Jak napisać przemówienie, które przekona odbiorców? Analiza wystąpień Steve’a Jobsa oraz innych znanych mówców

W czerwcowe popołudnie 2005 roku Steve Jobs, dyrektor generalny Apple, stanął na podium przed absolwentami Uniwersytetu Stanford i podzielił się 3 osobistymi historiami. Wystąpienie pełne emocji i pasji było skierowane do studentów, ale trafiło do serc i umysłów milionów ludzi na całym świecie. 

Mówił o podejmowaniu życiowych wyborów w zgodzie z samym sobą. Musisz znaleźć to, co kochasz – przekonywał. – Miej odwagę podążać za głosem serca i intuicją. Jak myślisz, co sprawia, że mowy Steve’a Jobsa są tak bezkonkurencyjne? Czytelny przekaz? A może pasja i entuzjazm? 

Na podstawie analizy wystąpień znanych mówców dowiedz się, czego nie może zabraknąć w dobrej przemowie i rozwiń umiejętność pisania przemówień. 

Zacznij od pomysłu

Stanfordzka mowa Jobsa działa, bo zawiera mocny trybik – ideę, która brzmi: rób to, co kochasz. To ona spina całość i płynnie przesuwa do przodu cały mechanizm wystąpienia. Co ważne, łączy się z pasją mówcy, inspiruje i podsuwa inny punkt widzenia.

Chris Anderson – lider TED – uważa, że każdy mówca powinien dążyć do zasiania idei w umysłach słuchaczy. Pomysł powinien być przydatny lub motywujący. Twoje wystąpienie nie może dotyczyć wyłącznie Ciebie albo firmy, którą reprezentujesz. Znajdź taki temat, który kogoś zainspiruje lub poprawi czyjeś życie.

Skup się na jednym pomyśle i spraw, by był on motywem przewodnim całego wystąpienia. Zbyt wiele rzeczy do przekazania na raz spowoduje, że Twój przekaz nie będzie klarowny. Już na wstępie jasno sformułuj swoją główną myśl.

Stwórz schemat pisania przemówienia

Steve Jobs poświęcał sporo czasu na rozpisanie planu wystąpienia i zanotowanie wszystkich pomysłów. Na podstawie konspektu tworzył właściwą treść, którą później w trakcie prób doprowadzał do perfekcji. 

Aby stworzyć atrakcyjny i przekonujący przekaz, zacznij od opracowania planu.

Ustal cel wystąpienia 

Jaką formę będzie miała Twoja przemowa? Będzie edukacyjna, motywacyjna czy biznesowa? Czy chcesz przedstawić swoją opinię? Inspirować? A może do czegoś przekonać? 

Dowiedz się, kim są Twoi adresaci

Kto będzie Cię słuchał? Im lepiej zrozumiesz swoich odbiorców, tym łatwiej skonstruujesz przekaz, który zadziała. Odgadniesz, czego publiczność chce lub potrzebuje i w jaki sposób przekazać ideę, aby wywołać reakcję u słuchaczy.

Uporządkuj swój przekaz

Zaplanuj od 3 do 5 punktów (np. 3 różne argumenty, historie, korzyści). Jobs mowę skierowaną do studentów podzielił na 3 życiowe etapy, a przy prezentacji iPhone’a omawiał 3 urządzenia w jednym. 

Pomyśl, jak ułożyć treść przemowy. Opracuj ją chronologicznie lub tematycznie. Możesz stworzyć schemat nastawiony na odbiorcę, czyli pokazać problem i dostępne rozwiązania. 

Na etapie konstruowania planu zanotuj wszystkie pomysły i spostrzeżenia, na przykład:

• ciekawostki, 
• opinie innych osób warte wykorzystania, 
• celne metafory, 
• porównania, 
• proste przykłady z życia. 

Najbardziej wartościowe zagadnienia przesuń na początek prezentacji. Zamieść je także w podsumowaniu, aby słuchacze mogli je zapamiętać. 

Po dopracowaniu konspektu stwórz pierwszy szkic wystąpienia. Dowiedz się, jak za pomocą środków stylistycznych zwiększyć siłę przekazu.

Poznaj cechy dobrego przemówienia

Przemówienie to forma wypowiedzi pisemnej, którą w zależności od celu i grupy docelowej można wygłosić w tonie mniej lub bardziej oficjalnym. Powinno mieć jasno sformułowany przekaz. Ponadto dobre przemówienie to wypowiedź, którą cechuje:

• angażujący początek,
• pasja,
• zwięzłość,
• podsycanie zainteresowania,
• wzmacnianie przekazu za pomocą środków retorycznych,
• ton konwersacyjny,
• dostosowanie przekazu do adresata,
• idealne zakończenie.

Połączenie tych składników gwarantuje uzyskanie skutecznej przemowy, która zaangażuje słuchających.

Stwórz angażujący początek

Pierwsze 2 minuty wystąpienia są decydujące. Od tego, jak rozpoczniesz przemówienie, zależy, czy skupisz na sobie uwagę publiczności, czy stracisz jej zainteresowanie. Zrób dobre pierwsze wrażenie. We wstępie zapowiedz temat w nieszablonowy sposób, np.:

• stawiając ciekawe pytanie,
• opowiadając anegdotę związaną z tematem,
• dzieląc się ciekawym faktem,
• cytując znanego autora,
• wykorzystując osobistą historię,
• mówiąc coś kontrowersyjnego.

Jobs, aby złapać kontakt ze słuchaczami, zażartował, pokazując, że ma dystans do siebie: 

Jestem zaszczycony, że mogę być dzisiaj z wami w dniu ukończenia przez was studiów na jednym z najlepszych uniwersytetów na świecie. Nigdy nie ukończyłem szkoły wyższej. Prawdę mówiąc, jest to najbliższe ukończenie studiów, jakie kiedykolwiek miałem.

Stephen Hawking na konferencji TED w 2008 roku rozpoczął od serii pytań:

Nie ma nic większego ani starszego niż wszechświat. Pytania, o których chciałbym porozmawiać, to: po pierwsze, skąd przyszliśmy? Jak powstał wszechświat? Czy jesteśmy sami we wszechświecie? Czy istnieje tam obce życie? Jaka jest przyszłość rasy ludzkiej?

Bill Gates zaczął od osobistej historii:

Kiedy byłem dzieckiem, katastrofą, której najbardziej się obawialiśmy, była wojna nuklearna. Dlatego mieliśmy taką beczkę w piwnicy wypełnioną puszkami z jedzeniem i wodą. W sytuacji ataku nuklearnego mieliśmy zejść na dół, przykucnąć i żywić się z tej beczki.

Muzułmańska uczona Dalia Mogahed rozpoczęła od prowokacyjnego pytania:

Co myślisz, kiedy na mnie patrzysz? Kobieta wiary, ekspertka, może nawet siostra? A może uciśniona, wyprany mózg, terrorystka?

Pamiętaj o pasji

Jeśli jak Jobs wybierzesz temat, który Cię absorbuje, to Twój przekaz będzie autentyczny. Skoro wierzysz w to, co mówisz, potwierdzi to Twoja mowa ciała i ton głosu, więc bez problemu przekonasz innych do swoich pomysłów.

Zadbaj o zwięzłość

Uwaga publiczności utrzymuje się nie dłużej niż 15 do 20 minut, więc postaraj się zmieścić w tym czasie. Trzymaj się planu wystąpienia. Pozbądź się zbędnych słów i szczegółowych opisów. Najlepsza struktura wypowiedzi to angażujący początek, treściwe rozwinięcie i zakończenie. Mówca powinien pamiętać o tym, żeby wyczerpać temat, a nie słuchaczy – podkreślał Churchill.

Podsycaj zainteresowanie

Aby przyciągnąć uwagę ludzi, Steve Jobs często używał historii i konkretnych przykładów. W swoich prezentacjach wykorzystywał też element zaskoczenia. Kiedy przedstawiał MacBook Air, wyjął komputer z koperty i oznajmił: Oto najcieńszy notebook na świecie. 

Skupmy się na historiach. Wszyscy, niezależnie od wieku i wykształcenia, kochamy opowieści. Jobs opowiadał swoje z entuzjazmem, były to jego osobiste doświadczenia. Łączył się emocjonalnie ze swoją publicznością. W Stanford Steve podzielił się 3 inspirującymi historiami z własnego życia:

• pierwsza dotyczyła łączenia zdarzeń z przeszłości z tym, co dzieje się teraz,
• druga opowiadała o miłości i stracie,
• trzecia o śmierci.

Fragment dotyczący przemijania brzmi:

Kiedy miałem 17 lat, przeczytałem cytat, który brzmiał mniej więcej tak: „Jeśli każdego dnia żyjesz tak, jakby miał być twoim ostatnim, pewnego dnia z pewnością będziesz miał rację”. Zrobiło to na mnie wrażenie i od tego czasu, od 33 lat, każdego ranka patrzę w lustro i zadaję sobie pytanie: „Gdyby dzisiaj był ostatni dzień mojego życia, czy chciałbym robić to, co zamierzam zrobić dzisiaj?”. A kiedy odpowiedź brzmi „Nie” przez wiele dni z rzędu, wiem, że muszę coś zmienić.

Ken Robinson w swojej prelekcji Czy szkoły zabijają kreatywność? rozbawił publiczność.

Usłyszałem ostatnio świetną historię – uwielbiam ją opowiadać – o małej dziewczynce na lekcji rysunku. (…) Nauczyciel podszedł do niej i zapytał: „Co rysujesz?”. A dziewczynka odpowiedziała: „Rysuję Boga”. A nauczyciel powiedział: „Ale nikt nie wie, jak wygląda Bóg”. A dziewczynka odparła: „Za chwilę będą wiedzieli”.

Historia Bonnie St. John – doświadczonej mówczyni i srebrnej medalistki w narciarstwie alpejskim

– spodobała się tak bardzo, że fragment jej wystąpienia trafił na kubki Starbucks: 

Miałam przewagę w slalomie, ale podczas drugiego zjazdu wszyscy przewracali się w niebezpiecznym miejscu. Pokonała mnie kobieta, która podniosła się szybciej niż ja. Nauczyłam się, że ludzie upadają, ale zwycięzcy się podnoszą, a złoci medaliści po prostu podnoszą się szybciej.

Jak widzisz, czytelne przesłanie, poparte interesującymi, często osobistymi historiami sprawia, że temat staje się ciekawszy i zapada w pamięć. 

Wzmocnij przekaz

Spraw, aby siła Twojego przekazu była silniejsza. Wykorzystaj środki retoryczne, takie jak przenośnia, analogia, pytanie retoryczne czy anafora.

Metafora

To takie porównanie dwóch obrazów, aspektów lub idei, które pobudza wyobraźnię odbiorcy. Za pomocą przenośni możesz opisać dany termin, używając zwrotu, który nie jest dosłowny, np. marzyciel to inaczej człowiek chodzący z głową w chmurach.

Analogia

To pokazanie podobieństwa zjawiska, sytuacji, idei do innych rzeczy. Shankar Vedantam w prelekcji TED pt. Tak naprawdę nie wiesz, czego chce twoje przyszłe ja przyrównał zmiany zachodzące w ludziach do remontu statku:

Wielki wojownik Tezeusz wrócił ze swoich wyczynów. Odtąd jego statek stacjonował w porcie. Przez dziesięciolecia części statku gniły i rozkładały się, więc deski zaczęto zastępować nowymi. Aż w końcu każda część statku Tezeusza została zbudowana z czegoś nowego. Filozofowie, poczynając od Platona, zadawali pytanie: „Jeśli każda część statku Tezeusza jest nowa, czy to nadal statek Tezeusza?”. Ty i ja jesteśmy chodzącymi przykładami statku Tezeusza. Nasze komórki obracają się cały czas. Nie jesteście tymi ludźmi, którymi byliście 10 lat temu.

Anafora 

To powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych zdań, lub fragmentów tekstu, które nadaje przemowie tempa. Ten zabieg wykorzystał w 1963 roku Martin Luther King:

Mam marzenie, że pewnego dnia ten naród powstanie i będzie żył zgodnie z prawdziwym znaczeniem swojego credo: „Uważamy te prawdy za oczywiste, że wszyscy ludzie zostali stworzeni równymi”. Mam marzenie, że pewnego dnia na czerwonych wzgórzach Georgii synowie byłych niewolników i synowie byłych właścicieli niewolników będą mogli zasiąść razem przy braterskim stole. Mam marzenie, że pewnego dnia…

Pytanie retoryczne

To pytanie zadane nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu pozyskania uwagi, skłonienia do przemyśleń lub dla podkreślenia istoty problemu. Może być rodzajem przerywnika albo zapowiedzią przejścia do kolejnej części wystąpienia. Simon Sinek w prelekcji dotyczącej liderów już na wstępie pyta:

Jak wytłumaczyć to, że sprawy nie idą tak, jak zakładamy? Albo lepiej, jak wyjaśnić, że inni są w stanie osiągnąć rzeczy, które wydają się przeczyć wszystkim założeniom? Na przykład: Dlaczego Apple jest tak innowacyjny?

Przemawiaj w tonie konwersacyjnym

Napisz przemowę w formie rozmowy z przyjacielem. Opowiadaj, zadawaj pytania retoryczne, wyjaśniaj. Twoje wystąpienie powinno brzmieć naturalnie, nie jak esej czy rozprawka. 

Przeczytaj gotowy tekst na głos i wykreśl długie, skomplikowane zdania i trudne do zrozumienia słowa. 

Jobs mówił prosto, unikał skomplikowanych zwrotów oraz tworzył trafne i łatwe do zapamiętania hasła: Dziś Apple wymyśla telefon na nowo. Spójrz na jego sposób komunikowania się z publicznością w trakcie prezentacji iPhone’a:

To, co zamierzamy zrobić, to pozbyć się wszystkich tych przycisków i po prostu zrobić gigantyczny ekran. GIGANTYCZNY EKRAN. Jak teraz to zorganizować? Nie chcemy nosić ze sobą myszy, prawda? Więc co będziemy robić? Och, rysik, prawda? Będziemy używać rysika. Nie. Kto chce rysik? Trzeba go zdobyć i gdzieś go odłożyć i można go zgubić. Fuj. Nikt nie chce rysika. Więc nie używajmy rysika. Użyjemy najlepszego urządzenia wskazującego na świecie. Zamierzamy użyć urządzenia wskazującego, z którym wszyscy się urodziliśmy – urodziliśmy się z dziesięcioma z nich. Będziemy używać palców.

Dostosuj przekaz do publiczności

Dopasuj wypowiedź do wieku, doświadczenia i innego rodzaju kompetencji osób z widowni. Odpowiedz na ich potrzeby. Jeśli wygłaszasz mowę przed ludźmi zaznajomionymi z tematem, pomiń oczywiste kwestie.

Nie mów o sobie lub o swojej firmie, ale o rzeczach, które są korzystne i ciekawe dla słuchających. Opowiadaj historie, z którymi mogą się oni utożsamiać, i używaj pojęć znanych publiczności. Zwracaj się bezpośrednio do adresata, np. Szanowni Państwo, Drodzy Koledzy, Koleżanki i Koledzy.

Stwórz idealne zakończenie

Zakończ tak, aby przesłanie zapadło słuchającym w pamięć. Możesz zamknąć przemowę anegdotą, zastosować grę słów, posłużyć się cytatem lub opowiedzieć dowcip. Postaw wyzwanie przed publicznością, np. zachęć do wprowadzenia zmian.  Steve Jobs pod koniec swoich prezentacji dodawał:

… och, i jeszcze jedno. Następnie opowiadał o dodatkowej funkcji produktu, dzięki czemu widzowie mieli wrażenie, że otrzymali więcej.

Na zakończenie przemowy inauguracyjnej John F. Kennedy wykorzystał grę słów:

A więc, moi drodzy Amerykanie: nie pytajcie, co wasz kraj może zrobić dla was – zapytajcie, co wy możecie zrobić dla swojego kraju. Moi współobywatele świata: nie pytajcie, co Ameryka zrobi dla was, ale co razem możemy zrobić dla wolności człowieka.

Wygłaszaj przemówienie z większą pewnością siebie

John Sculley – były prezes Apple – przyglądał się próbom Jobsa, które trwały tygodniami. W jednym z wywiadów opowiadał, że Steve miał zaplanowany każdy krok, a każde jego słowo było przemyślane. Mimo to wystąpienia Jobsa wyglądały naturalnie. 

Popracuj nad pewnością siebie. W trakcie prób:

• zwróć uwagę na tempo mówienia – postaraj się nie przemawiać zbyt szybko;
• naucz się stawiać pauzę w miejscu, w którym chcesz podkreślić ważność tego, co mówisz;
• przećwicz dykcję oraz modulację – Twój głos powinien raz wznosić się, a raz opadać.

Popracuj także nad podkreśleniem ważnych punktów wystąpienia, używając właściwego tonu głosu i odpowiedniej gestykulacji.

Jeśli potrzebujesz pomocy w opracowaniu historii i przygotowaniu treści przemowy, skontaktuj się z naszą redakcją.

Jak napisać przemówienie, które przekona odbiorców? Podsumowanie

Steve Jobs był jednym z najefektywniejszych i najbardziej charyzmatycznych mówców. Jeśli chcesz stworzyć atrakcyjny i przekonujący przekaz, przyjrzyj się jego wystąpieniom. Wykorzystaj jego techniki komunikacji, ale postaraj się znaleźć swój własny styl oraz temat, który Ciebie pasjonuje. Zaprezentuj treść w przekonujący sposób, np. uwzględniając storytelling i skutecznie dziel się swoimi pomysłami.

Wszystkie fragmenty wystąpień, które zostały wykorzystane w artykule, są dostępne w całości wraz z transkrypcją na stronie ted.com, a także na platformie YouTube.