-200x800-nobckgr.webp)
-150x150.webp)
Padaczka jest schorzeniem neurologicznym. W jej przebiegu występują powtarzające się napady padaczkowe. Powszechnie są one kojarzone z drgawkami, jednak jest to tylko jeden z możliwych objawów tej choroby. Co ciekawe, objaw ten nie występuje w każdym typie napadów padaczkowych. Co warto wiedzieć o tej neurologicznej chorobie?
Spis Treści
Co to jest padaczka?
Padaczka to przewlekła choroba neurologiczna. Stanowi ona jedną z najczęstszych chorób układu nerwowego. Jej przebieg związany jest z zaburzeniami czynności mózgu. Wiążą się one z gwałtownymi, nieprawidłowymi i nadmiernymi wyładowaniami elektrycznymi w komórkach układu nerwowego. Padaczka charakteryzuje się występowaniem powtarzających się napadów drgawkowych.
Na padaczkę cierpi ok. 1% populacji. W Polsce chorych z padaczką jest ok. 400 tys. Choroba ta może objawić się w każdym wieku. Rozpoznawana jest zazwyczaj wówczas, gdy u danej osoby wystąpiły co najmniej dwa napady padaczkowe, które nie zostały wywołane przez inny czynnik zewnętrzny. Warto wiedzieć, że kilka procent ludzi doświadcza jednego napadu padaczkowego w swoim życiu sprowokowanego właśnie przez czynnik zewnętrzny. Może nim być wysoka temperatura ciała (drgawki gorączkowe u dzieci), uraz głowy, nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi, czy alkohol. U osób tych nie ma konieczności podejmowania leczenia.
Padaczka – przyczyny
Podczas diagnostyki padaczki u danego pacjenta zwykle nie udaje się ustalić przyczyny występowania tej choroby. Znanych jest kilka czynników, które mogą przyczynić się do ujawnienia się tej choroby. Są one różne dla różnych grup wiekowych.
U dzieci padaczka może być spowodowana:
- chorobami wrodzonymi (np. wady rozwojowe mózgu),
- chorobami genetycznymi,
- chorobami zakaźnymi w życiu płodowym (np. różyczka, toksoplazmoza),
- uszkodzeniami podczas porodu.
Natomiast u osób dorosłych padaczka może być następstwem:
- guzów i urazów mózgu,
- zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
- udarów mózgu i chorób zwyrodnieniowych (np. choroby Alzheimera) u osób w wieku powyżej 65 lat.
Padaczka – objawy
U chorych z padaczką występują napady padaczkowe. Są one wynikiem przejściowych zaburzeń czynności bioelektrycznej mózgu i pojawiają się z różną częstotliwością. Objawy napadu padaczkowego są uzależnione od tego, w którym obszarze mózgu doszło do nieprawidłowych wyładowań. Napady padaczkowe zwykle kojarzone są z występowaniem drgawek. Chociaż są one charakterystyczne dla niektórych rodzajów napadów, to choroba ta może objawiać się również w zupełnie inny sposób. Symptomy, jakich można się spodziewać podczas napadów są rożne w różnych typach napadów padaczkowych.
Napady padaczkowe uogólnione związane są z występowaniem zaburzeń czynności bioelektrycznej w obu półkulach mózgowych. Możliwe jest wówczas występowanie napadów:
- toniczno-klonicznych – najbardziej charakterystyczne, w przebiegu których dochodzi do wyprężenia ciała, drgawek, utraty świadomości, przygryzienia języka. Może dochodzić do bezwiednego oddania moczu. U części chorych przed napadem padaczkowym występuje aura, czyli zespół objawów zwiastujących napad. Może wówczas dochodzić do odczuwania lęku, problemów z koncentracją, omamów, czy bólu głowy.
- tonicznych – podczas tych napadów dochodzi do skurczów wielu grup mięśniowych,
- mioklonicznych – pojawiają się silne skurcze mięśni, które zwykle dotyczą kończyn górnych,
- atonicznych – dochodzi do nagłego zwiotczenia ciała,
- nieświadomości – występuje nagła utrata świadomości.
Nadmierne wyładowania elektryczne mogą również występować jedynie w określonym obszarze mózgu. Mówimy wówczas o napadach padaczkowych ogniskowych. Wyróżnia się wówczas napady proste, którym nie towarzyszy utrata świadomości oraz napady złożone związane z utratą świadomości.
Padaczka alkoholowa
Padaczką alkoholową określa się napady drgawkowe występujące u osób uzależnionych od alkoholu w okresie abstynencji. Choroba ta dotyka ok. 15% osób uzależnionych od alkoholu. Pojawia się najczęściej od kilku godzin do tygodnia od momentu przerwania ciągu spożywania alkoholu.
Padaczka alkoholowa objawia się nagłą utratą świadomości, upadkiem oraz występowaniem skurczów całego ciała i prężeń. Podczas napadu drgawkowego może dojść do bezwiednego oddania moczu lub stolca, czy też przygryzienia języka. Niewielki odsetek chorych doświadcza stanu padaczkowego, czyli kilku napadów drgawkowych, pomiędzy którymi nie odzyskują przytomności. Stan taki stanowi zagrożenie życia.
Padaczka u dzieci
Niektóre z typów padaczek są charakterystyczne dla wieku dziecięcego. Pojawiają się w charakterystycznych przedziałach wiekowych i mają typowe objawy. Do padaczek wieku dziecięcego zaliczyć można:
- padaczkę rolandryczną
- nocną padaczkę czołową
- zespół Dravet
- zespół Westa
- dziecięce napady nieświadomości
- młodzieńczą padaczkę miokloniczną
- zespół Lennoxa-Gastauta
- zespół Ohtahara
- zespół Panayiotopoulos
- zespół Rasmussena
- postępujące padaczki miokloniczne.
Padaczka skroniowa
Najczęstszym typem padaczki ogniskowej, a więc związanej z wyładowaniami elektrycznymi w określonym obszarze mózgu jest padaczka skroniowa. Ten typ padaczki ujawnia się zwykle w wieku dziecięcym lub nastoletnim. Napady padaczki skroniowej są zwykle kombinacją różnych nietypowych objawów.
Wyróżnia się dwa rodzaje padaczki skroniowej. Są to padaczka o początku w przyśrodkowej części skroniowej (MTLE – medial temporal lobe epilepsy) oraz napady padaczkowe pochodzące z przedniej części powierzchni bocznej płatu skroniowego (LTLE – lateral temporal lobe epilepsy). MTLE występuje u 80% chorych cierpiących na padaczkę skroniową. Często związana jest z występowaniem nieodwracalnych uszkodzeń tkanki mózgowej. W LTLE występują drgawki toniczno-kloniczne. Napady padaczki skroniowej zwykle poprzedza aura. Objawy padaczki skroniowej uzależnione są od tego, w której półkuli mózgowej dochodzi do zaburzeń czynności bioelektrycznej. Padaczka skroniowa prawej półkuli wywołuje zwykle objawy wegetatywne takie, jak ucisk klatki piersiowej, gardła, czy ból w nadbrzuszu. Kiedy dotyczy półkuli lewej najczęściej występującym symptomem są zaburzenia ruchowe.
Padaczka rolandryczna
Padaczka rolandryczna inaczej nazywana jest centralno-skroniową. Jest jedną z najczęściej występujących łagodnych padaczek u dzieci. Choroba ta jest związana z zaburzeniami genetycznymi oraz dojrzewaniem mózgu. Najczęściej pojawia się między 4. a 13. rokiem życia ze szczytem zachorowań między 5. a 8. rokiem życia. Napady padaczki Rolanda najczęściej występują podczas snu. Pojawiają się wówczas drgawki toniczno-kloniczne całego ciała. Napady występujące w dzień są jednostronnymi napadami ogniskowymi, które mogą objawiać się w postaci mrowienia połowy języka, wycieku śliny w kąciku ust, czy skurczu połowy twarzy.
Padaczka ze stresu
Jednym z wyzwalaczy napadów padaczkowych jest stres. Należy jednak pamiętać, że stres dla każdego człowieka oznacza co innego. Stresogenne mogą być ważne życiowo wydarzenia, ale również sytuacje dnia codziennego. Stres może wpływać na uwalnianie hormonów oddziałujących na układ nerwowy. Może również aktywować obszary mózgu powiązane z niektórymi rodzajami ataków padaczkowych. Stres, zwłaszcza przewlekły może również pośrednio prowokować napady padaczkowe. Często jest bowiem przyczyną problemów ze snem, które to są wyzwalaczem napadów padaczkowych.
Padaczka lekooporna
W większości przypadków w terapii padaczki wykorzystuje się leki przeciwpadaczkowe. Jednak nawet u 30% chorych nie dają one efektów terapeutycznych. Mamy wówczas do czynienia z padaczką lekooporną. W tym przypadku stosuje się leczenie chirurgiczne lub stymulację elektryczną mózgu. Ważne jest również odpowiednie postępowanie dietetyczne obejmujące stosowanie diety ketogenicznej.
Padaczka miokloniczna
Padaczka miokloniczna jest padaczką o dość ciężkim przebiegu. Charakteryzuje ją występowanie mioklonii, czyli nagłych skurczów pojedynczych mięśni, bądź też całych ich grup. Skurcze te najczęściej dotyczą ramion, barków i szyi. Napady miokloniczne mogą występować w różnych typach padaczki. Dotyczą one m.in. młodzieńczej padaczki mioklonicznej, zespołu Lennoxa-Gastauta oraz zespołu Dravet.
Padaczka emocjonalna
Padaczka emocjonalna jest typem epilepsji, w której oprócz typowych objawów występują zaburzenia natury emocjonalnej. Niekontrolowane napady wywołują u chorych poczucie silnego niepokoju i lęku, niekiedy ataki paniki. Osoby z padaczką emocjonalną obawiają się ataku padaczki w miejscu publicznym, dlatego też często odizolowują się od społeczeństwa. Z drugiej jednak strony boją się wówczas, że w razie wystąpienia napadu nie będzie nikogo, kto mógłby im udzielić pomocy. Padaczka emocjonalna może być przyczyną niskiej samooceny. Często jest również przyczyną problemów ze zdrowiem psychicznym.
Padaczka u niemowląt
Padaczka u niemowląt zazwyczaj przebiega w nieco inny sposób niż u osób dorosłych. W tej grupie wiekowej często występują napady bez drgawek. Napady epilepsji u niemowląt mogą objawiać się drżeniem rączek, bądź też przebiegać w postaci napadów zgięciowych, kiedy to dziecko przyciąga główkę do klatki piersiowej, a rączki rozchyla na boki. Charakterystycznym objawem padaczki u niemowląt jest brak reakcji na bodźce zewnętrzne. Ponadto, objawom mogą towarzyszyć odruchy wymiotne, ślinotok, zaczerwienienie twarzy lub jej nadmierna bladość, krzyk i ogromny niepokój.
Padaczka bez drgawek
Chociaż najbardziej charakterystycznym objawem epilepsji są drgawki, to jednak nie są one objawem, który występuje zawsze. Wśród typów padaczki, w których nie pojawiają się drgawki wymienić można padaczkę rolandryczną, zespół Westa, nocną padaczkę czołową, dziecięce napady nieświadomości oraz padaczkę bezobjawową.
Padaczka pourazowa
Padaczka pourazowa rozwija się na skutek urazu mózgu. Czas, po jakim występuje pierwszy napad drgawkowy może być różny. Napady rzadko występują w ciągu pierwszej doby po urazie. Mogą one wystąpić w ciągu pierwszego tygodnia od urazu, bądź też później. Objawy padaczki pourazowej są uzależnione od stopnia uszkodzenia mózgu oraz obszarów, których dotyczą owe uszkodzenia. Możliwe jest wystąpienie nagłych drgawek, utraty przytomności, problemów z koordynacją ruchową, mówieniem i rozumieniem mowy, bólów i zawrotów głowy, nudności i wymiotów.
Padaczka poudarowa
Padaczka poudarowa stanowi powikłanie po udarze mózgu. Nie jest to jednak zjawisko częste i dotyczy jedynie ok. 5% chorych. Największe ryzyko padaczki poudarowej występuje u osób, które doświadczyły udaru krwotocznego, udaru obejmującego rozległe obszary mózgu oraz udaru, w którym doszło do uszkodzenia kory mózgu.
Padaczka idiopatyczna
Padaczka idiopatyczna jest typem padaczki, w którym trudno jest ustalić przyczynę jej występowania. O skłonności do tego typu padaczki podejrzewa się uwarunkowania genetyczne. Padaczka idiopatyczna dotyczy ok. 60% chorych na epilepsję.
Padaczka ogniskowa
Do ogniskowych napadów padaczkowych dochodzi wtedy, gdy nadmierne wyładowania elektryczne dotyczą konkretnego obszaru mózgu w obrębie jednej półkuli mózgowej. Napady ogniskowe dzieli się na proste i złożone. Podczas napadów ogniskowych prostych mogą występować objawy ruchowe, czuciowe, emocjonalne oraz wegetatywne. W odróżnieniu od napadów ogniskowych złożonych nie towarzyszą im zaburzenia świadomości.
Padaczka cukrzycowa
Padaczka cukrzycowa jest rzadko występującym u diabetyków zaburzeniem neurologicznym. Występuje ona, gdy dochodzi do nagłej hipoglikemii, a więc obniżenia stężenia cukru we krwi poniżej 70 mg/dl.
Leczenie i zapobieganie padaczce
U większości chorych w terapii padaczki wykorzystuje się leczenie farmakologiczne. Dobór leków przeciwpadaczkowych uzależniony jest przede wszystkim od rodzaju padaczki oraz typu napadów padaczkowych. Lekarz bierze również pod uwagę współistniejące schorzenia i stosowane leki. Terapię rozpoczyna się od jednego leku stosowanego w małej dawce, którą stopniowo się zwiększa. W przypadku, gdy terapia okazuje się nieskuteczna, stosuje się inny lek. Może zaistnieć konieczność stosowania większej ilości leków. Niekiedy ustalenie odpowiedniej terapii wymaga czasu oraz prób stosowania różnych leków w różnych dawkach. Pamiętaj, że równie istotne jest właściwe stosowanie leków. Ważne jest zarówno przestrzeganie dawki leku, jak i odpowiednie pory stosowania.
W padaczce lekoopornej wykorzystuje się leczenie chirurgiczne oraz neurostymulację.
Osoby ze zdiagnozowaną padaczką powinny unikać czynników, które mogą sprowokować napad padaczkowy. Należą do nich m.in. alkohol, niedostateczna ilość snu, migające światła.
Padaczka – pierwsza pomoc
Jeśli napad padaczki wystąpił u danej osoby po raz pierwszy w życiu, należy wezwać pogotowie ratunkowe. Pierwsza pomoc polega na zabezpieczeniu chorego przed upadkiem, skaleczeniem, urazem głowy, tułowia i kończyn. Chorego należy ułożyć w bezpiecznym miejscu, w miarę możliwości rozluźnić ubranie i usunąć ciała obce z ust. Ważne jest kontrolowanie oddechu oraz drożności dróg oddechowych. Chory powinien być ułożony na boku, co ma na celu zapobieżenie zakrztuszeniu lub zadławieniu. Pamiętaj, aby pozostać z chorym do ustąpienia napadu, a jeśli zostało wezwane pogotowie ratunkowe, do czasu jego przyjazdu. W większości przypadków napady padaczkowe ustępują w ciągu 2 – 3 minut. Po ustąpieniu napadu chory może odczuwać nasiloną senność, bądź też przeciwnie – nadmierne pobudzenie.
Czy padaczka jest uleczalna?
U większości chorych leczenie farmakologiczne daje bardzo dobre rezultaty. Odpowiednio prowadzona terapia może prowadzić do zaleczenia padaczki, a więc stanu kiedy napady padaczkowe nie wystąpiły od 5 lat. O wyleczeniu padaczki mówi się wówczas, gdy od 5 lat chory nie przyjmuje leków i od 5 lat nie wystąpiły u niego napady padaczkowe.
Czy padaczka jest dziedziczna?
Padaczka może, choć nie musi być dziedziczna. Większość przypadków padaczki związana jest z występowaniem zaburzeń genetycznych. Jednak nie wszystkie mutacje genetyczne dziedziczone są po rodzicach. Część z nich powstaje de novo podczas życia płodowego. Warto jednak wiedzieć, że padaczka może być dziedziczona nawet wtedy, gdy dotychczas choroba ta nie ujawniła się w rodzinie. Rodzice osoby chorej mogą być bowiem nosicielami określonej mutacji genetycznej.
Piśmiennictwo:
- Bosak M. Padaczka Portal mp.pl
- Jędrzejczak J. Padaczka stare i nowe wyzwania. Postępy Nauk Medycznych 2012, XXV (1): 45-50
- Beghi E. The Epidemiology of Epilepsy. Neuroepidemiology 2020, 54: 185-191
mgr farm. Patrycja Jakimik Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
NowaFarmacja.pl
Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Uczestniczy w licznych szkoleniach z zakresu opieki farmaceutycznej. Na co dzień pracuje jako farmaceuta w aptece, gdzie z pasją i zaangażowaniem dzieli się swoją wiedzą z pacjentami.
