Przysłona w aparacie — co to jest? Jak ją ustawić?

Poradniki Eksperta

Jednym z podstawowych parametrów w fotografii jest wartość przysłony. Przysłona w aparacie ma kształt koła, znajduje się w obiektywie aparatu fotograficznego i jest zbudowana z cieniutkich, zachodzących na siebie metalowych listków. Listki przysłony poruszają się, zwiększając lub zmniejszając otwór w osi optycznej obiektywu. Liczba listków przysłony i ich kształt oraz stopień otwarcia przysłony mają wpływ na kształt bokeh, czyli sposobu, w jaki oddawana jest nieostrość obiektów znajdujących się poza głębią ostrośaci. Regulując średnicę otworu przysłony za pomocą listków, można zmieniać ilość światła przechodzącego przez soczewki obiektywu. Ilość listków w przysłonie może być różna, na przykład 5,7 lub 9, a ponieważ z im większej liczby listków składa się przysłona, tym bardziej okrągły kształt ma bokeh. Przy szeroko otwartej przysłonie do sensora (lub filmu) dociera więcej światła, z kolei zmniejszenie otworu względnego obiektywu powoduje, że matryca zarejestruje go mniej.

Wielkość otworu przysłony, czyli stopień jej otwarcia, określany jest za pomocą liczby przysłony. Liczba ta oznaczana jest za pomocą litery f/ i jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości otworu względnego obiektywu. Z kolei otwór względny obiektywu to liczbowy stosunek średnicy otworu obiektywu do jego ogniskowej, który informuje o ilości światła, jaką przepuszcza obiektyw do wnętrza aparatu fotograficznego. Czyli, jeśli obiektyw ma otwór o średnicy 20 mm, a ogniskową 40 mm, to jego otwór względny wynosi 20:40, to jest 1:2. Wartość przysłony f/1 oznacza, że ogniskowa obiektywu jest równa średnicy otworu przysłony. Każda następna pozycja oznacza ustawienie przysłony, przy którym do wnętrza obiektywu przepuszczana jest dwa razy mniejsza ilość światła. Obliczenia te mogą być mylące, ponieważ dużym otworom przysłony odpowiadają małe wartości liczbowe, takie jak f/1,4; f/2,8 i f/4, podczas gdy małym otworom przypisane są większe liczby, takie jak f/11 czy f/22, czasami nawet f/32.

Poza kontrolowaniem ilości światła wpadającego na matrycę aparatu, przysłona spełnia jeszcze jedną, ważną funkcję. Wartość przysłony wpływa na głębię ostrości, czyli przedział odległości od obiektywu, w którym obraz będzie ostry. Przy małej głębi ostrości portret jest ostry a jego tło rozmazane, większa głębia ostrości powoduje, że pierwszy i drugi plan będzie ostry. Przekładając to na wartości przysłony, można powiedzieć, że przy przysłonie f/2,8 pierwszy plan jest ostry, tło całkowicie nieostre, przy f/8 pierwszy plan jest ostry, tło staje się wyraźniejsze, a przy przymknięciu obiektywu do f/22 przy ostrym pierwszym planie tło nie jest ostre, ale można odróżnić szczegóły. Trzeba też pamiętać, że im dłuższa ogniskowa obiektywu, tym mniejsza głębia ostrości przy danej przysłonie. Teleobiektywy w lustrzankach charakteryzują się małą głębią ostrości, a obiektywy szerokokątne — dużą

8 499,00 zł	Cena przed kodem
7 695,00 zł	Najniższa cena

Na obiektywach podawana jest wartość maksymalnego otworu przesłony w postaci następujących oznaczeń: f/1,8; f/2,8; f/4 itd. Obiektyw 50 mm f/1,8 ma więc ogniskową 50 mm i maksymalny otwór przesłony f/1,8. Przy obiektywach zmiennoogniskowych często wraz ze zmianą ogniskowej zmienia się także największy, możliwy do uzyskania, otwór przesłony. Przykładowe oznaczenie obiektywu 70-300 mm f/4,0-5,6 informuje nas, że dla ogniskowej 70 mm ma on maksymalny otwór f/4,0, dla 300 mm zaś, już tylko f/5,6.

W trybie automatyki aparatu, najczęściej oznaczonym zielonym kwadracikiem, przysłona dobierana jest i ustawiana automatycznie przez aparat. Kiedy w tym trybie wciskamy spust migawki, aparat w ułamku sekundy dokonuje pomiaru jasności fotografowanej sceny. Na tej podstawie określa właściwą ekspozycję – ustala ilość światła potrzebną do prawidłowego naświetlenia zdjęcia – i ustawia odpowiednio wielkość otworu przysłony oraz czas naświetlania. Samodzielne wybieranie wielkości otworu przysłony jest możliwe tylko podczas pracy w trybie preselekcji przysłony lub manualnym – są one oznaczone na pokrętle wyboru trybów odpowiednio skrótami Av lub A i M. W trybie Av lub A użytkownik wybiera wartość przysłony, a aparat automatycznie dobiera czas otwarcia migawki w celu uzyskania optymalnej ekspozycji.

W trybie M – manualnym – użytkownik wybiera wartość przysłony i czas otwarcia migawki. Dobierając te parametry samodzielnie, należy zwrócić uwagę na wskaźnik ekspozycji. Nieprawidłowe połączenie ustawień może spowodować, że zdjęcie będzie zbyt jasne (prześwietlone) lub zbyt ciemne (niedoświetlone). Aby zmienić wartość przysłony, należy obracać głównym pokrętłem sterowania aparatu i obserwować pojawiające się w wizjerze lub na wyświetlaczu wartości liczbowe. Warto zaznaczyć, że w przypadku lustrzanek przysłona fizycznie umiejscowiona jest w obiektywie, nie jest integralną częścią aparatu. Dlatego to, jakie wartości przysłony będzie można ustawiać, uzależnione jest od konstrukcji obiektywu. W starych obiektywach można było regulować przysłonę płynnie, obracając pierścień na obudowie, na której była tylko skala z informacją, które położenie pierścienia odpowiada jakiej przysłonie. W nowoczesnych obiektywach ustawianie wartości przysłony odbywa się zwykle z poziomu automatyki aparatu. Aparat wysyła sygnał do obiektywu z informacją, jaką przysłonę ten ma ustawić.

Regulacja wartości przysłony jest jedną z wypadkowych uzyskania dobrego technicznie zdjęcia. Można by powiedzieć, że każda z możliwych wartości jest dobra, pod warunkiem, że zdjęcie spełnia oczekiwania fotografa. Jeśli na zdjęciu ma być rozmyte tło i ostrość na głównym obiekcie, jak jest na przykład w przypadku portretów, to efekt ten może być osiągnięty dzięki małej głębi ostrości przy małych liczbach f pomiędzy f/1,8 – f/. Choć istnieją też obiektywy, które osiągają liczbę f/1,4 i niższą. W fotografii krajobrazowej wskazane jest robienie zdjęć przy prawie zamkniętej przysłonie na przykład f/11.