiej wypowiedzi zwrotów typu:
nota bene (zwróć uwagę na to, że),
ad hoc (doraźnie, tymczasowo)
a priori (bez zapoznania się z faktami)
… takich przykładów jest o wiele więcej.
Zakładając, że nie uczyliście się nigdy łaciny, chciałabym Wam pokazać, że
w pewnym skromnym zakresie jednak ją znacie.
Kojarzycie te zwroty i określenia?:
Opus Dei, Nihil novi, cogito, ex nihilo, habemus papam, alma, deus ex machina, homo sapiens, in vitro, placebo, status quo, Prima Aprilis, Veni, vidi, vici, vice versa, post mortem, alibi, pro publico bono…
Z pewnością większość kojarzycie ze słyszenia, a może nawet znacie ich znaczenia.
Łacinę upodobali sobie również przeróżni twórcy, którzy stosują ją w tytułach swoich utworów lub nazwach produktów. Znając podstawy łaciny jesteśmy często w stanie powiedzieć do czego służy dany lek, opierając się jedynie na jego nazwie. Co druga kancelaria prawna ma łacińską nazwę. Często stosuje się ją również w muzyce, filmie, a nawet grach komputerowych itd.
Kilka przykładów:
Fossil (marka zegarków) – pol. „skamieniałość”
Procol Harum (brytyjski zespół rockowy) – pol. „poza tymi rzeczami”
Anno 1602 (gra komputerowa) – pol. „rok 1602”
Avanti (sieć restauracji) – pol. „naprzód”
Lege Artis (blog prawniczy Olgierda Rudaka) – pol. „wedle reguł sztuki”
Biblioteka szkolna chcąc przybliżyć obcowanie z tym już zanikającym językiem, co miesiąc w kilku miejscach w szkole będzie unaoczniać młodzieży jedną lub kilka sentencji łacińskich, które są „starymi prawdami”. Poszukajcie ich …
We wrześniu zaczynamy sentencją:
Hominis est errare, insipientis in errore perseverare.
- Ludzką rzeczą jest błądzić, głupców rzeczą trwać w błędzie.
Non scholae sed vitae discimus.
- Nie uczymy się dla szkoły, ale dla życia.