Kanalizacja w domu: elementy, rodzaje, koszt wykonania kanalizacji

Obowiązkowym elementem każdego budynku mieszkalnego jest instalacja wodno-kanalizacyjna.

Dzięki instalacji wodnej, do domu dociera czysta woda użytkowa.

Natomiast sieć kanalizacyjna jest odpowiedzialna za odprowadzenie zużytej wody oraz ścieków.

Odpowiednia instalacja kanalizacyjna odprowadza je albo do prywatnego szamba albo do przydomowej oczyszczalni ścieków, albo do sieci kanalizacyjnej (podlegającej miastu lub gminie).

Do czego służy i jak jest zbudowana domowa kanalizacja?

Użytkowanie wody zawsze i nieodłącznie wiąże się z produkcją ścieków.

Są więc one wytwarzane w każdym domu i należy odprowadzać je do wybranego miejsca (szambo, miejska sieć kanalizacyjna, przydomowa oczyszczalnia ścieków).

Aby było to możliwe, należy zamontować kanalizację – to znaczy rodzaj instalacji sanitarnej, która będzie odpowiedzialna za odwodnienie i odprowadzanie nieczystości.

Usuwanie domowych ścieków powinno być równie niezawodne, jak dostarczanie wody.

Dlatego też instalacja kanalizacyjna musi pracować jak najbardziej sprawnie oraz bezawaryjnie.

Będzie to możliwe, kiedy zostanie ona wykonana starannie, z dbałością o wszystkie szczegóły konstrukcyjne i jakość jej elementów.

Ścieki, a więc i kanalizację, można podzielić na deszczowe oraz sanitarne.

Mogą być one odprowadzane do wspólnej (zbiorczej) sieci kanalizacyjnej, jednak na terenie gospodarstwa domowego muszą istnieć oddzielne instalacje kanalizacji sanitarnej i deszczowej.

Ścieki sanitarne pochodzące z gospodarstwa domowego (nazywane też bytowymi), są zbierane na terenie budynku przez instalację kanalizacji wewnętrznej. Z niej są zaś odprowadzane do:

• sieci kanalizacyjnej (granicą jest tutaj tzw. czyszczak główny),
• do przydomowej oczyszczalni ścieków (gdzie umowną granicą – z instalacją – jest studzienka rewizyjna),
• szamba.

Budowa tego ostatniego jest niezbędna zawsze wtedy, gdy gmina nie gwarantuje dostępu do sieci kanalizacyjnej.

Jeśli zaś chodzi o przydomową oczyszczalnię ścieków, to jest ona wybierana przez inwestorów dość rzadko, ponieważ jest dość problematyczna – szczególnie jeśli chodzi o otrzymanie stosownych pozwoleń.

Warunkiem dla przydomowej oczyszczalni ścieków jest to, by wpasowała się ona w miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Często przeszkodą w jej budowie są też nieodpowiednie warunki gruntowe.

Natomiast jeśli chodzi o samą kanalizację, to jej planem powinny być opatrzone już powstające projekty domów.

Ścieki oraz zużyta woda zazwyczaj odprowadzane są kanalizacją zbudowaną w sposób grawitacyjny.

W takim jej typie rury kanalizacyjne muszą zostać poprowadzone przy zachowaniu odpowiedniego spadku, który zazwyczaj wynosi 2-3 centymetry na każdy metr długości instalacji kanalizacyjnej.

Gdyby taki spadek był zbyt mały, groziłoby to zapychaniem się rur kanalizacyjnych (przez różnego rodzaju osady).

Warto jednak pamiętać, aby stopień nachylenia nie powinien przekraczał 15%.

W instalacji kanalizacyjnej trzeba pamiętać o uszczelnieniach oraz o tym, by wszystkie rury kanalizacyjne zostały połączone ze sobą przy użyciu wysokiej jakości złączek.

Połączeń tych jednak nie może być zbyt wiele, gdyż wtedy zwiększy się prawdopodobieństwo powstawania rozszczelnień.

Prawidłowy montaż instalacji kanalizacyjnej musi przewidywać jej odpowiednie przeprowadzenie przez ściany i stropy.

Wymaga to wykonania otworu na tuleję, której średnica musi być o około 3 cm w większa od średnicy rury kanalizacyjnej.

Wolną przestrzeń wypełnia się materiałem izolacyjnym. Wszystkie rury kanalizacyjne są zaś chowane w bruzdach (w ścianach oraz w posadzkach).

Elementy instalacji kanalizacyjnej w domu jednorodzinnym

Instalacja kanalizacyjna jest zbudowana z bardzo podobnych elementów co instalacja wodna.

Składa się z rur (o średnicy sięgającej nawet 15 cm) oraz takich elementów jak:

• przykanaliki,
• syfony,
• przewody wentylacyjne.

Może posiadać też specjalne zabezpieczenia przeciwzalewowe (chroniące pomieszczenia przed zalaniem tzw. cofkami z zewnętrznej instalacji kanalizacyjnej).

Mówiąc dokładniej, instalacja kanalizacji sanitarnej składa się z następujących elementów:

• Rury – ich zadaniem jest transport ścieków, brudnej wody, oraz zanieczyszczeń i wyprowadzenie ich z budynku. Uzupełnieniem rur kanalizacyjnych są obejmy, które montują je do ściany i pomagają w wytłumieniu drgań.
• Łączki i kształtki – odpowiadają one za:
  • łączenie odcinków przewodów (mufy i złączki kielichowe);
  • zmianę ich kierunku (kolana);
  • łączenie więcej niż dwóch rur kanalizacyjnych (trójniki i czwórniki);
  • łączenie większych średnic rur kanalizacyjnych z mniejszymi (łączki i kształtki redukcyjne).
• Armatura zabezpieczająca – to znaczy zawory odcinające.
• Czyszczaki (rewizje) – to szczelnie zamykane otwory, które pozwalają na badanie oraz czyszczenie pionowych, niedrożnych odcinków rur. Montuje się je w dolnej części pionów kanalizacyjnych i na przewodach odpływowych (które są dłuższe niż 15 m).
• Przybory sanitarne oraz podejścia kanalizacyjne – to znaczy wpusty podłogowe i piwniczne do odprowadzania wody z podłogi, odpływy podłogowe i wannowe, podejścia (tzn, odcinki rur łączące przybory sanitarne (czyli wanny, umywalki oraz miski ustępowe) z rurą podejścia kanalizacyjnego, pionem kanalizacyjnym.
• Syfon – nazywany też zamknięciem wodnym. Jest to urządzenie, które zabezpiecza pomieszczenia (z urządzeniami sanitarnymi) przed przedostawaniem się do nich gazów z instalacji kanalizacyjnej. Syfon zawsze połączony jest z miską sanitarną, do innych urządzeń instaluje się go jako osobny element.
• Piony kanalizacyjne (spusty). Piony kanalizacyjne to pionowe odcinki rur o dużej średnicy, do których spływają ścieki płynące przez poziome przewody odpływowe.
• Poziom kanalizacyjny – to przewody odpływowe, do których spływają ścieki z jednego albo kilku pionów.
• Przykanalik (podłączenie kanalizacyjne) – jest to przewód zbiorczy do którego spływają ścieki z poziomów kanalizacyjnych, a ten odprowadza je do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej albo szamba czy też przydomowej oczyszczalni ścieków.
• Elementy wentylacji – których zadaniem jest zapobieganie podciśnieniu w rurach poprzez ich odpowietrzanie; są to rury wywiewne i zawory odpowietrzające.
• Przewody wentylacyjne i zawór napowietrzający – które służą do napowietrzania kanalizacji i usuwania gazów pojawiających się w czasie rozkładu ścieków.
• Studzienki rewizyjne i inspekcyjne – na terenie działki powinny się znaleźć studzienkę kanalizacyjną, które pozwalają na przegląd i naprawę jeśli kanalizacja zewnętrzna ulegnie uszkodzeniu.
• Zabezpieczenia przeciwzalewowe – elementy, które mają zapobiegać zalaniu nisko położonych pomieszczeń (szczególnie piwnic) poprzez ścieki cofające się z kanalizacji zewnętrznej.

Elementami, które uzupełniają domową instalację kanalizacyjną są:

• uszczelki (wykonane z elastycznego tworzywa sztucznego),
• nakładki,
• materiały izolujące akustycznie,
• system mocowania rur.

Zasady montażu instalacji kanalizacyjnej

Projektując, a następnie wykonując instalacje wodną i kanalizacyjną, zawsze należy pamiętać by zadbać o jak najlepszy i odpowiedni układ poszczególnych elementów.

Przewody kanalizacyjne (wykonywane zazwyczaj z tworzyw sztucznych), powinny zostać umieszczone poniżej instalacji elektrycznych i instalacji gazowej.

Najlepiej też, kiedy przejścia rur wykona się prostopadle do przegród, by łączenia nie pojawiły się w powierzchni ścian i stropów. Jeśli chodzi o pion kanalizacyjny, to w całym obiegu powinien mieć on jednakową średnicę rur.

Aby ścieki mogły spływać grawitacyjnie, trzeba przestrzegać zależności wynikającej ze spadku i średnicy rur (im ona większa tym mniejszy spadek).

Warto też wiedzieć, że tym co może pomóc w redukcji hałasu wydobywającego się z instalacji kanalizacyjnej, będzie zastosowanie otulin dźwiękochłonnych i elastycznych podkładek pod sanitariaty (w szczególności metalowe), które pochłoną znaczną część drgań.

Po wykonaniu kanalizacji, w domowych dokumentach warto też zachować rozplanowanie położenia przewodów ciągu kanalizacyjnego, ponieważ w razie awarii będzie ono pomocne w identyfikacji miejsca, z którego trzeba usunąć usterkę.

Najpopularniejsze rodzaje domowej kanalizacji

Wśród tych rodzajów wyróżnia się:

1. Kanalizację sanitarną. Jest ona odpowiedzialna za odprowadzanie ścieków sanitarnych z poszczególnych domowych urządzeń sanitarnych. Składa się ona z wymienionych wcześniej podejść (umieszczonych bezpośrednio przy sanitariacie) i pionów kanalizacyjnych połączonych z poziomymi przewodami odpływowymi. Przewody te wychodzą poza budynek, sięgając albo do szamba albo do miejskiej sieci kanalizacyjnej. Podłączenie instalacji sanitarnej do kanalizacji miejskiej wymaga sporządzenia projektu przyłącza i podpisania umowy z zakładem kanalizacji.
2. Kanalizacja deszczowa. Kanalizacja deszczowa jest odpowiedzialna za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Ta kanalizacja odpowiada za spływ ścieków deszczowych z terenów zurbanizowanych. Mówiąc dokładniej takich, które mają nieprzepuszczalne podłoże. Są to dachy, podjazdy, tarasy i chodniki. Kanalizacja do odprowadzania ścieków deszczowych składa się z sieci kanałów i rurociągów. W miarę możliwości odprowadzają one wodę do zbiorników naturalnych (rzek i jezior) albo do systemu rozsączającego. Tego rodzaju kanalizacji raczej nie spotka się na terenach podmiejskich i wiejskich.
3. Kanalizacja ogólnospławna. Będąca połączeniem kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Jej cechą charakterystyczną jest to, że zbiera ona wszystkie ścieki z danego terenu – w obrębie tzw. zlewni ścieków. Kanalizacja ogólnospławna posiada przelewy burzowe, odpowiadające za odprowadzenie ścieków oraz wody opadowej w postaci płynącego cieku do odbiornika. Stworzenie tego rodzaju kanalizacji wymaga uwzględnienia w projekcie sposobu odprowadzania ścieków deszczowych: w tym odpowiednich przekrojów rur i osadników (zatrzymujących zanieczyszczenia niesione z deszczówką).

Jeśli chodzi o to, ile sieci wchodzi w skład jednego systemu, kanalizację dzieli się na:

• Rozdzielczą – tu w systemie występują dwie odrębne sieci:
  • sieć sanitarna (na ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe),
  • sieć deszczowa (na wody opadowe).
• Półrozdzielczą – ona również składa się z sieci sanitarnej i deszczowej. Różnica polega jednak na tym, że jest ona wyposażona w separatory, które pozwalają na przejęcie części ścieków deszczowych z sieci deszczowej przez sieć sanitarną. Takie rozwiązane sprawia, że najbardziej zanieczyszczona część ścieków opadowych może zostać skierowana do oczyszczalni.

Domową kanalizację dzieli się także w oparciu o warunki hydrauliczne przepływu ścieków.

Wyróżnia się wtedy kanalizację:

• Grawitacyjną. Jak sama nazwa wskazuje, zastosowanie kanalizacji grawitacyjnej opiera się na sile grawitacji ziemskiej. Kanalizacja grawitacyjna działa tak, że odprowadzanie nieczystości odbywa się w dół pod wpływem własnego ciężaru. Ważne jest tutaj odpowiednie dobranie średnic rur: przy umywalce może być to DN 50, natomiast przy misce ustępowej już DN 100. Instalację grawitacyjną należy wyposażyć w wywiewki i syfony, które będą ochraniać przed wydobywającymi się z niej nieprzyjemnymi zapachami. Wywiewki, które będą wychodzić ponad połać dachu stworzą odpowiednią wentylację, ale będą też zapobiegać powstawaniu nadciśnienia i podciśnienia w układzie kanalizacji.
• Ciśnieniową. Wykorzystuje się ją w takich domach, gdzie osprzęt sanitarny trzeba montować w dużym oddaleniu od pionu kanalizacyjnego – co zakłóca odpływ grawitacyjny. W kanalizacji ciśnieniowej stosuje się układ rozdrabniająco-przepompowujący, który to wymusza spływ ścieków pod wpływem oddziałującego na nie ciśnienia. Kanalizacja ciśnieniowa wykorzystywana jest czasami również w przypadku sanitariatów w piwnicy, kiedy odpływ zlokalizowany jest poniżej poziomu odprowadzania nieczystości.
• Podciśnieniową. Ten typ kanalizacji stosuje się na terenach o niewielkich deniwelacjach – wykluczających spływ grawitacyjny ścieków do oczyszczalni. Wytwarzane tutaj podciśnienie i zasysana pewna ilość powietrza umożliwiają transport ścieków w rurociągach.

Ile kosztuje kanalizacja w domu jednorodzinnym?

Kanalizację instaluje się w domach jednorodzinnych, blokach i oczywiście różnego rodzaju obiektach użyteczności publicznej.

W zależności od ilości sanitariatów w budynku, jego metrażu oraz od rodzaju punktów odbiorczych (szambo, sieć kanalizacyjna, przydomowa oczyszczalnia ścieków), koszty powstania instalacji mogą być dość zróżnicowane.

Wpływ na nie mają również… wybrane materiały (zawsze droższe będą np. rury miedziane – w porównaniu z rurami z tworzyw).

Tym co pomaga w zmniejszeniu ogólnych kosztów, jest wykonanie kanalizacji razem z przyłączem wodnym. Cena powstania domowej kanalizacji będzie obejmować:

• prace ziemne (związane np. z wykorzystaniem koparki),
• koszt usług wybranego hydraulika (odpowiedzialnego za nadzór i podpięcie elementów systemu),
• cenę materiałów.

Średni koszt wykonania przyłącza kanalizacyjnego (w przybliżeniu) przedstawia się obecnie następująco:

• Prace ziemne (z wykorzystaniem koparki) – około 100-120 złotych za godzinę.
• Cena rur z tworzyw sztucznych:
  • DN 50 – ok. 5 zł/mb,
  • DN 100 – ok. 10 zł/mb,
  • DN 160 – ok. 20 zł/mb.
• Koszt wykonania poszczególnych punktów kanalizacyjnych – ok. 50 do 130 zł za każdy z nich.
• Podejścia instalacji wodno-kanalizacyjnej – od 200 do 250 zł za sztukę.
• Studzienka rewizyjna – ok. 700 zł.

Przykładowo, za wykonanie kanalizacji w domu jednorodzinnym z dwoma łazienkami zapłaci się około 2000 tysięcy złotych (bez ceny urządzeń sanitarnych).

Koszty te będą jednak nieco inne w zależności od regionu kraju (i wielkości miasta) w jakim wykonywane są prace.

Jeśli chodzi o wykonanie przydomowego szamba, to razem z montażem będzie to kosztować od 3000 do nawet 6000 tysięcy złotych.

Pod uwagę trzeba wziąć tutaj także późniejszy, regularny wywóz nieczystości.

Obecnie płaci się za to mniej więcej 15-18 zł za m3. Za wypełniony zbiornik o pojemności 10 m3 zapłaci się więc około 150 zł.

Taki wywóz nastąpi zaś kilka razy w ciągu każdego roku kalendarzowego, co może doprowadzić do wydania nawet kilku tysięcy złotych.

Dlatego też osoby mieszkające w gospodarstwie domowym z szambem, bardzo często starają się oszczędzać wodę – w porównaniu z mieszkańcami budynków podłączonych do kanalizacji zbiorczej.

Koszty eksploatacyjne przydomowej oczyszczalni są praktycznie żadne (100 zł rocznie – za opróżnienie osadnika), ale za to jej budowa kosztuje znacznie więcej niż budowa szamba.

Za oczyszczalnię z drenażem, w sprzyjających warunkach gruntowych zapłaci się 6000-7000 zł (łącznie z robocizną).

Przy trudniejszych warunkach, które wymagają np. przygotowanie kopca filtracyjnego, budowa przydomowej oczyszczalni może kosztować nawet dwa razy więcej.

Oczyszczalnia ze złożem biologicznym albo osadem czynnym (dla 4-osobowej rodziny) wyniesie 10 000 zł, a jej roczny koszt eksploatacji zamknie się wtedy w około 300 złotych (wywóz osadu i energia elektryczna).

Jak dbać o kanalizację w domu jednorodzinnym?

Każdy właściciel domu powinien zdawać sobie sprawę z tego, że znajdujący się w budynku system kanalizacyjny wymaga regularnego serwisowania.

Jest tak, ponieważ niektóre z substancji gromadzących się w instalacji kanalizacyjnej będą wpływać negatywnie na system kanalizacyjny.

To w efekcie może doprowadzić do awarii całego systemu.

Takim sytuacjom można zapobiec dbając o kanalizację i stosując poprawne zasady montażu instalacji kanalizacyjnej – nie doprowadzając do ostateczności (zapchany system kanalizacyjny).

Tym co może prowadzić do problemów z kanalizacją, jest wrzucanie do niej nieodpowiednich odpadów.

W łazience kanalizacja nie jest bowiem miejscem na zużyte środki higieniczne, chusteczki ani na silnie zatłuszczony papier.

Na odpływy w wannie i prysznicu warto też nałożyć specjalne sitka, które będą chronić kanalizację przed przedostawaniem się do niej włosów.

W kuchni uważać trzeba na to, by do zlewu nie odprowadzać resztek jedzenia ani substancji oleistych.

Kiedy w rurach zgromadzi się bardzo dużo tłuszczu, ucierpi na tym system kanalizacyjny.

Symptomami problemów z domową kanalizacją będą:

• wolniej spływająca albo cofająca się woda,
• ulatnianie się z syfonów nieprzyjemnego zapachu,
• bulgotanie w rurach.

Aby do takich sytuacji nie doprowadzić, do rur profilaktycznie można wlewać roztwory gorącej wody połączonej z:

• octem,
• amoniakiem,
• solą,
• sodą.

Lepiej zaś unikać środków chemicznych.

Są one bowiem silnie żrące, będąc tym samym zagrożeniem dla ludzkiego zdrowia.

Zamiast takich preparatów, lepiej jest postawić na naturalne preparaty bakteryjne, które mogą pomóc w walce z zatykającymi się rurami.

Takie naturalne środki są bezpieczne zarówno dla kanalizacji, jak i urządzeń sanitarnych. Ich zaletą jest również to, że szybko się rozpuszczają i skutecznie zwalczają nieprzyjemne zapachy.

Osoby dbające o kanalizację powinny też wiedzieć, że przeznaczone do niej środki – ze względu na występujące w ściekach różne związki organiczne – dzieli się na te do kuchni i łazienki.

Naturalny udrażniacz do rur kuchennych będzie rozkładał złogi tłuszczu (roślinnego i zwierzęcego), ale też skrobię, białka oraz celulozę.

Natomiast udrażniacz do łazienki zajmie się tłuszczami, białkami oraz włosami, czyli wszystkim tym, co może zakłócać przepływ w odpływie z wanny czy umywalki.

Tego rodzaju produkty trzeba stosować systematycznie, bo tylko wtedy pomogą one w utrzymaniu odpowiedniej drożności rur.

Będą też zapobiegać wydzielaniu się z kanalizacji nieprzyjemnego zapachu.

Odpowiednie środki – przyspieszające rozkład ścieków – warto zastosować także w szambie albo przydomowej oczyszczalni.

Nie pozwolą one na zapchanie się rury odprowadzającej ani na powstanie osadu czy też pienienie się nieczystości.

Widać więc wyraźnie, że profilaktyka, która pomoże w uniknięciu naprawdę wielu problemów i szkód w kanalizacji, nie wymaga wiele pracy i nie jest zbyt kłopotliwa.

Może za to przynieść wiele korzyści, zapobiegając kosztownym i problematycznym naprawom całego systemu.

Oprócz drożności kanalizacji, od czasu do czasu warto sprawdzić również jej szczelność – by mogła działać jak najbardziej prawidłowo i bez żadnych usterek.

Dobrze zaprojektowana i wykonana kanalizacja, o którą odpowiednio zadba się w czasie jej eksploatacji, będzie mogła być użytkowana bez problemów przez wiele długich lat.