Celnik to zawód niezwykle odpowiedzialny i związany z pracą w organach państwowych, a dokładniej w Krajowej Administracji Skarbowej, gdzie celnicy są urzędnikami. Na czym polega praca celnika? Jak znaleźć zatrudnienie na tym stanowisku?
Służba celno skarbowa stanowi główny organ w walce z przestępczością gospodarczą. Chodzi przede wszystkim o okradanie państwa poprzez brak wnoszenia koniecznych opłat związanych z przewożeniem dóbr materialnych przez granicę lub transportowanie znacznych ilości niesprawdzonych produktów, które mają znaleźć się w obiegu rynkowym. Jak zostać celnikiem? Na czym polega zakres obowiązków funkcjonariusza celno-skarbowego? Czy praca w służbie celno-skarbowej jest dla wszystkich?
Spis treści
Celnik – kim jest?
Na początek warto zaznaczyć, że od 2017 roku Polską Służbę Celną zastąpiła Służba Celno-Skarbowa. Oznacza to, że termin celnik jest już nieaktualny, a prawidłowe nazewnictwo tego zawodu to funkcjonariusz celno-skarbowy. Jednak ze względu na przyzwyczajenie oraz znacznie krótszą formę, celnik nadal pozostaje w powszechnym użyciu. Służba celna podlega pod Ministerstwo Finansów i należy do grupy służb mundurowych. W 2002 roku obowiązki kierowania służbą celną przejął Szef Służby Celnej.
Celnik jest zatem urzędnikiem państwowym, który swoje działania skupia wokół wywożonych i wwożonych towarów na teren Polski. Zazwyczaj pracuje na granicy, jednak urzędy celno-skarbowe znajdziemy w całym kraju. Możemy udać się tam, aby opłacić akcyzę za sprowadzany zza granicy samochód lub doliczyć inne należności, jakie mamy w związku z przewożeniem dóbr materialnych przez granicę. Celnik pracuje również na lotnisku. Służba celna jest jednak przez większość osób kojarzona tylko z pracą na granicy, co ostatecznie jest tylko jednym z wielu mitów powielanych przez osoby niemające styczności z tą gałęzią zawodową.
Często pracę celnika możemy przyrównać tak naprawdę do pracy policjanta, choć ich zakres działania jest nieco inny. W wielu przypadkach funkcjonariusze celno skarbowi odpowiedzialni są także za odkrycie przemytu narkotyków, ludzi lub zakazanych towarów, takich jak między innymi egzotyczne zwierzęta.
Celnik – czym się zajmuje?
Osoba zatrudniona na tym stanowisku kontroluje przestrzeganie przepisów prawa celnego, a także innych przepisów dotyczących wywozu i przewozu towarów. Do obowiązków celnika należą dokonywanie odpraw podróżnych i towarów, kontrolowanie pojazdów oraz zapobieganie przewożeniu nielegalnych i niebezpiecznych materiałów. Celnik zajmuje się również przygotowywaniem dokumentów i przyjmowaniem opłat celnych.
Wiele zależy od stanowiska, jakie zajmuje celnik oraz od tego, czy działa w terenie, czy jednak pozostaje przez większość służby za biurkiem. Młodszy specjalista służby celno-skarbowej będzie miał inny zakres obowiązków niż jego bardziej doświadczeni przełożeni. Jak więc wygląda podstawowy zakres obowiązków na typowym stanowisku celnika? Oto kilka przykładów:
- pobór należności celnych,
- sporządzanie dokumentacji celnej,
- kontrola przewożonego towaru,
- dbanie o bezpieczeństwo transportu,
- współpraca z organizacjami międzynarodowymi oraz organami celnymi z innych krajów,
- kierowanie ruchem celnym,
- pobór podatku paliwowego,
- pobór podatku akcyzowego.
Celnik – wymagania na stanowisku
W rekrutacji w służbie celno-skarbowej niezwykle ważne jest spełnianie wymagań formalnych. Bez tego pełnienie służby celnej nie będzie w ogóle możliwe. Jakie to wymagania?
Zgodnie z art. 151 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej z dnia 16 listopada 2016 r. funkcjonariuszem służby celno-skarbowej może zostać osoba:
1) będąca obywatelem polskim;
2) korzystająca z pełni praw publicznych;
3) która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
4) posiadająca co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe;
5) ciesząca się nieposzlakowaną opinią;
6) której stan zdrowia pozwala na pełnienie służby na określonym stanowisku.
Dodatkowo należy nadmienić, że względem funkcjonariuszy w służbie operacyjnej wymagania te zwiększają się o dodatkowe punkty mówiące o tym, że:
Funkcjonariuszem wykonującym czynności, (…) [„takie jak” – przyp. red.] kontrola operacyjna (…) może być osoba, która dodatkowo:
1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie;
2) nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;
3) posiada zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotowa jest się podporządkować;
4) daje rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.
Dodatkowo liczą się również osobiste predyspozycje, znajomość języków obcych w stopniu umożliwiającym porozumiewanie się podczas wykonywania czynności służbowych oraz cały komplet umiejętności miękkich. Celnik powinien przede wszystkim wyróżniać się wysoką sprawnością fizyczną oraz odpornością na stres. Ważne są otwartość i umiejętność rozwiązywania konfliktów.
Celnik – ile zarabia?
Kwestię wynagrodzenia reguluje Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 28 lutego 2017 r. dotyczące uposażenia zasadniczego funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej. W ten sposób stosuje się mnożnik podstawy zależny od zajmowanego stanowiska. Istotne są również kwalifikacje i staż pracy.
Jak podaje portal wynagrodzenia.pl mediana zarobków celnika to 7280 zł brutto. Warto jednak zaznaczyć, że mediana nie oznacza średniej. Jest to bowiem wartość środkowa wyciągnięta z ciągu liczb ustawionych od najmniejszej do największej. Połowa pracowników służby celno-skarbowej zarabia więc poniżej tej kwoty, natomiast druga połowa otrzymuje wynagrodzenie wyższe niż 7 tys. zł. Jak można się spodziewać młodszy ekspert służby celno-skarbowej znajdzie się raczej w grupie notującej niższe zarobki, co z czasem powinno ulec zmianie wraz z większym stażem pracy i doświadczeniem. Trzeba również naliczyć premie uznaniowe oraz inne dodatki i przywileje, takie jak chociażby możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę.
Celnik – jak nim zostać?
Celnikiem można zostać po ukończeniu szkoły średniej, jednak konieczne jest posiadanie zaświadczenia o niekaralności. Trzeba przejść również skomplikowany proces rekrutacyjny, na który składa się między innymi test sprawności fizycznej. Oprócz tego kandydaci muszą także zaliczyć testy psychologiczne, rozmowy kwalifikacyjne postępowania sprawdzającego oraz test wiedzy. Zawiera on 40 pytań z zakresu organizacji oraz funkcjonowania administracji gospodarczych. Warto zaznaczyć, że wiedza z zakresu prawa celnego jest podstawą, ponieważ funkcjonariusz musi dokładnie wiedzieć, co i jak może zrobić, aby jego działania były zgodne z prawem. W końcu jest on osobą kontrolująca innych na podstawie przepisów, dlatego też on sam musi perfekcyjnie poruszać się w tym temacie.
Osoby podejmujące prace w służbie celnej muszą mieć nieposzlakowaną opinię – kandydat nie może być np. skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione umyślnie lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Funkcjonariusze służby celnej nie pracują w oparciu o umowę o pracę, a na podstawie mianowania. Oznacza to, że aby dostać pracę w służbie celnej, musi zostać ogłoszony nabór. Aby zostać celnikiem, należy więc złożyć wniosek wraz z dokumentami potwierdzającymi wymagania formalne (na które składa się także CV, ponieważ nie wszystkie urzędy wymagają listu motywacyjnego). Po przejściu tego wstępnego etapu rusza cały proces kwalifikacyjny.
Po zaliczeniu wszystkich etapów czeka kandydatów rozmowa kwalifikacyjna, która sprawdza także umiejętności miękkie. Dodatkowo taka rozmowa kwalifikacyjna ma na celu ocenę kompetencji rekruta do pełnienia służby przygotowawczej.
Pierwszym stanowiskiem, na jakie zostaniesz przyjęty, jest zazwyczaj stopień aplikanta celnego w dwuletniej służbie przygotowawczej. Dzięki temu może on na spokojnie zapoznać się z wykazem zadań służby celnej w praktycznej, codziennej pracy i przygotować się do pełnienia obowiązków służbowych samodzielnie jako funkcjonariusz celny.
Czy praca celnika jest niebezpieczna?
Jeśli chcesz zostać celnikiem, musisz mieć świadomość, że czynna służba celna może być niebezpieczna. Dotyczy to w szczególności pracy na granicy związanej z przeszukiwaniem samochodów lub bagaży. Jest to dla wielu osób bardzo trudne doświadczenie, które wiąże się z naruszaniem ich przestrzeni osobistej. Czynności prowadzone przez funkcjonariusza mogą spotkać się więc z różnym odbiorem i różnymi emocjami. Jeśli osoby kontrolowane nie mają nic do ukrycia, to jest to dla nich nieprzyjemna, lecz rutynowa kontrola. Jednak problem może narastać w przypadku osób, które przewożą zakazane towary – szczególnie jeśli grozi im za to kara więzienia.
Sytuacje niebezpieczne zdarzają się więc w służbie celnej dość często, dlatego tak istotny jest test psychologiczny, który pozwala wyodrębnić osoby, które potrafią zachować spokój i opanowanie, nawet jest stają się obiektem drwin, wyzwisk, a nawet gróźb.
