Monitor dla fotografa - część I : kolor i barwa
2. Koło barw
 7- i 12-kolorowe koło Bouteta z 1708 roku. Źródło: Wikipedia |
Dyskusji podlega jednak to, gdzie jest początek lub jaki kolor „jest na na godzinie 12”. Zwykło się przedstawiać koło tak, że kolor czerwony (ang. Red) znajduje się po prawej stronie (ang. Right). Inna, równie popularna metoda, to rozpoczynanie od najniższych częstości (kolorów) widma – w tym wypadku kolor czerwony będzie umiejscowiony na górze koła.
Z taką reprezentacją kolorów łączy się kilka ciekawych możliwości ich omawiania. Po pierwsze widzimy, że dokładnie co 120 stopni znajdują się kolory, które gdy odpowiednio zmieszać, pozwalają uzyskać inne znajdujące się pomiędzy nimi. Te trzy kolory opisane przez trójkąt równoboczny, zwykliśmy nazywać podstawowymi. Spójrzmy jakie kolory wskazują trójkąty na obu kołach.
 |
 |
Na lewym kole kolorami podstawowymi są czerwony, niebieski i zielony. Na drugim odpowiednio żółty, turkusowy i karmazynowy. Na obu diagramach można zaobserwować, że trójkąt wskazujący kolory drugorzędne (powstałe z lustrzanego odbicia trójkątów) w istocie pokazuje sąsiednie koło. Innymi słowy oba grafy się wzajemnie uzupełniają.
Synteza addytywna i substraktywna
Gdy przypomnimy sobie, czym jest kolor z fizycznego punktu widzenia, jak wygląda widmo poszczególnych barw, możemy sobie wyobrazić, co się stanie gdy weźmiemy dwie latarki, jedną emitującą światło zielone a drugą czerwone. Okaże się, że sumowanie tych dwóch wiązek świetlnych daje kolor żółty. W tym wypadku rozpatrujemy kolory światła padającego, a proces mieszania nazywamy syntezą addytywną (od dodawania).
 Synteza addytywna – kolory podstawowe to R,G,B a drugorzędne: C,M,Y |
Ze szkoły zaś pamiętamy, jak podczas zajęć malowaliśmy farbkami, by uzyskać odpowiedni kolor mieszaliśmy ze sobą inne barwy. I tak, by uzyskać kolor zielony, wystarczy zmieszać niebieską i żółtą farbę. Wymieszanie żółtej farby z czerwoną pozwoli stworzyć farbę o kolorze pomarańczowym. Tych kolorów nie użyjemy do mieszania farbek pastelowych z lewego koła kolorów; gdy spróbujemy zmieszać zielony z czerwonym, nie uzyskamy koloru żółtego. Z pomocą przychodzi nam reprezentacja prawego koła. W przeciwieństwie do lewego, kolory z mieszania farb postrzegamy dzięki światłu odbitemu, a proces mieszania zwykło się nazwać syntezą substraktywną.
 Synteza substraktywna – kolory podstawowe to C,M,Y a drugorzędne to: R,G,B |
Podstawowy model używany w poligrafii to CMYK ( ang. C – cyan, M – magenta, Y – yellow oraz K – key/black). Wyjaśnienia wymaga literka K. Okazuje się, że zmieszanie w równych proporcjach kolorów C, M oraz Y da brudno-brązowy odcień, a nie czarny. Z tego powodu drukarze stosują osobny pigment by uzyskać tę barwę.
Drugi najbardziej rozpowszechniony model znajduje zastosowanie we wszystkich dziedzinach, gdzie sterujemy oświetlaniem (czyli źródłem światła), a podstawowe kolory to RGB (ang. R – red, G – green, B – blue).
Ciekawym spostrzeżeniem jest, że te dwa układy kolorów powstają przez wytworzenie kolorów drugorzędnych w każdym z nich. Gdy w modelu CMYK dodamy do siebie kolor karmazynowy z żółtym, otrzymamy barwę czerwoną. Natomiast w modelu RGB, zmieszanie kolorów niebieskiego z zielonym da barwę turkusową.
Palety kolorystyczne
Ciekawą metodą jest podział koła barw na kolory umownie określane jako ciepłe i zimne. Wystarczy pochylić lekko w lewo przeprowadzoną przez środek koła pionową linię, by dokonać takiego podziału, tak jak to prezentujemy na obrazku poniżej.
Jeden rzut oka na powyższy rysunek i nawet bez pomocy opisów bezbłędnie odczytamy, która połowa zawiera kolory zimne, a która ciepłe.
Jednak najważniejszą możliwością, jaką daje nam kołowa reprezentacja, jest zdefiniowanie, czym jest kolor dopełniający. Natura dostarcza nam wielu przykładów, a że obcujemy z nią od dziecka, podświadomie pewne zestawienia kolorów określamy jako ładne lub drażniące.
  Przykłady scen. Źródło: Wikimedia |
Gdy dla tych dwóch przykładów wskażemy na kole ich główne barwy, okaże się że znajdują się one naprzeciw siebie. To właśnie kolory, które się wzajemnie dopełniają.
 |
 |
Lewy graf pokazuje dominujące kolory zdjęcia kwiatu, podczas gdy prawy zachodu słońca. Można by było zadać retoryczne pytanie, czy natura korzystała z koła barw, czy jednak to człowiek w przebłysku geniuszu zaprezentował widmo światła tak, by w prosty sposób wytłumaczyć tak powszechne zachowanie natury?
Wspominany wcześniej trójkąt czy pokazana powyżej linia to nic innego, jak schemat kolorów, czyli zdefiniowany według ścisłych reguł zbiór kolorów używany w projektowaniu. Dobór odpowiedniego schematu pozwala kontrolować styl, wygląd, podkreślać kontekst. Ogólnie – definiuje wrażenia estetyczne.
Podstawowy schemat to 2 kolory, które zestawione ze sobą będą wyglądać atrakcyjnie. Oprócz kolorów dopełniających mogą to też być dwa monochromatyczne odcienie. Definiuje się też kolory analogiczne, czyli 3 znajdujące się obok siebie, z których jeden jest dominujący (na przykład czerwony wraz z różowym i pomarańczowym). Innym schematem są triady, czyli 3 kolory umiejscowione na kole w równych odległościach od siebie (pokazany na początku tego artykułu trójkąt). Zestawy 4-kolorowe powstają przez połączenie kolorów tak, by utworzony w ten sposób kształt był prostokątem lub kwadratem.
 |
 |
 |
Przykładowe palety powstałe z mieszania kolorów korzystając z powyżej opisanych schematów prezentujemy poniżej. Dla każdego koloru głównego pokazujemy jego wariacje modyfikując jedynie jasność.
|
|
 |
|
|
 |
|
|
 |
|
|
 |
|
|
 |
|
|
 |
|
|
 |
Optyczne.pl jest serwisem utrzymującym się dzięki wyświetlaniu reklam. Przychody z reklam pozwalają nam na pokrycie kosztów związanych z utrzymaniem serwerów, opłaceniem osób pracujących w redakcji, a także na zakup sprzętu komputerowego i wyposażenie studio, w którym prowadzimy testy.