Traganek błoniasty – adaptogen na potencję i odporność

Korzeń traganka błoniastego Astragali membranaceus Radix jest ważnym elementem tradycyjnej medycyny chińskiej. Informacje o nim znajdują się w Farmakopei Chińskiej Republiki Ludowej. Pierwsze wzmianki o roślinie pochodzą ze starożytnego traktatu autorstwa Shen Nong Ben Cao Jing, stworzonego ok. 200 roku n.e. W ziołolecznictwie wykorzystuje się cięty bądź zmielony korzeń rośliny. Traganek błoniasty wchodzi w skład popularnej azjatyckiej mieszanki nazywanej Dang-gui buxue tang, stosowanej od ponad 2000 lat. Mieszanka stanowi połączenie korzenia Astragalus membranaceus oraz Angelicae sinensis. Służy do poprawy wewnętrznej energii życiowej Qi. Chińczycy wierzą, że traganek błoniasty (określany mianem Huang Qi) podnosi siły witalne oraz zwiększa odporność organizmu. Jako środek tonizujący traganek wpływa korzystnie na funkcjonowanie wielu narządów wewnętrznych m.in. nerek i wątroby. Roślina wykazuje także działanie kardioprotekcyjne. Tradycyjnie stosuje się ją do obniżania podwyższonego ciśnienia tętniczego, w celu poprawy krążenia krwi oraz w razie chorób mięśnia sercowego. Astragalus membranaceus zapobiega tworzeniu się nadżerek i wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz działa przeciwbiegunkowo. Napar z traganka podany przed posiłkami zwiększa apetyt. W medycynie azjatyckiej traganek od lat był używany do zwalczania infekcji wirusowych i bakteryjnych. Zaparzano go w razie przeziębienia z towarzyszącą gorączką i kaszlem. Miał również ograniczać nocne poty. Wierzono, że roślina wpływa pozytywnie na gospodarkę węglowodanową i zmniejsza podwyższony poziom glukozy we krwi. Nowsze badania wykazały, że traganek ma działanie antymutagenne i przeciwnowotworowe. Na rynku amerykańskim surowiec roślinny jest stosowany jako środek immunostymulujący, zapobiegający supresji układu odpornościowego wywołanej chemioterapią. Dodatkowo roślina pomaga w walce z osłabieniem i zmęczeniem z powodu stosowania leków przeciwnowotworowych. Traganek błoniasty może zwiększyć skuteczność chemioterapii i ograniczyć powikłania z nią związane.

Obecnie na rynku aptecznym możemy zakupić traganek błoniasty w formie suplementów diety (tabletek, kapsułek, syropów, kropli doustnych) przeznaczonych m.in. do wspierania odporności dzieci oraz osób dorosłych. Suplementy z tragankiem są polecane w ramach profilaktyki, w okresie zwiększonego ryzyka występowania infekcji i przeziębień (okres jesienno-zimowy) oraz w razie już występującej choroby (działanie immunostymulujące, antyseptyczne, ograniczające katar i kichanie). Astragalus membranaceus jest coraz bardziej popularnym adaptogenem, czyli surowcem roślinnym wspomagającym funkcjonowanie ciała ludzkiego w warunkach stresowych. Związki czynne traganka działają antyrodnikowo, chroniąc komórki przed czynnikami uszkadzającymi. Producenci umieszczają roślinę w preparatach wzmacniających układ ruchu ze względu na jej właściwości przeciwzapalne i zdolność poprawy mobilności stawów. Traganek błoniasty zwiększa ruchliwość plemników i podnosi libido mężczyzn. Ekstrakt z korzenia Astragalus membranaceus znajdziemy w produktach kosmetycznych – kremach, balsamach, esencjach i serum. Roślina działa przeciwrodnikowo i przeciwzapalnie, regeneruje skórę oraz zwiększa produkcję kolagenu. Dzięki tym właściwościom przeciwdziała procesom starzenia skóry oraz przyspiesza procesy gojenia się ran i niwelowania podrażnień. Traganek skutecznie redukuje blizny. Stanowi także składnik aktywny preparatów antycellulitowych jako środek przeciwobrzękowy, usprawniający mikrokrążenie. Traganek łagodzi stany zapalne skóry powstałe na tle nerwowym.

Traganek błoniasty (łac. Astragalus membranaceus) to wieloletnia roślina należąca do rodziny motylkowatych Fabaceae. Pochodzi z terenów Chin i Mongolii, gdzie określa się go nazwą Huang Qi. W Japonii nazywany jest Obi. Obecnie występuje w wielu regionach świata (Europa, Ameryka Północna i Południowa, Azja) o klimacie suchym i umiarkowanym. Roślina preferuje gleby suche o odczynie neutralnym bądź lekko zasadowym. Wzrasta na ziemiach piaszczystych i gliniastych, o dużej przepuszczalności. Wymaga jasnego stanowiska. Traganek jest odporny na spadek temperatury do około -15°C. Można go spotkać na dobrze nasłonecznionych zboczach, wzdłuż rzek i na widnych skrajach zagajników.

Traganek błoniasty osiąga wysokość 50-150 cm. Ma prosty i długi korzeń (20-50 cm długości, 1-2 cm grubości), w przekroju o cylindrycznym kształcie. Korzeń ma jasny, kremowy kolor. Owłosiona łodyga Astragalus membranaceus jest wzniesiona, wyprostowana, w górnej części tworzy rozgałęzienia. Roślina wytwarza pierzastozłożone liście ułożone skrętolegle wzdłuż pędów. Pojedyncze listki są drobne (7-30 mm długości i 4-10 mm szerokości). Mają jajowatolancetowaty lub eliptyczny kształt. Okres kwitnienia traganka przypada od czerwca do sierpnia. Kwiatostany w formie grona są umiejscowione na szczytach pędów. Kwiaty o motylkowatym kształcie mają zabarwienie białe, żółte bądź różowe. Skórzaste owoce pojawiają się w sierpniu i wrześniu. Mają postać twardych strąków o nerkowatym kształcie. W środku umieszczone są nasiona.

Traganek błoniasty Astragalus membranaceus zawiera liczne substancje czynne warunkujące jego działanie prozdrowotne. Surowiec jest źródłem saponin triterpenowych zwanych astragalozydami (oznaczonych symbolami I-VIII) oraz ich estrów – agroastragalozydów. W traganku obecne są również astramembraniny.

Flawonoidy Astragalus membranaceus to substancje z grupy izoflawonów, izoflawanów, pterokarpanów, flawonoli, flawonów i flawononów. Występują w postaci wolnej lub glikozydowej. Z rośliny wyizolowano m.in. formononetynę, kumatakeninę, kempferol, kwercetynę, izoramnetynę, kalikozynę, izolikwirytygeninę, liquiritigeninę oraz ramnocytrynę. Traganek błoniasty zawiera także cholinę, kumarynę, betainę oraz liczne substancje mineralne (cynk, sód, żelazo, magnez, potas, miedź). Ważną grupę substancji czynnych traganka błoniastego stanowią jego polisacharydy.

Badano wpływ wodnego ekstraktu z traganka błoniastego Astragalus membranaceus na gospodarkę węglowodanową szczurów z cukrzycą. Wodny ekstrakt z rośliny podawano w różnych dawkach. Najwyższa stosowana dawka ekstraktu (160 mg/kg) podawana raz dziennie przez 30 dni spowodowała istotny spadek poziomu glukozy we krwi na czczo oraz wzrost poziomu insuliny w osoczu zwierząt. W trakcie doświadczenia badano poziom stresu oksydacyjnego w wątrobie i nerkach, mierząc stężenie markerów oksydacyjnych (lipooksygenazy LPO, dysmutazy ponadtlenkowej SOD, zredukowanego glutationu GSH, peroksydazy glutationowej GPx i katalazy CAT) oraz poziomy kreatyniny i mocznika we krwi. Szczury otrzymujące wodny ekstrakt Astragalus membranaceus w stężeniu 160 mg/kg miały znacząco niższe stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy oraz podwyższony poziom GSH, GPx, SOD, CAT w obrębie wątroby i nerek. Działanie przeciwrodnikowe traganka błoniastego zapobiega procesom peroksydacji lipidowej i zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań cukrzycowych.

Polisacharydy traganka błoniastego wspierają leczenie stanów zapalnych jelit m.in. w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, co wynika z tłumienia stanów zapalnych i redukcji stresu oksydacyjnego.

Traganek błoniasty wykazuje działanie przeciwbakteryjne. Metanolowe oraz etanolowe ekstrakty z korzenia Astragalus membranaceus przebadano pod kątem aktywności wobec bakterii Escherichia coli, Salmonella enteritidis, Shigella i Campylobacter. Ekstrakt z traganka błoniastego wykazywał dobrą aktywność hamującą wobec wszystkich badanych patogenów (w porównaniu ze standardowymi antybiotykami).

Wodne i metanolowe wyciągi z korzeni Astragalus membranaceus wykazały aktywność hamującą wobec wirusa ptasiej grypy H9.

W jednym z doświadczeń badano neuroprotekcyjne właściwości frakcji polisacharydowej traganka błoniastego poprzez wpływ rośliny na łagodzenie zaburzeń pamięci zwierząt z cukrzycą. Test Morrisa wykazał poprawę zdolności poznawczych zwierząt.

Ekstrakt wodno-alkoholowy z traganka błoniastego wykazywał działanie przeciwnowotworowe wobec komórek raka piersi. Związki czynne zawarte w roślinie hamowały proces proliferacji komórek nowotworowych i indukowały ich apoptozę (śmierć).

Związki czynne zawarte w traganku błoniastym wykazały działanie hipotensyjne u szczurów z hiperhomocysteinemią, która stanowi czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Doświadczenie wykazało pozytywny wpływ Astragalus membranaceus na układ sercowo-naczyniowy szczurów.

Przyjmuje się, że bezpieczne spożycie traganka błoniastego wynosi 9-30 g na dobę.

Dzienna dawka często suplementowanej substancji czynnej rośliny o nazwie astragalozyd IV powinna mieścić się w zakresie 5-10 mg (standardowe dawki).

• Nalewka tragankowa: sporządza się ją w proporcji 1:5 z wykorzystaniem alkoholu 60-70%. Sproszkowany lub rozdrobniony surowiec zalewa się alkoholem i odstawia na okres 2 tygodni. Zwykle stosowane ilości nalewki to 5 ml 2 do 3 razy na dobę.
• Korzeń w postaci sproszkowanej może być spożywany bezpośrednio bądź po wymieszaniu z wodą.
• Napar tragankowy: łyżkę surowca zalewa się szklanką wrzącej wody i zaparza pod przykryciem przez 15 minut.
• Odwar tragankowy: pocięty korzeń traganka (1 łyżka) należy zalać wodą (200 ml) i doprowadzić do wrzenia. Całość gotować przez 15 minut. Gotowy odwar odcedzamy i wypijamy świeżo po sporządzeniu.

Przykładowe schematy dawkowania:

• w zespole chronicznego zmęczenia: wywar z 30 g sproszkowanego korzenia traganka (również w połączeniu z innymi ziołami, np. dzięglem chińskim);
• w nawracających infekcjach układu moczowego: napar z 7,5-15 g korzenia traganka 2 razy w ciągu dnia;
• do obniżania poziomu cukru we krwi: w postaci wywaru z 40-60 g korzenia na dobę.

Tradycyjna mieszanka chińska Dang-gui buxue tang zawiera traganek błoniasty Astragalus membranaceus i dzięgiel chiński Angelicae sinensis w proporcji 5:1.

Traganek błoniasty Astragalus membranaceus może utrudniać eliminację związków litu z organizmu, tym samym nasilając ich działania niepożądane. Suplementacja tragankiem jest przeciwwskazana u osób po przeszczepach narządowych oraz u osób stosujących leki immunosupresyjne (hamujące układ odpornościowy) np. w przebiegu tocznia rumieniowatego, reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego. Nie należy łączyć traganka z kortykosteroidami oraz cyklofosfamidem, ponieważ zmniejsza skuteczność tych leków. Astragalus membranaceus nasila działanie leków przeciwzakrzepowych, przeciwpłytkowych oraz fibrynolitycznych. Traganek błoniasty może zwiększać efekt farmakologiczny leków przeciwcukrzycowych oraz hipotensyjnych (obniżających ciśnienie krwi).

Traganek błoniasty Astragalus membranaceus i dzięgiel chiński Angelicae Sinensis wykazują synergizm działania.

Traganek błoniasty Astragalus membranaceus nie powinien być stosowany przez kobiety ciężarne oraz karmiące piersią. Brakuje badań z zakresu bezpieczeństwa terapii rośliną w tych grupach.

Pacjenci podczas chemioterapii powinni skonsultować suplementację tragankiem błoniastym z lekarzem prowadzącym.

Traganek błoniasty Astragalus membranaceus wydaje się być bezpieczny dla większości osób dorosłych, jeśli czas terapii rośliną nie przekracza okresu 4 miesięcy (przy dawce nie przekraczającej 60 g dziennie).

Traganek błoniasty wzrastający na glebie bogatej w selen może kumulować ten pierwiastek. Toksyczne dawki selenu wywołują dysfunkcje neurologiczne i paraliż.

Odnotowano przypadek pojawienia się odwracalnych torbieli nerek i wątroby u kobiety stosującej Astragalus membranaceus w ilości 1 g dziennie przez miesiąc.

Roślina może stać się przyczyną wystąpienia reakcji alergicznych o charakterze miejscowym i uogólnionym (wysypka, swędzenie skóry, katar) oraz dolegliwości żołądkowo-jelitowych (nudności, biegunka).