Monarchia to ustrój, w którym władza suwerenna spoczywa w rękach władcy, nazywanego królem, cesarzem, sułtanem. W zależności od uwarunkowań polityczno-społecznych monarcha rządził zupełnie samodzielnie bądź z pomocą organów doradczych. Władza monarchy może być dziedziczna i wtedy przechodzi z ojca na syna w obrębie rodziny panującej lub władcę wybiera się na drodze elekcji.
Monarchia stanowa ukształtowała się w późnośredniowiecznej Europie. Jej powstanie było możliwe dzięki zmianom w stosunkach feudalnych oraz ukształtowaniu się stanów społecznych. O przynależności do danego stanu decydowały posiadane przywileje i wyznaczone świadczenia, podleganie tej samej władzy sadowniczej, udział w sprawowaniu władzy w państwie, w zgromadzeniach stanowych. Udział stanów we władzy początkowo bardziej poległa na aprobacie decyzji władcy przez zgromadzenie danego stanu. Zaczęto zawierać z władcami układy, np. Wielka Karta Swobód z 1215 roku w Anglii. Określały one prerogatywy władzy królewskiej a jednocześnie uprawnienia i przywileje poszczególnych stanów. Ważnym momentem kształtowania się reprezentacji i zgromadzeń stanowych był udział w nich przedstawicieli miast. W wyższych izbach zgromadzeń zasiadali zwykle świeccy i duchowni dostojnicy, zaś izby niższe zgromadzeń były miejscem, gdzie swe reprezentacje wysłała szlachta i miasta.
Na przełomie XVI i XVII wieku zaczęto ograniczać rolę stanów na rzecz władzy centralnej. W ten sposób dochodziło do kształtowania się monarchii absolutnych, w których często nie zwoływano już reprezentacji stanów. Rządzący absolutnie państwem władca był źródłem prawa a jego uprawnienia wynikały z woli Boga. W monarchiach absolutnych rozbudowywano aparat urzędniczy, wojsko, dwór monarchy a także zwiększano ucisk podatkowy. Celem polityki wewnętrznej monarchii absolutnej było uzyskanie nadwyżki budżetowej, co osiągano poprzez wzrost podatków, ceł, wsparcie rodzimej produkcji. Urzędy coraz powszechniej obsadzane były wykształconymi mieszczanami. W II połowie XVIII wieku w wielu państwach europejskich pojawił się tzw. absolutyzm oświecony. Oczytani monarchowie realizowali reformy administracyjne, ekonomiczne, edukacyjne, społeczne. Za typowych władców absolutnych uważa się Fryderyka II w Prusach oraz Józefa II w Austrii. We Francji apogeum absolutyzm osiągnął za rządów Ludwika XIV. Przeprowadzono wtedy reformy podatkowe, kodyfikacji prawa, ekonomiczne wprowadzające merkantylizm. Rozbudowano flotę wojenna i handlową. Ze względu na brak zmian monarchia absolutna we Francji została obalona przez rewolucję w 1789 roku.
Rewolucja francuska zakończyła definitywnie istnienie monarchii o charakterze absolutnym. Większość państw europejskich przekształciła się w monarchie konstytucyjne, w których całość stosunków w państwie reguluje konstytucja. W monarchiach parlamentarnych głównym organem władzy jest parlament, władca zaś pełni już głównie funkcje reprezentacyjne. Parlament jest organem władzy ustawodawczej a powoływany przez niego rząd realizuje władzę wykonawczą, niezawisłe sądownictwo pozostaje w rękach sądów. Ustrój taki panuje obecnie w Belgii, Holandii a także w Wielkiej Brytanii.
