Definicja sarkazmu

Sarkazm jest formą wypowiedzi mającą na celu skrytykowanie danej osoby, zachowania czy sytuacji, przy użyciu drwiny, złośliwości, szyderstwa. Wypowiedź taka ma zatem zdecydowanie negatywny wydźwięk. Sarkazm jest rodzajem spotęgowanej ironii. Samo słowo „sarkazm” pochodzi od greckiego słowa σαρκασμός (sarkasmos), oznaczającego „gryźć wargi” (ze złości).

Według badań przeprowadzonych w 2015 roku na Uniwersytetach Harvarda i Columbia wynika, że osoby sarkastyczne cechują się wyższą od przeciętnej inteligencją.

Omówienie różnych odmian sarkazmu

Istnieją różne odmiany sarkazmu, często trudne do zdefiniowania i bardzo do siebie podobne. Wynika to choćby z indywidualnego charakteru i poczucia humoru każdego posługującego się sarkazmem człowieka.

Co cechuje sarkastyczną wypowiedź?

a) Odwrócenie rzeczywistości

W wypowiedzi takiej przedstawiamy pozorną opinię, równocześnie dając jasno do zrozumienia, że nasze zdanie w danym temacie jest zupełnie odwrotne. Wypowiada się więc przeciwieństwo tego, co naprawdę się myśli, ale w taki sposób (np. za pomocą odpowiedniej intonacji i modulacji głosu), by osoba, do której adresujemy wypowiedź, zrozumiała naszą prawdziwą intencję.

Np. - Jest świetnie, cudownie, no po prostu nigdy nie czułem się lepiej (gdy czujemy się źle)

b) Przyjęcie roli

Odpowiadamy drugiej osobie zgodnie z zaprezentowaną przez nią postawą, która nam się nie spodobała. Jest to przyjęcie określonej roli, związanej z zachowaniem drugiej osoby.

Np. - Zrób mi kawę!

- Ależ oczywiście, Wasza Wysokość, czy ma Pan/i jeszcze jakieś życzenia?

c) Wskazanie absurdu

W wypowiedzi tego typu wskazujemy na absurdalność opinii wygłoszonej przez drugą osobę. Robimy to poprzez pozorne przyznanie jej racji i spotęgowanie wygłoszonego wcześniej absurdu.

Np. - Po co ci laptop? Masz ten stary komputer.

- Jasne, nie potrzebuję laptopa, ani komputera, w ogóle niczego. Mam przecież drewniane liczydło, na pewno wystarczy. A najlepiej wszyscy wróćmy na drzewa!

d) Wskazanie oczywistości

Tym sposobem wskazujemy drugiej osobie na zbyt oczywisty charakter jej wypowiedzi. Robimy to np. poprzez zaprzeczenie i przedstawienie innej, często zupełnie nierealistycznej wersji wydarzeń.

Np. - Zabrałeś mój telefon!

- Coś ty, to krasnoludki przyszły i wyciągnęły go z twojej kieszeni.

e) Wskazanie wprost

Wypowiedź, w której wskazujemy wprost na negatywne, czy irytujące nas cechy drugiej osoby, poprzez ich wyolbrzymienie i wyśmianie.

Np. Jesteś tak rozgarnięty, że kładziesz linijkę obok łóżka, żeby sprawdzić jak długo spałeś.

Czym różni się sarkazm od ironii?

Sarkazm często bywa utożsamiany z ironią i choć występuje duża bliskość tych pojęć, to nie są one całkowicie pokrewne. Przede wszystkim ironia opiera się zawsze na niejednoznaczności, a jej użycie może być czasem związane z życzliwością i dobrymi intencjami. Sarkazm może, ale nie musi cechować się dwuznacznymi zdaniami, może być wypowiedzią bardziej bezpośrednią. Ponadto jest on nacechowany wyłącznie negatywnie. Sarkazm może być uznany za pewną odmianę ironii.