Zawał serca – objawy i pierwsza pomoc
Zawał serca to obecnie jedna z najczęstszych przyczyn zgonów, ponieważ w większości przypadków pacjenci zbyt późno otrzymują niezbędną pomoc. Szybkie rozpoznanie pierwszych objawów zawału i podjęcie właściwych czynności może uratować życie osoby, u której wystąpił charakterystyczny ból w klatce piersiowej, zwiastujący atak serca.
Do zawału serca dochodzi zwykle wskutek nieleczonych chorób układu krążenia, związanych z miażdżycą, nadciśnieniem tętniczym i wieloma innymi schorzeniami cywilizacyjnymi. Sprawdź, jakie są najczęstsze przyczyny zawału serca, jak rozpoznać pierwsze objawy i w jaki sposób pomóc osobie w stanie zagrożenia życia przy ataku serca.
Z artykułu dowiesz się:
Zawał serca – najczęstsze przyczyny ataku serca
Zawał serca to stan zagrożenia życia – bez odpowiedniej pomocy przedmedycznej i lekarskiej pacjent nie ma zwykle szans na przeżycie. Jeśli podejrzewasz, że u danej osoby mógł wystąpić atak serca, w pierwszej kolejności wezwij karetkę pogotowia ratunkowego, dzwoniąc na numer 112.
Czym jest zawał mięśnia sercowego?
Zawał serca to stan niedokrwienia, którego skutkiem jest martwica mięśnia sercowego. Dochodzi do niego, gdy do serca nie dopływa odpowiednia ilość krwi z tętnic wieńcowych. Zwykle główną przyczyną zawału jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, znajdującej się w tętnicy wieńcowej. Od razu po pęknięciu blaszki, wokół niej zaczyna się tworzyć skrzep z trombocytów oraz włóknika – to właśnie on powoduje zablokowanie światła tętnicy i uniemożliwia swobodny napływ krwi do mięśnia sercowego.
To jednak nie jest jedyną przyczyną ataku serca. Do stanu niedokrwienia może dojść również w wyniku dysproporcji pomiędzy zapotrzebowaniem mięśnia na tlen, a jego podażą, co zdarza się np. w przypadku arytmii serca i wielu innych schorzeń układu krążenia.
Przyczyny zawału serca – dlaczego dochodzi do stanu niedokrwienia?
Czy wiesz, jakie czynniki zwiększają ryzyko zawału serca? To nie tylko choroby układu sercowo-krążeniowego, ale również niezdrowy tryb życia. Wśród najczęstszych przyczyn występowania stanu niedokrwienia mięśnia sercowego, lekarze wymieniają:
- miażdżycę,
- chorobę niedokrwienną serca,
- cukrzycę i otyłość,
- nadciśnienie tętnicze,
- wysokie stężenie cholesterolu oraz triglicerydów we krwi,
- niedobór witamin z grupy B,
- przerost lewej komory serca,
- przemęczenie i przewlekły stres,
- siedzący tryb życia i niski poziom aktywności fizycznej,
- palenie tytoniu.
Na zawał narażone są również osoby, u których w rodzinach występowały przypadki ataku serca, a także pacjenci po przebytym zawale. Warto wiedzieć, że jeśli już raz doszło do niedokrwienia mięśnia sercowego, należy zmienić swój styl życia – ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych, a zwiększyć spożycie świeżych warzyw, owoców oraz ryb. Trzeba również przestrzegać zaleceń lekarza i przyjmować przepisane leki.
Zawał serca – objawy ataku serca
Charakterystyczny ból w klatce piersiowej, promieniujący w stronę lewej ręki lub żuchwy, jest najczęstszym objawem, kojarzącym się z zawałem serca. Nie zawsze jednak udaje się go w pierwszej chwili powiązać z atakiem. Z tego powodu niedokrwienie serca może być źle rozpoznane, co przedłuża oczekiwanie na odpowiednią pomoc. Właśnie dlatego warto znać również inne symptomy, które mogą wskazywać na niedokrwienie mięśnia sercowego. Są to głównie:
- kołatanie serca
- ucisk w klatce piersiowej,
- uczucie pieczenia w okolicy mostka,
- duszności,
- nadmierne pocenie,
- bladość skóry,
- uczucie lęku i/lub atak paniki,
- nudności i wymioty,
- wyższa temperatura ciała,
- ogólne osłabienie organizmu.
Co ciekawe, u kobiet i diabetyków mogą wystąpić nieco inne objawy, niż ból w klatce piersiowej, czy zaburzenia rytmu serca. W niektórych przypadkach zawałowi towarzyszą:
- ból brzucha,
- zawroty głowy,
- nagły ból i osłabienie mięśni,
- kaszel,
- uczucie zmęczenia,
- dyskomfort odczuwany w okolicach serca.
Cichy zawał serca – co warto o nim wiedzieć?
Zdarza się, że zawał serca daje tak nietypowe objawy, że pacjent może nie być świadomy, że właśnie go przechodzi. Najczęściej odczuwa wówczas osłabienie, zaburzenia równowagi, nudności oraz dolegliwości żołądkowe, co przypisuje zatruciu pokarmowemu lub chwilowemu pogorszeniu samopoczucia. Tzw. przechodzony zawał serca często bywa groźniejszy, niż w przypadku wystąpienia charakterystycznych objawów. W takich sytuacjach chory lub jego bliscy bardzo rzadko wzywają karetkę pogotowia, co może doprowadzić do zatrzymania krążenia i zgonu pacjenta.
Cichy zawał serca pozostawia również trwałe ślady w organizmie – powstaje blizna, którą może rozpoznać lekarz, analizując zapis EKG. Również rezonans magnetyczny (MR) pozwala ocenić stan serca po przebytym zawale. Jeśli podejrzewasz, że w przeszłości mogło dojść u Ciebie do cichego ataku serca, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem, który zbada pracę serca i udzieli wskazówek odnośnie ewentualnego leczenia.
Zawał serca – pierwsza pomoc
Już wiesz, że w przypadku zawału serca, kluczowa jest pierwsza pomoc, jaką pacjent otrzyma, zanim na miejsce dojedzie pogotowie ratunkowe. Jak postępować, jeśli zauważysz, że osoba w Twoim otoczeniu prawdopodobnie przechodzi zawał?
- Zadzwoń na 112 i wezwij karetkę – zawsze odpowiadaj na pytania dystrybutora i stosuj się do jego poleceń.
- Jeśli możesz nawiązać kontakt z chorym – poproś go o przyjęcie pozycji półsiedzącej na stabilnym podłożu. Zapewnij mu dostęp do świeżego powietrza i odpowiednie podparcie pleców.
- Nie podawaj choremu żadnego jedzenia, ani picia – wyjątek stanowi aspiryna (kwas acetylosalicylowy), który hamuje postęp martwicy serca.
- Nie panikuj – spokojnie rozmawiaj z osobą, która przechodzi zawał i staraj się ją uspokoić. To ułatwi oddychanie i obniży poziom stresu.
- Nie zostawiaj chorego – bądź przy nim aż do przyjazdu zespołu pogotowia ratunkowego.
Jeśli pacjent nie oddycha, konieczne będzie prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) aż do przyjazdu karetki lub powrotu oddechu u chorego. Pamiętaj, że zawsze pierwszym krokiem jest wezwanie pogotowia. Ułóż pacjenta na plecach, na płaskim podłożu i odchyl jego głowę w tył, by udrożnić drogi oddechowe. Splecione dłonie (jedna na drugiej) połóż na dolnej połowie mostka i przy wyprostowanych ramionach, uciskaj klatkę piersiową na głębokość ok. 5-6 cm. Wykonuj serie po 30 uciśnięć i dwa oddechy ratownicze – przerwa pomiędzy seriami uciśnięć (oddechy) nie powinna być dłuższa nić 5 sekund. Jeśli w okolicy znajduje się defibrylator AED skorzystaj z jego możliwości. To pomoże sprawniej przeprowadzić RKO.
Czym jest tzw. złota godzina?
Przy zawale serca ogromną rolę odgrywa czas – im dłużej chory lub osoba z otoczenia zwleka z wezwaniem pomocy, tym maleją jego szanse na przeżycie. Terminem „złota godzina” określa się pierwszą godzinę od wystąpienia bólu w klatce piersiowej lub pojawienia się innych objawów. Pacjenci, którym udało się pomóc w ciągu złotej godziny, mają najlepsze rokowania i przy odpowiednim postępowaniu, mogą przeżyć jeszcze wiele lat.
Podsumowanie
Stan niedokrwienia mięśnia sercowego stanowi bezpośrednie zagrożenie życia, dlatego należy jak najszybciej wezwać karetkę pogotowia. Chory powinien przyjąć pozycję półsiedzącą i w spokoju oczekiwać na przybycie medyków. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddychania lub krążenia, należy niezwłocznie podjąć resuscytację krążeniowo-oddechową i kontynuować czynności do przyjazdu lekarza. Po przebytym zawale konieczna jest zmiana stylu życia na zdrowszy oraz przyjmowanie zaleconych leków, by zmniejszyć ryzyko wystąpienia kolejnego ataku serca.
Źródła:
- J. Gorgol, L. Poloński, Droga do nowoczesnego leczenia zawału serca — jakie były początki, gdzie jesteśmy obecnie?, „Choroby Serca i Naczyń”, 2017, t. 14, nr 4, s. 194-200.
- Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) do spraw postępowania w ostrym zawale serca z uniesieniem odcinka ST, Wytyczne ESC dotyczące postępowania w ostrym zawale serca z uniesieniem odcinka ST w 2017 roku, „Kardiologia Polska”, 2017, vol. 76, nr 2, s. 229-313.
Autorka
Aleksandra Chojnowska – absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, magister filologii polskiej, copywriterka. Od lat zgłębia wiedzę na tematy związane ze zdrowiem oraz urodą i z pasją pisze o tym, jak każdego dnia dbać zarówno o siebie, jak i o bliskich. Prywatnie doświadczona mama.