Krokwie dachowe: rodzaje, cena i wymiary krokwi na dach

W codziennym życiu spotykamy się z różnego rodzaju konstrukcjami budowlanymi. Każda z nich ma swój kształt, elewację i… zadaszenie. Problem w tym, że to co widać jako dach, jest tak naprawdę niezwykle misterną i wyważoną strukturą. Jej integralnym elementem są zaś krokwie dachowe, którym poświęcony zostanie niniejszy artykuł. Co zatem warto wiedzieć na ich temat? Jak dobrać optymalne krokwie do wybranego dachu?

Rodzaje krokwi

Krokiew – podstawowe cechy i charakterystyka

Krokwie to drewniany element więźby dachowej, który – mówiąc kolokwialnie – podtrzymuje i stabilizuje konstrukcję dachu. Jego zadaniem jest przeniesienie sił generowanych przez system zadaszenia na niższe poziomy budynku. Oczywiście krokiew to nie jedyny element struktury więźby dachowej. Ta bowiem składa się z wielu różnych elementów, wśród których najważniejszymi są:

• przepustnice,
• płatwie,
• miecze,
• słupki,
• jętki,
• belki,
• murłaty.

W poniższym artykule skupimy się wyłącznie na krokwiach, które notabene są chyba najważniejszym elementem każdego systemu zadaszenia.

Oczywiście w opracowaniach dotyczących krokwi możemy spotkać się z bardziej sformalizowaną i naukową definicją krokwi. Krokiew definiuje się jako pochyłą belkę o prostokątnym przekroju, której zadaniem jest podtrzymanie pokrycia dachowego i ustabilizowanie skądinąd niezwykle złożonej struktury więźby dachowej. Tyle teorii, gdyż w praktyce dobór krokwi musi być przemyślany i – co ważne – poparty odpowiednimi obliczeniami. To na ich podstawie rozmieszcza się te pochyłe belki w dachu jednospadowym, dwuspadowym, a nawet płaskim (stropodach).

Reasumując, krokiew jest solidnym elementem drewnianym, którego konstrukcja musi być zdolna do przenoszenia dużych obciążeń dachowych. Co więcej – musi ona wykazywać pełną odporność na przewidywalne siły w postaci wiatru, opadów śniegu, deszczu itd. Poza tym każda z krokwi musi być odpowiednio zabezpieczona przed działaniem czynników biologicznych, to jest np. korników. Stawka jest w tym przypadku bardzo duża, gdyż to od niej zależy stabilność konstrukcyjna domu i bezpieczeństwo jego mieszkańców.

Typy krokwi na dach – wszystko, co warto wiedzieć

Definicja krokwi jest – co trzeba przyznać – jest dość ujednolicona. W budownictwie kwestia ta jest znacznie bardziej złożona, gdyż tutaj występuje podział na kilka typów krokwi dachowych. Każdy z nich określa nieco inne zadania, jakie mają różne rodzaje krokwi dachowych.

Na marginesie warto podkreślić, że w powyższym zestawieniu przyjęto, iż krokwie dachowe na budowie domu jednorodzinnego zbudowane są wyłącznie z drewna. Tak też bardzo często jest, gdyż to właśnie ten materiał – jako stosunkowo lekki i wytrzymały – wykorzystywany jest do tego celu. Niemniej w budownictwie można się też spotkać na dachu z krokwiami stalowymi, które – jak łatwo się domyślić – charakteryzują się zdecydowanie większym ciężarem, ale też zwiększoną trwałością, co pozwoli przetrwać konstrukcji dachu w niezmienionym stanie przez długie lata. Co ważne – krokwie stalowe wchodzą najczęściej w skład więźby prefabrykowanej. Jej najważniejszą zaletą jest dobór rozmiarów poszczególnych elementów na podstawie obliczeń komputerowych, dzięki czemu struktura i właściwości krokwi są zoptymalizowane pod kątem każdego dachu.

Co ważne – krokwie stalowe na dachu można też obudować drewnem (odeskować), a także – jeśli zachodzi taka potrzeba – pokryć specjalną, drewnopodobną okładziną. Zaletą stalowych konstrukcji dachu jest też ich stabilny system łączenia na dachu, w którym wykorzystuje się specjalistyczne, stalowe łączniki. Warto też podkreślić, że prefabrykowane elementy na więźbę dachową pozwalają na znaczne oszczędności ciepła. Ich wpasowanie w konstrukcję dachu znacznie ogranicza liczbę pojawiających się mostków cieplnych, co w praktyce przedkłada się na oszczędności w zużyciu energii.

Krokwie dachowe od czego zależy ich cena

Krokwie na budowie domu jednorodzinnego nie są może najdroższym elementem całej tej strukturalnej “układanki”, aczkolwiek mają one wpływ na ogólny koszt całej inwestycji, a co za tym idzie – również i całego budynku. Ile zatem kosztują krokwie na dach? Tutaj wszystko zależy od typu krokwi, jej wymiarów, a także od drewna z którego została ona wyprodukowana. W przypadku standardowych belek drewnianych pokrytych substancją impregnującą (konstrukcja o wymiarach 50 x 100 x 3000 mm) koszt jednej krokwi to około 20 złotych. Co ciekawe, suma ta może wzrosnąć nawet dwukrotnie w przypadku krokwi o wymiarach 140 x 70 x 3000 mm. Z kolei typowa krokiew o wymiarach 60 x 120 x 4000 mm kosztuje jeszcze więcej, bo aż 50 złotych.

Oczywistym jest, że po lekturze powyższego zestawienia może pojawić się pokusa zastosowania cieńszych krokwi dachowych. Mimo to nie należy na nich oszczędzać! Nawet jeśli z obliczeń wynika, że wybrane krokwie wytrzymają nacisk dachu, to nie można zapominać o wielu innych zjawiskach, które – tymczasowo – mogą ją znacznie zwiększyć. Mowa tu przede wszystkim o oddziaływaniu wiatru, ale też o deszczu lub śniegu (zwłaszcza przy dachach płaskich). Poza tym cieńsze drewniane belki nie sprawdzą się w przypadku zadaszeń wielospadowych, których masa jest statystycznie dużo większa, aniżeli w przypadku dachów jednospadowych. To samo dotyczy zresztą materiału, z którego dana krokiew jest wykonana. Najpewniejszym rozwiązaniem są tu oczywiście krokwie stalowe, których koszt (w przypadku elementów ocynkowanych) waha się pomiędzy 100 a 200 złotymi. Oczywiście można też skorzystać z krokwi drewnianych, aczkolwiek tutaj nie należy oszczędzać na jakości drewna.

ABC wyboru krokwi – od czego zacząć

Dobór krokwi powinien być zrealizowany w oparciu o specjalistyczne obliczenia obciążeniowe. Ich wytrzymałość powinna być więc dostosowana do parametrów statycznych więźby dachowej. Jest to zresztą zadaniem projektanta, którego obowiązkiem – oprócz zrealizowania samego projektu – jest też jego dokładna symulacja obciążeniowa wraz z przeprowadzeniem konkretnych obliczeń. Na ich podstawie będzie można ustalić nie tylko wymiarowanie poszczególnych krokwi dachowych, ale też rozstaw krokwi. Im będą one mniejsze, tym większe obciążenie krokwie dachowe będą mogły znieść. Przyjmuje się, że optymalny dystans pomiędzy krokwiami waha się w okolicach 80 – 120 cm. Należy też przyjąć, że wartość ta może ulegać pewnym zmianom, które również wpłyną na więźbę dachową, głównie jej stabilność. Nieciągłości te mogą być spowodowane np. obecnością komina lub innych struktur.

Co ważne – rola projektanta i konstruktora na tym się nie kończy! W trakcie obliczeń należy bowiem uwzględnić również wartość obciążeń stałych zadaszenia, a także jaki jest kąt nachylenia połaci. Dane te służą mu przede wszystkim do obliczenia granicznych wartości obciążeń, które – porównane z wartościami realnymi – dają pełny obraz planowanej i projektowanej struktury więźby dachowej wraz z zamocowanymi krokwiami.

O jakich obciążeniach mowa? Przyjmuje się, że w niektórych przypadkach konstrukcja dachu musi wytrzymać ciężar aż 200 kg/m2 zadaszenia! Wartość ta świadczy o tym, że dobór odpowiednich krokwi powinien uwzględniać:

• materiał, z którego zostaną one wykonane,
• wymiarowanie każdej z nich (w tym długość krokwi),
• właściwości sprężyste zastosowanego tworzywa,
• sposób mocowania poszczególnych elementów więźby dachowej,
• maksymalny rozstaw krokwi itd.

Uwaga! Wybierając krokwie na dach niezwykle ważne jest uwzględnienie instalacji ocieplenia, której wartość – w zależności od przyjętego wariantu – wynosi najczęściej 16 lub 18 cm. Oczywiście projektant budynku może przyjąć inne wartości, aczkolwiek te, które przedstawione są powyżej, są ściśle znormalizowane.

Krokwie na dach jednospadowy

W konstrukcjach dachów jednospadowych wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje struktury więźby dachowej na dach jednospadowy, to jest konstrukcję krokwiową, płatwiowo – kleszczową, a także krokwiowo – zastrzałową.

W pierwszym wariancie konstrukcji na dach jednospadowy mamy do czynienia ze strukturą, w której krokwie dachowe opierają się na specjalnym słupie, a także na ścianach zewnętrznych. Jest to zresztą najprostsza więźba dachowa i bardzo łatwo można ją wykonać. Nawiasem mówiąc taka więźba dachowa jest również najtańsza. W drugim wariancie mamy do czynienia z konstrukcją płatwiowo – kleszczową, która jest już znacznie bardziej złożona. Zwłaszcza, że wprowadza się tu szereg dodatkowych elementów składowych, takich jak słupy podporowe i płatwie pośrednie. Na marginesie warto też podkreślić, że w tym wariancie cały dach opiera się na murłatach. Trzecim wariantem jest oczywiście konstrukcja dachu krokwiowo – zastrzałowa, która składa się z wymienionych wcześniej elementów i zastrzału, czyli ukośnej belki wzmacniającej więźbę dachową.

Krokwie na dach dwuspadowy

W konstrukcjach dachów dwuspadowych mamy do czynienia z dwiema płaszczyznami, dzięki którym odprowadzanie śniegu i wody jest dużo łatwiejsze.

W tego typu strukturach wystarczy wprowadzić standardowe, drewniane krokwie dachowe. Przekroje krokwi to grubość krokwi minimum 50 mm. Łączy się je ze sobą na specjalnej belce, która tworzy krawędź dachu. Rozmiary krokwi wynoszą najczęściej 5 × 10 cm, 6 × 11 cm, 7 × 14 cm, 8 × 16 cm oraz 8 × 18 cm. Warto dodać, że niezależnie od projektu, wysokość krokwi zawsze jest dwukrotnie wyższa, aniżeli jej szerokość. Zależność ta przedkłada się na optymalne właściwości nośne elementów nośnych i ich zwiększoną odporność na przeciążenia.

Krokwie na dach płaski

W przypadku krokwi na dach płaski nie może być mowy o typowej więźbie dachowej, lecz o konstrukcji stropodachu. W tym wariancie wiązary są zaprojektowane w oparciu o belki drewniane, które mają kształt belek drewnianych dwuteowych lub kształt kratownicowy. Opcjonalnie można do takich celów stosować drewno klejone.

Poprawne łączenie krokwi dachowych

Sam wybór krokwi na więźbę dachową nie załatwia sprawy jej budowy. Istotne jest również i to, w jaki sposób poszczególne krokwie dachowe są ze sobą połączone. Specyfika tych połączeń wynika z niezwykle dużych obciążeń, jakie oddziałują na strukturę więźby dachowej.

W praktyce stosuje się w tym celu specjalne złącza ciesielskie, które – w zależności od przyjętego wariantu – mają nieco inne właściwości mechaniczne.

Łączenie więźby dachowej ze sobą odbywa się najczęściej poprzez specjalne, metalowe łączniki. Noszą one fachową nazwę łączników BMF i charakteryzują się bardzo dużą odpornością na przeciążenia i odkształcenia. Opcjonalnie do łączenia więźby dachowej stosuje się też specjalne płytki gwoździowane, które przybija się do łączonych ze sobą elementów.

Płytki te składają się z dwóch osobnych płaszczyzn, z których każda mocowana jest do określonej krokwi. Trzecią opcją łączenia więźby dachowej jest wybór specjalnych płytek perforowanych, które posiadają specjalne otwory umożliwiające połączenie krokwi przy pomocy gwoździ lub śrub.

Dawniej do łączenia elementów więźby dachowej stosowano specjalne czopy i wręby, aczkolwiek były one wykorzystywane głównie w tzw. “starym budownictwie”, które – jak łatwo się domyślić – było narażone na zdecydowanie mniejsze obciążenia.

Złącza ciesielskie do elementów więźby dachowej są pod tym względem znacznie bardziej funkcjonalne i – co ważne – lepiej radzą sobie z różnymi obciążeniami i przeciążeniami.

A co, jeśli krokiew jest zbyt krótka? Wtedy do połączenia elementów więźby dachowej wystarczy zastosować specjalne, metalowe wkręty, które połączą ze sobą krokiew i przedłużający ją element.

Najważniejsze, by element ten był podparty specjalnym wspornikiem zwiększającym trwałość sztukowanej konstrukcji dachu.

Krokiew krokwi nierówna, ale to od nich zależy stabilność dachu i bezpieczeństwo mieszkańców zaprojektowanego w ten sposób domu. I właśnie dlatego każda z nich musi być wykonana, wybrana i zamontowana zgodnie z wymogami technicznymi dotyczącymi wybranego budynku.