Epigramat to zwięzły utwór poetycki, celnie opisujący jakieś zjawisko, zakończony zaskakującą, oparta na oryginalnym koncepcie puentą. Ze względu na często dowcipną puentę epigramat stał się gatunkiem o charakterze satyrycznym. Słowo epigramat pochodzi od starogreckiego słowa epigramma oznaczającego inskrypcję, czyli napis.

Epigramat - pochodzenie gatunku 

Epigramat jako gatunek liryczny został uformowany w starożytnej Grecji. Pierwotnie epigramaty były wzniosłymi napisami nagrobnymi rytymi w kamieniu (stąd ich krótka forma), pojawiały się również na pomnikach, miejscach pamięci, itp.  Stworzenie gatunku epigramatu przypisuje się żyjącemu w IV-III w. p.n.e. Symonidesowi z Keos, który napisał liczne epigramaty religijne i nagrobne. 

Symonides jest autorem najbardziej znanego starożytnego epigramatu ku czci bohaterów poległych pod Termopilami: Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, wierni jej prawom do ostatniej godziny. Starożytne epigramaty były pisane określoną strofą - dystychem elegijnym. Miały najczęściej formę krótkich, dwuwierszowych aforyzmów. 

Epigramat w zależności od funkcji i tematyki miał w antyku klika rodzajów. Oprócz nagrobnych pisano epigramaty wotywne (dziękczynne) i okolicznościowe (często dowcipne, zabawne).

Epigramat - przykłady

Wiele starożytnych epigramatów znalazło się w powstałym w X w. zbiorze znanym jako "Antologia Palatyńska". Kolejny rozkwit epigramatu nastąpił w renesansie. Wówczas pojawiła się odmiana gatunkowa epigramatu, fraszka - utwór o podobnym żartobliwym charakterze, zamknięty puentą, choć nieco dłuższy od epigramatu. 

Ten gatunek często wykorzystywał Jan Kochanowski, jego najsłynniejsze fraszki to "Na lipę", "Do gór i lasów", "Na zdrowie", "Na dom w Czarnolesie", "O żywocie ludzkim". W czasach późniejszych epigramat pojawiał się w wariancie satyrycznym, filozoficznym i lirycznym. Epigramaty pisywali m.in. Ignacy Krasicki (" Malarze"), Wacław Potocki ("Do łysego"), Adam Mickiewicz ("Kochać ludzkość", "Nocny ptak", "Rusztowanie"), Maria Pawlikowska-Jasnorzewska ("Liście", "Fijołek i róża").