Urlop ojcowski jest uprawnieniem pracowniczym regulowanym przez Kodeks pracy, który pozwala ojcu zadba o nowo narodzone dziecko. Sprawdź, czym jest, na czym polega i kiedy przysługuje pracownikowi.
Urlop ojcowski to prawo pracownika – ojca, który przysługuje mu niezależnie od uprawnień matki dziecka oraz od tego, czy matka jest pracownicą i może korzystać z urlopu macierzyńskiego. Urlop ojcowski jest prawem osobistym i jeśli pracownik go nie wykorzysta, przepada, ponieważ nie można go przenieść na matkę dziecka. Aby wykorzystać urlop ojcowski, ojciec dziecka nie musi być w związku małżeńskim z żoną, jednak istotne jest, aby je wychowywał i sprawował nad nim faktyczną praktykę. W innym wypadku urlop nie przysługuje.
Urlop ojcowski może zostać udzielony na okres maksymalnie 14 dni, jednak nie musi zostać wykorzystany jednorazowo. Można z niego skorzystać w 2 częściach po 7 dni. Istnieją jednak warunki, które należy spełnić, aby urlop wykorzystać. Należy to zrobić:
Warto również zwrócić uwagę na to, że urlop ojcowski nie mysi być wykorzystany bezpośrednio po zakończenia przez pracownika korzystania z innych urlopów dotyczących opieki nad dzieckiem. Może również być realizowany w trakcie urlopu macierzyńskiego matki.
Jeżeli pracownik chce wykorzystać urlop ojcowski, musi to zrobić w postaci wniosku urlopowego nie krótszym niż na 7 dni przed rozpoczęciem wykorzystywania urlopu. Pracodawca jest zobowiązany do jego uwzględnienia.
Do wniosku o urlop ojcowski należy dołączyć:
Za urlop ojcowski pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński, którego podstawą jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowym. Wysokość świadczenia to 100% podstawy wymiaru zasiłku.
Dokładna wysokość zasiłku, jaki otrzyma pracownik za okres urlopu ojcowskiego nie jest sprecyzowana, ponieważ zależny jest od terminu złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego.
Pracownikom na urlopie ojcowskim przysługują uprawnienia, z których w razie potrzeby mogą skorzystać. Należą do nich między innymi:
Zgodnie z nowelizacją kodeksu pracy z sierpnia 2022 roku czas na wykorzystanie urlopu ojcowskiego został skrócony. Dotychczasowy czas do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy, podczas których na wniosek pracownika mógł on udać się na urlop, by zadbać o dziecko, zostały skrócone.
Od teraz na wykorzystanie urlopu ojcowskiego pracownik ma czas do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Taki sam okres obowiązuje w przypadku od dnia uprawomocnienia postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka.
Celem zmian w długości czasu na wykorzystanie urlopu ojcowskiego jest zapewnienie, że ojciec będzie sprawował opiekę nad dzieckiem. Zmiany w ustawie wskazują w ten sposób, że urlop ojcowski może być wykorzystywany tylko w takim właśnie celu.
Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, mianowania, powołania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę. Regulują go przepisy kodeksu pracy, a dokładniej ustawy z 26 czerwca 1974 roku.
Urlop ojcowski może otrzymać jedynie ojciec wychowujący dziecko. Urlop uzyskać można na wniosek pracownika złożony z odpowiednim wyprzedzeniem.
W przypadku urlopu ojcowskiego okazjonalnego przysługującego w wymiarze 2 dni pracodawca jest zobowiązany do zwolnienia pracownika od pracy w związku ze zdarzeniem z życia osobistego – na przykład ze względu na narodziny dziecka. Ten rodzaj nieobecności jest regulowany przez rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 roku.
Istnieje możliwość wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy pracownikowi odbywającemu urlop ojcowskim. Aby to zrobić niezbędne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika (zwolnienie dyscyplinarne).
Dodatkowym warunkiem, jaki należy spełnić, aby rozwiązać umowę zgodnie z prawem jest zgoda zakładowej organizacji związkowej.
Pracodawca może również rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem od dnia złożenia przez pracownika wniosku o urlop ojcowski. Taka sytuacja możliwa jest jedynie w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. W tym wypadku termin rozwiązania umowy pracodawca musi uzgodnić z zakładową organizacją związkową.
Udowodnienie, że dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika lub że następują upadłość bądź likwidacja pracodawcy należy do pracodawcy.
Urlop ojcowski przysługuje pracownikowi niezależnie od tego, czy jest zatrudniony na pełny etat, część etatu oraz niezależnie od tego, czy jest zatrudniony w oparciu o umowę na czas określony lub nieokreślony.
Urlop ojcowski przysługuje pracownikowi w ramach ubezpieczenia chorobowego. Jest więc finansowany przez ZUS ze składek zdrowotnych oraz chorobowych, które pracownik odprowadza co miesiąc.
W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, prawo do urlopu ojcowskiego i wykorzystania 14 dni nieobecności w związku z narodzinami dziecka ma również osoba prowadząca swoją działalność. W czasie tej nieobecności takiej osobie przysługuje zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego oraz zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Na pełny zasiłek z tytułu urlopu ojcowskiego mogą również liczyć ojcowie, którzy adoptują dziecko. Z urlopu na takie dziecko można korzystać jedynie do czasu ukończenia przez dziecko do 7 lat. W przypadku odroczenia obowiązku szkolnego czas wykorzystania urlopu ojcowskiego wydłuża się do ukończenia przez dziecko 10. roku życia.
Ojciec wychowujący dziecko może zgłosić wniosek o urlop ojcowski, a pracodawca ma obowiązek go rozpatrzyć.
Istnieją jednak sytuacje, w których pracodawca może odmówić udzielenia urlopu ojcowskiego pracownikowi. Dzieje się tak w sytuacji, w której ojciec nie jest osobą wychowującą dziecko. W takim wypadku pracodawca, odrzucając wniosek pracownika, musi kierować się odpowiednimi przepisami oraz mieć wystarczająco silne argumenty, by wyjaśnić powód swojej decyzji.
Brak zgody na urlop ojcowski może zostać podważony poprzez udowodnienie, że odmowa została słabo uzasadniona lub jej powód nie odzwierciedla faktycznej sytuacji pracownika.
Przyczyną odmówienia udzielenia urlopu ojcowskiego może być na przykład fakt, że pracownik jest pozbawiony władzy rodzicielskiej - w takim wypadku nie ma prawa do skorzystania ze świadczenia jakim jest urlop ojcowski.
Prawo do urlopu ojcowskiego upoważnia ojca do otrzymania świadczenia w postaci zasiłku macierzyńskiego. Aby go otrzymać, ojciec wychowujący dziecko musi złożyć do ZUS odpowiednie dokumenty, czyli
Należy pamiętać o tym, by złożyć pełną dokumentację oraz pilnować odpowiednich terminów. Od nich bowiem zależy, kiedy pracownik otrzyma świadczenie.
Zgodnie z obowiązującym prawem ZUS ma obowiązek do wypłacenia pracownikowi na urlopie ojcowskim w terminie maksymalnie 30 dni od momentu złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.
W trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego przedsiębiorca podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Z tego względu niezbędne jest przekazanie odpowiednich deklaracji do ZUS.
Po otrzymaniu świadczenia przedsiębiorca musi:
Kodeks pracy określa sytuacje, w jakich ojciec wychowujący dziecko ma prawo do wykorzystania urlopu macierzyńskiego, jeśli matka nie pozostaje w stosunku pracy, ale jest objęta ubezpieczeniem społecznym, chorobowym oraz macierzyńska. Określa również prawo do przejęcia urlopu przez ojca, jeśli matka nie jest objęta ubezpieczeniem lub nie posiada tytułu do bycia objętą tym ubezpieczeniem.
Ojciec może przejąć część urlopu macierzyńskiego w sytuacji, gdy:
W razie wystąpienia takich okoliczności, drugi pracownik (tak zwany rodzic adopcyjny) lub pracownika-innego członka najbliższej rodziny jest uprawniony do przejęcia części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo części urlopu rodzicielskiego.
Pracownik-ojciec, gdy zdecyduje się na powrót do pracy, ma prawo do skorzystania z elastycznych form organizacji czasu pracy, by łatwiej było mu pogodzić życie zawodowe z życiem prywatnym. Może również wnioskować o skrócony wymiar czasu pracy.
Z elastycznych form organizacji czasu pracy mogą korzystać rodzice dziecka do ukończenia przez nie 8. roku życia.
Aby skorzystać z tego prawa, pracownik musi złożyć wnioskiem (w postaci papierowej lub elektronicznej o zastosowanie wobec niego elastyczne organizacji pracy w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z takiej możliwości.
Pracodawca ma obowiązek rozpatrzenia wniosku z uwzględnieniem potrzeb pracownika - w tym przyczynę konieczności korzystania z elastycznej organizacji pracy, oraz na potrzeby i możliwości pracodawcy, do których zalicza się konieczność zapewnienia normalnego toku pracy, organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.
Pracodawca ma obowiązek poinformować pracownika o swojej decyzji w formie papierowej lub elektronicznej w terminie do 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
W odróżnieniu od urlopu ojcowskiego, urlop tacierzyński nie ma regulowanego wymiaru. Jego długość jest zależna od tego, w jakim wymiarze matka dziecka wykorzysta urlop macierzyński. Pracownica jednak nie może zrzec się urlopu przed upływem 14 tygodni od porodu.
Urlopu tacierzyńskiego nie można również podzielić oraz nie może być wykorzystany, gdy matka dziecka jest w trakcie urlopu macierzyńskiego.
Jeśli chcesz skuteczniej zarządzać nieobecnościami pracowników w swojej organizacji, wypróbuj Calamari przez 2 tygodnie za darmo i przekonaj się, jak bardzo ułatwi Twoją codzienną pracę.
Otrzymuj regularne informacje i upraszczaj HR razem z nami
