-200x800-nobckgr.webp)
(1)-200x800-nobckgr.webp)
Suchość w jamie ustnej to nie tylko ogromny dyskomfort i utrudnienie codziennego funkcjonowania. Ten, wydawałoby się, mało groźny objaw, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, między innymi do zaburzeń mówienia. Suchość w jamie ustnej może być wynikiem stosowania niektórych leków, terapii nowotworów lub procesów starzenia. Jak sobie radzić z suchością w ustach, w nocy, w ciągu dnia? Do jakich chorób może prowadzić ten problem? Oto poradnik o suchości w jamie ustnej, odpowiadający na wszelkie pytania związane z tym symptomem.
Spis Treści
Suchość w ustach - czym jest?
Ślina to wydzielina ślinianek, składająca się aż w 99% z wody. Pozostały 1% składu śliny to różnego rodzaju związki buforujące, np. amylaza ślinowa, maltaza (enzymy wspomagające trawienie pokarmów), mucyny, lizozym, laktoferyna. Ślina nie tylko jest ważnym elementem w procesie trawienia jedzenia, ale także stanowi czynnik poślizgowy dla formowanych w jamie ustnej kęsów, działa przeciwbakteryjnie, i naturalnie nawilża tkanki jamy ustnej i układu pokarmowego.
Jak widać, znaczenie śliny i odpowiedniej wilgotności wspomnianych elementów organizmu są kluczowe, by prawidłowo zachodziły procesy trawienia. Jeśli zaś dochodzi do zmniejszenia produkcji śliny, zaburza się nie tylko trawienie i wchłanianie składników z żywności, ale także zwiększa to ryzyko infekcji, powstawania nadżerek, owrzodzeń i ran w jamie ustnej, a nawet próchnicy. Suchość w jamie ustnej najbardziej doskwiera z oczywistych względów za dnia, ale należy pamiętać, że suchość w ustach w nocy też może być sygnałem alarmowym, że nasze ślinianki nie pracują prawidłowo.
Ciągła suchość w ustach – objawy kserostomii
W zależności od tego, na ile nasilone jest schorzenie, może dochodzić do takich objawów, jak:
- trudności w formowaniu kęsa i połykaniu pokarmu,
- zaburzenia odczuwania smaku,
- trudności z prawidłowym wysławianiem się,
- swędzenie, pieczenie i tym podobne doznania na języku i w jamie ustnej (także na wargach),
- nadżerki, owrzodzenia, ranki i uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej, nierzadko wraz ze zmianą naturalnej różowoczerwonej barwy tego rejonu,
- kandydoza,
- przewlekła próchnica, nieprzyjemny zapach z ust, a nawet utrata zębów,
- uszkodzenia języka, nawet prowadzące do atrofii (niszczenia) jego tkanek i zapalenia języka,
- zapalenie kącików ust.
Wśród objawów poważnej suchości jamy ustnej można też spotkać niedokrwistość (anemię) oraz nieżyt żołądka.
Suchość w ustach – przyczyny
Do suchości w ustach, która ma swoją medyczną nazwę – kserostomia, dochodzi wskutek zaburzenia funkcjonowania ślinianek (częściowego lub pełnego). Kserostomia jest diagnozowana na podstawie wartości czynnika SFR, czyli „salivary flow rate” – wartości wydzielania śliny. Wartości poniżej 0,1 ml/min w spoczynku oraz poniżej 0,7 ml/min po pobudzeniu ślinianek świadczą o kserostomii.
Miąższ ślinianek może utracić swoje funkcje produkcyjne wskutek zwyrodnienia (sialozy). Sialozy często wynikają natomiast z dwóch głównych czynników – stosowania niektórych leków wpływających na sekrecję śliny i funkcję ślinianek, a także przebycia pewnych chorób (lub przewlekłego chorowania na nie).
Suchość w ustach - jakie choroby mogą ją wywoływać?
Mówiąc o chorobach, które mogą przyczyniać się do kserostomii, należy wymienić przede wszystkim następujące:
- nadczynność tarczycy,
- cukrzyca typu I,
- AIDS,
- kamica/stan zapalny ślinianek,
- anemia,
- niedobory witaminowe (np. witamin z grupy B),
- toczeń rumieniowaty,
- zespół Sjorgena,
- nowotwory głowy i szyi (nie tylko same guzy mogą być czynnikiem wpływającym na dysfunkcję ślinianek, ale także radioterapia znacząco obniża ich możliwości).
Także suchość w ustach w ciąży może występować wskutek licznych procesów mających miejsce w organizmie przyszłej matki. Jednak jest to przejściowa dysfunkcja, którą można niwelować nawet domowymi sposobami.
Jakie leki powodują suchość w ustach?
Prace naukowe donoszą, że istnieje nawet około 400 różnych substancji leczniczych, które są dopuszczone obecnie do obrotu i które mogą wpływać na zmniejszenie wydzielania śliny (to tak zwana kserostomia polekowa). Zauważmy, że 400 substancji nie oznacza 400 leków, bowiem jedna substancja może być produkowana pod wieloma nazwami handlowymi leków. Najczęściej kserostomia polekowa jest odwracalna – prawidłowe funkcje ślinianek wracają pewien czas po odstawieniu leków. Leki, które mogą powodować suchość w ustach to zwłaszcza:
- Skopolamina,
- Atropina,
- Homatropina,
- Bromek ipratropium,
- Beta-adrenomimetyki (np. salbutamol),
- Anksjolityki (pochodne benzodiazepiny, neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne),
- Inhibitory konwertazy angiotensynowej,
- Leki moczopędne,
- Przeciwbólowe leki opioidowe,
- Wziewne sterydy (np. budesonid),
- Tetracykliny,
- Interferon,
- i inne.
Suchość w ustach - jak zwalczyć? Domowe sposoby na suchość w ustach oraz farmakoterapia
Pilnowanie, by nie dopuszczać do nawet niewielkiego odwodnienia wydaje się oczywistym sposobem na zwalczanie suchości w ustach. Warto popijać wodę małymi łykami, ale często, jeśli cierpimy na kserostomię. Wśród domowych sposobów na suchość w ustach wylicza się też: gumę do żucia, siemię lniane, mleko krowie, a jednocześnie zaleca się ograniczanie spożycia soli oraz dbanie i higienę jamy ustnej (!). Pomocne mogą być także kostki lodu do ssania. Wśród skutecznych i mało inwazyjnych możliwości terapeutycznych mamy także podawanie sztucznej śliny, czyli produktu o składzie zbliżonym do naturalnej śliny – najczęściej w formie żelu, aerozolu, tabletek do ssania czy płukanek do jamy ustnej.
Literatura:
- Guzik Ł. I wsp.: Kserostomia – więcej niż suchość w jamie ustnej. Farm Pol 2009, 65(6): 411-414.
- Dutkowska A. i wsp.: Kserostomia u ludzi w podeszłym wieku. Journal of Clinical Healthcare 2017, 2: s. 20-23.
- Guzik Ł.: Kserostomia — obraz kliniczny i terapia. Medycyna Paliatywna w Praktyce 2010, 4, 1: 14–17.
dr Bartek KulczyńskiDyplomowany Dietetyk, absolwent Wydziału Nauk o Żywności i Żywieniu
NowaFarmacja.pl
Od 2018 roku wykładowca na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu. Aktualnie prowadzi największy kanał YouTube w Polsce o zdrowiu "dr Bartek Kulczyński". Jako dietetyk z wykształcenia, specjalizuje się w dietoterapii chorób sercowo-naczyniowych – miażdżycy, podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi i nadciśnienia tętniczego krwi. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych o zasięgu krajowym i zagranicznym. Swoją wiedzę aktualizuje i poszerza poprzez uczestnictwo w licznych szkoleniach i konferencjach naukowych. Przez wiele lat był członkiem Polskiego Towarzystwa Dietetyków, Polskiego Towarzystwa Nauk Żywieniowych i Polskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą. Prywatnie pasjonat wypraw rowerowych i spływów kajakowych. Na blogu Apteki Nowa Farmacja dzieli się zgromadzoną przez siebie wiedzą pisząc artykuły na temat m.in. odpowiedniego żywienia.
