Włośnica to szeroko rozpowszechniona choroba pasożytnicza wywołana przez nicienie z rodzaju Trichinella – najczęściej Trichinella spiralis, czyli włośnia krętego. Rezerwuarem tego pasożyta są liczne gatunki zwierząt m.in. dziki, których mięso jest cenione przez miłośników dziczyzny. Osoby jedzące dziczyznę powinny zachować szczególną ostrożność, ponieważ spożywanie mięsa z niesprawdzonego źródła grozi zachorowaniem na włośnicę. Jak ją rozpoznać i leczyć?
Przyczyny włośnicy
Włosień jest pasożytniczym nicieniem o niewielkich rozmiarach (ma zaledwie kilka mm). Po raz pierwszy został opisany w pierwszej połowie XX wieku. Dziś wiadomo, że istnieje 8 gatunków nicieni z rodzaju Trichinella. Należy do nich m.in. Trichinella spiralis, czyli włosień kręty będący główną przyczyną włośnicy w Polsce.
Włosień kręty ma zdolność do wytwarzania torebki i w takiej formie bytuje w mięśniach żywiciela. Nosicielami tego pasożyta mogą być różne zwierzęta m.in. gryzonie, lisy, świnie, rysie, wilki, niedźwiedzie, a nawet koty czy psy. Jednak największe niebezpieczeństwo stanowią dziki, których mięso jest cenione przez smakoszy dziczyzny, ale nie zawsze pochodzi ze sprawdzonego źródła.
Trudno wyeliminować włosienia w środowisku leśnym, ponieważ wystarczy, że zwierzę zje padlinę lub odpady poubojowe zawierające pasożyty. Z kolei człowiek zaraża się po zjedzeniu niedogotowanego mięsa pochodzącego z niesprawdzonego źródła.
Po zjedzeniu mięsa, które zawiera pasożyty, larwy nicienia wydostają się z torebek w żołądku. Następnie przedostają się do jelita cienkiego, gdzie uzyskują dojrzałość płciową i składają tysiące nowych larw. Poprzez układ limfatyczny i krwionośny rozprzestrzeniają się po całym organizmie powodując zaburzenia w funkcjonowaniu mięśni i narządów wewnętrznych (1).
Objawy włośnicy
Pierwsze objawy włośnicy pojawiają się po upływie około 24 godzin od zjedzenia mięsa chorych zwierząt. Jest to tzw. faza jelitowa, ponieważ charakterystyczne dla niej są nieprzyjemne dolegliwości ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności, biegunka, wymioty i osłabienie.
Po około tygodniu od zakażenia następuje tzw. faza inwazyjna. Objawy, które pojawiają się w tym czasie, wynikają z migracji nicieni naczyniami limfatycznymi i krwionośnymi do mięśni. Należą do nich: gorączka, zapalenie spojówek, obrzęki powiek, a także zmiany skórne. W niektórych przypadkach pojawiają się również objawy ze strony układu oddechowego, zapalenie mięśnia sercowego oraz niedowłady i zaburzenia świadomości.
W przebiegu włośnicy obserwuje się również fazę mięśniową. Jej dominującym objawem są wysiłkowe oraz spoczynkowe bóle mięśni (2).
Niektóre osoby przechodzą włośnicę bezobjawowo, a inne bardzo ciężko. Zależy to od indywidualnej wrażliwości organizmu, a także nasilenia inwazji. W przypadku pojawienia się w organizmie ogromnych ilości nicieni może dojść nawet do śmierci (3).
Leczenie włośnicy
Po zdiagnozowaniu włośnicy wdraża się leczenie farmakologiczne. Choremu podawane są antyhelmintyki, czyli leki przeciwrobaczne (albendazol, mebendazol) (2).
W związku z tym, że chorobie towarzyszy gorączka stosuje się również leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (np. te z paracetamolem) oraz przeciwzapalne.
Jednym z objawów włośnicy są także bóle mięśni. W celu ich złagodzenia podaje się leki przeciwbólowe, ale ukojenie przynoszą również żele stosowane zewnętrznie.
Profilaktyka włośnicy
Podstawą profilaktyki jest spożywanie mięsa wyłącznie ze sprawdzonego źródła. Nie chodzi tu tylko o dziczyznę. Znanym w Polsce czynnikiem ryzyka jest również jedzenie wieprzowiny pochodzącej z pozaprzemysłowego uboju świń.
Ponadto należy zadbać o odpowiednią obróbkę termiczną mięsa. Nie zaleca się spożywania surowego mięsa. Powinno być ono gotowane, smażone lub pieczone aż do momentu zaniku różowego, lub czerwonego koloru.
Mrożenie w warunkach domowych nie jest dobrym sposobem na uniknięcie zarażenia, ponieważ larwy nicieni są oporne na mrożenie. Jedynie głębokie mrożenie przez wiele dni może je zniszczyć (2).
Przypisy
1. Gawor, Jakub. "Włośnica u dzików i zwierząt drapieżnych rosnącym zagrożeniem dla ludzi w Polsce." Życie Wet 86 (2011): 806-809.
2. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zarazenia-pasozytnicze/157072,wlosnica
3. Gołąb, E., and M. Sadkowska-Todys. "Epidemiologia włośnicy w Polsce dawniej i dziś." Wiadomości Parazytologiczne 52.3 (2006): 181-187.