Panegiryk to odwrotność paszkwilu. O ile ten drugi służy obmowie, oszczerstwu i adresatowi może napsuć wiele krwi, o tyle panegiryk - wręcz przeciwnie.

Panegiryk - sens pojęcia

Słowo pochodzi z języka greckiego. Panegiryk to rodzaj literatury stosowanej, czyli tej pisanej w celu praktycznym. Jest on więc utworem okolicznościowym, pisanym prozą lub wierszem, najczęściej uroczystym i wysławiającym daną osobę lub uświetniającym jakieś wydarzenie. Pisany jest najczęściej w tonie pochlebstwa lub przesadnego zachwytu.

Panegiryk - tradycja

Panegiryk narodził się jeszcze w starożytnej Grecji. Tam termin ten oznaczał mowy wygłaszane na pogrzebach wodzów, polityków i innych wybitnych osobistości, w których sławiono zasługi patriotyczne i obywatelskie zmarłych. Gdy gatunek przejęto w Rzymie, adresatami panegiryków stały się osoby żyjące. 

W średniowieczu tradycja rzymska była nie do przyjęcia, godziłaby w zalecaną skromność, stąd chwyty panegiryku stosowano tylko w historiografii. W renesansie zaś, czasie mecenatu, panegiryk rozwinął się zwłaszcza w poezji dworskiej. Oczywistym było, że wdzięczny za wsparcie artysta składał wyrazy wdzięczności, sławiąc swego mecenasa za potęgę, mądrość, odniesione zwycięstwa, itd. 

Penegiryki ewoluowały również w formę gratulacyjną z okazji otrzymania jakiegoś wysokiego stanowiska, zaszczytu, itp. W okresie baroku panegiryk wytworzył jeszcze inne formy, takie jak winszowania, peany, triumfy, trophea, pamiątki i gratulacje, zarówno po polsku i po łacinie. 

Choć twórcom oświecenia wypadało się krzywić z niesmakiem na barokowe wykwity peanów, nie zarzucono go jednak, po prostu uszczuplono je do tylko jednego gatunku: ody. Z panegirykiem rozstał się romantyzm, głównie z przyczyn estetycznych.