kwiatostan

Kwiatostan — Kwiatostan – z łaciny inflorescentium. Jest to wyodrębniony od rośliny zbiór zakończonych kwiatami rozgałęzień pędu. Kwiatostany występują u roślin nasiennych, w typowej formie u roślin okrytonasiennych. U roślin nagonasiennych kwiatostanem nazywane są szyszki żeńskie oraz męskie. Kwiatostany są zawsze tworzone przez skupisko pędów kwiatonośnych ułożonych według określonego schematu. U roślin okrytonasiennych kwiatostany mogą być monopoidalne czyli groniaste lub sympoidalne czyli wierzchotkowe. Występują też kwiatostany o charakterze mieszanym.

Kwiatostan składa się z osady czyli z osi kwiatostanu, którą stanowi pęd kwiatostanu oraz z dna kwiatostanowego, które jest rozszerzonym szczytem osi kwiatostanu. Oś może być pojedyncza w przypadku kwiatostanów prostych albo mogą występować osie boczne w przypadku kwiatostanów złożonych. W obrębie kwiatostanu lub pod nim mogą występować liście przykwiatowe. Przysadka jest to liść, z kąta którego wyrasta pojedynczy kwiat, natomiast podsadka to liść z kąta którego wyrasta cały kwiatostan bądź jego część. Podkwiatek z kolei to mały liść (lub dwa listki) występujący na szypułce kwiatowej pomiędzy kwiatem a węzłem. U niektórych roślin tworzących mocno skupione kwiatostany może występować okrywa. Jest to zbiór listków, często zachodzących na siebie, otaczających kwiatostan.

Kwiatostany groniaste

Są monopodialne, czyli posiadają wyróżniającą się oś główną, z której wyrastają odgałęzienia boczne. Kwiatostany groniaste dzielimy na kwiatostany proste i rozgałęzione. Rozgałęzienia jednoosiowe mogą być proste, jeśli osie pierwszego rzędu już dalej się nie rozgałęziają, lub złożone, jeśli występują rozgałęzienia dalszych rzędów. W kwiatostanach groniastych wierzchołek osi głównej jest zakończony długo aktywnym stożkiem wzrostu. Dzięki temu niektóre kwiatostany mogą bez przerwy wzrastać. W kwiatostanach groniastych rozkwitanie kwiatów następuje najpierw u podstawy i stopniowo przesuwa się ku szczytowi lub w przypadku spłaszczonych kwiatostanów od zewnątrz ku środkowi.

Kwiatostany proste posiadają jedną, nierozgałęzioną oś główną z której bezpośrednio lub na szypułkach wyrastają pojedyncze kwiaty.
Do tej grupy zaliczamy:

• Grono – kwiatostan składający się z osi głównej, od której odchodzą osie boczne tworzące kwiaty szypułkowe o wyrównanej długości. Przykładem są konwalie oraz rzepak.
• Baldachogrono – kwiatostan zbudowany z szypułek kwiatowych również wyrastających z osi głównej. Szypułki są różnej długości, ale dorastają do jednego poziomu tworząc jedną płaszczyznę. Przykładem jest jarzębina bądź jabłoń.
• Kłos –kwiaty wyrastają bezpośrednio na osi głównej, są bez szypułek. Takie kwiatostany tworzy na przykład babka i rdest. Do kłosów zaliczamy też kotkę i kolbę. Kotka czyli bazia to kwiatostan przeważnie wiotki i zwisający. Występuje u wierzby i leszczyny. Kolba z kolei ma oś zgrubiałą, tworzą ją na przykład kwiaty żeńskie kukurydzy.
• Baldach – szypułki wyrastają z jednego miejsca na szczycie pędu, oś główna jest skręcona. Kwiaty wyrastają na podobnej wysokości. Baldachy tworzy między innymi czosnek i bluszcz.
• Główka – kwiatostan o silnie zgrubiałej osi głównej z której wyrastają kwiaty bezszypułkowe lub na bardzo krótkich szypułkach. Oś zazwyczaj jest wypukła a umieszczone na osadniku kwiaty przeważnie są drobne. Przykładem takiego kwiatostanu jest koniczyna.
• Koszyczek – oś główna jest mocno rozszerzona i tworzy spłaszczony osadnik. Kwiaty są bezszypułkowe i zazwyczaj jednakowe czego przykładem jest stokrotka. Wyjątek stanowi słonecznik u którego kwiaty są zróżnicowane na języczkowate na zewnątrz oraz na rurkowate wewnątrz kwiatostanu.

Kwiatostany złożone różnią się od prostych tym, że posiadają rozgałęzienia kolejnych rzędów osi bocznych.

Do tej grupy zalicza się:

• Kłos złożony – jest to odmiana kłosa w którym na osi głównej wyrastają kłoski czyli kłosy proste. Kwiaty tak jak w kłosie są bezszypułkowe. Przykładem jest pszenica czy żyto.
• Wiecha – na osi głównej tworzą się osie boczne drugiego i trzeciego rzędu zakończone pojedynczymi kwiatami. Wiechę tworzy wiele traw a także bez lilak.
• Wiecha złożona – zbudowana tak samo jak wiecha z tym, że rozgałęzienia zakończone są kłosami zamiast kwiatami. Przykładem jest owies czy kwiaty męskie kukurydzy.
• Baldach złożony – od baldachów prostych różni się tym, że osie boczne zakończone są baldaszkami czyli małymi baldachami. Występuje na przykład w koprze.

Kwiatostany wierzchotkowe

Są to kwiatostany o rozgałęzieniu sympodialnym co oznacza, że na szczycie każdej kolejnej osi znajduje się kwiat i na nich kończy się wzrost. Kolejne części kwiatostanu rozwijają się z ramion kolejnego rzędu wyrastających najczęściej z kątów liści przykwiatowych czyli poniżej poprzedniego kwiatu. Kwiaty kwitną od szczytu osi głównej, czyli od środka, kończąc wzrost danej osi po czym rozwijają się na osiach bocznych. Kwiatostany wierzchotkowe mogą być jednoramienne, inaczej nazywane monochazjum. Mają one pojedyncze rozgałęzienia w kolejnych rzędach.

Wśród jednoramiennych wyróżniamy:

• Sierpik – kwiatostan w którym kwiaty wyrastają na szypułkach tylko z jednej strony pędu głównego i są ułożone w linii prostej. Przykładem jest niezapominajka bądź żywokost.
• Skrętek – kwiaty są ułożone zygzakowato. Gdy rozwija się kwiat szczytowy to z kąta liścia wyrasta odgałęzienie kolejnego rzędu, które również będzie zakończone kwiatem. Taki układ występuje na przykład u pomidora.
• Dwurzędka – kwiaty wyrastają na szypułkach naprzemiennie po obu stronach. Szypułki osiągają mniej więcej jedną długość. Występują u niektórych kosaćcach.
• Wachlarzyk – w takim układzie kolejne odgałęzienia wyrastają tak jak w dwurzędce ale szypułki są różnej długości co w efekcie daje jedną powierzchnię kwiatów. Wachlarzyk występuje na przykład u lulka czarnego.
• Wierzchotka może być też dwuramienna (inaczej dichazjum) jeśli pod każdym kwiatem szczytowym występuje rozgałęzienie na dwa kwiaty boczne, ułożone naprzeciwlegle. Jeśli kwiatów bocznych jest więcej, to mamy do czynienia z pleiochazjum czyli wierzchotką wieloramienną.

Kwiatostany pośrednie

Są to kwiatostany posiadające cechy groniastych i wierzchotkowatych. Część osi rośnie według schematu grona a część według schematu wierzchotki. Takim rodzajem jest wiecha, która ma wykształcony kwiat szczytowy kończący wzrost czyli podbaldach – kwiatostan którego gałązki dorastają do jednego poziomu na przykład u kaliny czy bzu czarnego.