Czosnek pospolity (Łac. Allium sativum) to roślina pochodząca z obszaru Azji Środkowej, jednak w chwili obecnej uprawiana jest w wielu krajach świata. Mimo, iż jego z wartości lecznicze i spożywcze znane były już ok. 4500 lat temu do Polski trafił dopiero w średniowieczu. Czosnek stosowany jest jako roślina lecznicza oraz przyprawa. Jednak głównym atutem są bez wątpienia właściwości lecznicze. A jakie właściwości ma czosnek? Sprawdzamy i podsumowujemy je w niniejszym artykule.
Autorka:
diet. Żaneta Michalak
iZielnik.pl
Spis Treści
Właściwości i działanie czosnku
Surowcem leczniczym czosnku jest świeża cebula czosnku oraz olejek czosnkowy. Substancje o działaniu leczniczym występujące w nich to m.in. witaminy B, C oraz prowitamina A, a także selen, fosfor, wapń, magnez i żelazo. Spośród nich najwięcej w czosnku jest witaminy C.
Zawarte w czosnku związki siarki mają działanie bakteriobójcze i bakteriostatyczne, ale dodatkowo nadają tej roślinie charakterystyczny zapach. Najbardziej rozpowszechnionym z tych związków w czosnku jest allicyna. Nadaje aromat czosnkowi, ale jednocześnie odpowiada za większość jego prozdrowotnych cech.
Jednak dla tych osób, które chcą korzystać z właściwości czosnku, ale nie przepadają za jego mocnym aromatem, jest wiele sposobów na pozbycie się zapachu lub jego zniwelowanie. Jednym z nich jest ugotowanie ząbków przez około 2-3 minuty. Nieprzyjemny zapach usuwa również dodana do czosnku zielona pietruszka, ziarna palonej kawy, jabłko, tymianek, mięta lub seler.
Dodatkowo, zawarte w czosnku olejki eteryczne leczą przeziębienie oraz infekcje. Preparaty z czosnku korzystnie wpływają na przepływ krwi oraz stan naczyń krwionośnych. Czosnek jest także ceniony przy pomocy w leczeniu ropni, czyraków i wielu innych chorób skórnych.
Podsumowując, właściwości czosnku, jakie warto zapamiętać to przede wszystkim:
- Przeciwgrzybicze,
- Przeciwbakteryjne,
- Przeciwmiażdżycowe,
- Przeciwwirusowe,
- Obniża ciśnienie krwi,
- Wzmocnienie odporności.
Czy czosnek jest zdrowy?
Oczywiście! Wykazano jego szerokie dobroczynne działanie na organizm, trzeba tylko wiedzieć, ile czosnku można zjeść dziennie, by nie przedobrzyć. Ale o tym piszemy nieco dalej, teraz skupmy się na faktycznym działaniu czosnku. Na przykład czosnek na cholesterol i miażdżycę, a ogólnie mówiąc – na układ krążenia, ma wręcz zbawienny wpływ. Odpowiadają za to zawarte w nim siarczki. Siarkowodór, który z nich powstaje jest tak zwanym gazotransmiterem. Wraz z tlenkiem azotu oddziałuje na naczynia krwionośne, rozszerzając je i rozkurczając, wskutek czego krew łatwiej przez nie przepływa. W konsekwencji czosnek na nadciśnienie może być dobrym lekarstwem – gdyż wyżej opisane działanie prowadzi do redukcji ciśnienia krwi. Ponadto czosnek wpływa na zwiększenie syntezy (produkcji) glutationu – substancji, której niedobór może wiązać się z wystąpieniem chorób serca. To, plus obecna w czosnku witamina E, dodatkowo działają redukująco na podwyższone stężenie cholesterolu we krwi.
Warto dodać, bo nie jest to informacja szeroko rozpowszechniona, że czosnek może być dobrym czynnikiem redukującym skutki zatrucia ołowiem!
Czy czosnek to dobry antybiotyk?
Innym ważnym kierunkiem działania czosnku jest funkcja antybakteryjna, przeciwwirusowa, przeciwgrzybicza. Optymalną według badaczy ilością czosnku w ekstrakcie żeby zadziałał na wirusy i bakterie jest 750-1000 mg/l. Dzięki allicynie zawartej w czosnku można także zredukować aktywność i liczebność grzybów, w tym powszechnej Candidy czy grzybów odpowiedzialnych za grzybicę stóp. Właściwości przeciwwirusowe czosnku wzmaga dodatkowo substancja zwana ajoenem, która jest pochodną wspomnianej allicyny. Dlatego też, z powodu tak charakterystycznego składu czosnku i jego znaczącego wpływu na drobnoustroje, mówi się, że czosnek to „naturalny antybiotyk”.
Czosnek – zastosowanie:
Kiedy stosować czosnek? Suszony czy świeży, czy tez czosnek w kapsułkach, na pewno wspomoże w takich sytuacjach, jak:
- Przeziębienie, czosnek na gardło,
- Ból gardła i zakażenie górnych dróg oddechowych,
- Ropnie, czyraki,
- Grzybica,
- Zakażenie dróg moczowych,
- Wysokie ciśnienie,
- Zaburzenia profilu lipidowego, wysoki cholesterol,
- Zatrucie ołowiem,
- Zakażenia bakteryjne, wirusowe,
- Zaburzenia trawienia.
Sprawdź też właściwości cynamonu – czy cynamon jest zdrowszy od czosnku?
Czosnek - wartości odżywcze:
Czosnek jest warzywem niskokalorycznym, w dużej mierze zawiera po prostu wodę. W 100 gramach czosnku znajduje się około 6 gramów białka, 31 gramów węglowodanów i tylko pół grama tłuszczu. Jednak jak już wspomniano, jest on źródłem witamin i składników mineralnych oraz fitozwiązków, które nadają mu wielu właściwości prozdrowotnych.
Ile waży i ile kalorii ma czosnek?
100 gramów czosnku to około 150 kcal. Jednak nigdy nie zjadamy takich ilości, więc lepiej byłoby określić, ile kalorii ma ząbek czosnku. Waży on około 4-5 gramów i posiada około 8 kalorii. Tylko kilka kalorii, a ogrom zdrowia!
Czosnek - przeciwwskazania:
Są pewne sytuacje, w których nie zaleca się jedzenia czosnku. Przede wszystkim są to choroby układu pokarmowego, w których trzeba stosować dietę lekkostrawną. Nadmierne spożywanie czosnku może wywołać dokuczliwe gazy i wzdęcia, a nawet prowadzić do poważniejszych dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Uwaga! Gdy masz ostre nieżyty żołądka i/lub jelit, niskie ciśnienie krwi, w przypadku przyjęcia dawek wielokrotnie większych niż lecznicze może dojść do podrażnienia błony śluzowej żołądka. Po dłuższym działaniu miazgi czosnku na skórę może dojść do jej zaczerwienienia.
Jak jeść czosnek?
Najlepiej jeść czosnek na świeżo, jako dodatek do sałatek, mięs, surówek czy dań wegetariańskich. Świetnie współgra też z posiłkami z kuchni włoskiej. Także czosnek suszony warto mieć w zanadrzu, ponieważ ma mniej mocny aromat, a doskonale podkreśla smak dań, zwłaszcza pieczonych. Ponadto warto zapamiętać połączenie czosnku i szpinaku – to klasyka, ale doskonała.
Ciekawostką jest fakt, że według zasad food-pairingu, czyli zaawansowanego łączenia smaków, czosnek świetnie pasuje do…kawy! Potwierdzają to najlepsi kucharze świata. Dzieje się tak dlatego, że kawa i czosnek mają pewien wspólny wzorzec aromatyczny.
Ile czosnku dziennie?
Aby wykorzystać właściwości czosnku i faktycznie wpłynąć jego spożywaniem na działanie organizmu, zaleca się jedzenie jednego ząbka dziennie, czyli około 4 gramów czosnku. Jednak nie zawsze jest to możliwe, przede wszystkim dlatego, że po zjedzeniu czosnku długo odczuwamy w jamie ustnej jego charakterystyczny aromat. Wtedy można sięgnąć po kapsułki z czosnkiem, które nie posiadają aromatu czosnkowego.
Uczulenie na czosnek
Czosnek należy do produktów, na które można być uczulonym. Jest to istotne przeciwwskazanie co do stosowania czosnku. Nawet w momencie, gdy świeży czosnek zastosujemy na skórę, może dojść do wspomnianego już podrażnienia – o charakterze kontaktowego zapalenia skóry.
Innymi przeciwwskazaniami jest: stosowanie leków rozrzedzających krew, planowane zabiegi operacyjne, występowanie zgagi, wzdęć.
Czy można przedawkować czosnek?
Produkty zawierające czosnek należy stosować zgodnie z wymaganiami producenta i wytycznymi lekarza. Nie należy stosować po terminie ważności. Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w odpowiedniej temperaturze i szczelnie zamkniętym opakowaniu. Przy stosowaniu należy zwrócić uwagę na datę ważności widniejącą na opakowaniu.
Ile kosztuje czosnek?
Wszystko zależy od produktu, jaki z czosnkiem chcemy zakupić. Zacznijmy od czosnku świeżego – jego cena wynosi około 30 zł za kilogram, czyli około 2 zł za główkę. Cena jednak zależy od wielkości główki czosnku, odmiany, pochodzenia.
Jeśli zaś chodzi o preparaty z czosnku lub z jego dodatkiem, to mamy do wyboru zarówno kapsułki, tabletki z czosnkiem, a nawet przyprawy z jego dodatkiem lub czosnek suszony, mielony. Takie produkty kosztują kilkanaście złotych za opakowanie. Suplementy z czosnkiem, które starczają na około miesiąc terapii, to wydatek około 20-30 zł miesięcznie.
Czosnek w tabletkach czy warto?
Tak! Zwłaszcza warto, jeśli nie przepadamy za smakiem i aromatem czosnku świeżego lub w postaci przyprawy. Czosnek w tabletkach zwykle jest bezzapachowy, co oznacza, że możemy korzystać z dobroci wynikającej ze stosowania ekstraktu z czosnku, a jednocześnie eliminujemy konieczność odczuwania smaku czosnku. Kapsułki z czosnkiem zawierają wyciąg z tej rośliny, przez co nawet możemy mieć większą pewność, że stosując je zamiast świeżego czosnku, dostarczamy sobie odpowiedniej (wystandaryzowanej) ilości dobroczynnych związków.
Podsumowując, czosnek to cud wśród warzyw. Czosnek pospolity ma bardzo mało kalorii, a już tylko jeden ząbek dziennie wystarczy, by realnie wpłynąć jego spożyciem na funkcjonowanie organizmu. A na co działa czosnek? Na serce, gardło, nawet istnieją źródła mówiące o tym, że czosnek a odchudzanie to zgrana para – choć to ostatnie wymaga jeszcze potwierdzenia w większej liczbie publikacji naukowych. Tkwi w nim ogromny potencjał prozdrowotny i warto to wykorzystać. Można oczywiście polegać na świeżym czosnku, ale jeśli nie przepadasz za jego mocnym aromatem, to nic straconego. Wówczas można wybrać kapsułki z ekstraktem z czosnku, które również wpłyną na działanie organizmu tak pozytywnie, jak świeże warzywo.
Bibliografia:
- Matysiak – Kucharek M. i wsp.: Porównanie wybranych właściwości biologicznych czosnku (Allium sativum L.) pochodzącego z Polski i Chin. Zywnosc: Nauka, Technologia, Jakosc. 2/2015. 160-169.
- Tadeusiewicz J. i wsp.: CZOSNEK — PANACEUM NA CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA?. Kosmos, Problemy Nauk Biologicznych. Tom 63. 2014 Numer 1 (302). Strony 37–44.
- Kwiecień M. i wsp.: Czosnek jako zioło kształtujące właściwości prozdrowotne. Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): 810-812.
