Łubin (Lupinus) to grupa roślin jednorocznych, bylin a nawet krzewów należąca do rodziny bobowatych (Fabaceae). Obejmuje ok. 200 gatunków, przy czy tylko niewielką część uprawia się w polskich ogrodach (dla walorów dekoracyjnych, jako nawozy zielone lub rośliny pastewne). W środowisku naturalnym łubiny w dużej mierze łubiny występują w Azji oraz w basenie Morza Śródziemnego. Gatunkiem, który wkomponował się w polski krajobraz, jest łubin trwały (Lupinus polyphyllus).
Charakterystyka łubinu trwałego:
Łubin trwały (Lupinus polyphyllus) pochodzi z Ameryki Północnej. Został sprowadzony do Polski a przy szerokiej uprawie (w ogrodach, jako roślinę pastewną, na nawóz) zaczęto go traktować jako rodzimą roślinę (w rzeczywistości to antropofit – zadomowiony gatunek obcego pochodzenia).
Bylina osiąga do 150cm wysokości. Wytwarza proste, wzniesione łodygi zakończone okazałymi kwiatostanami – gronami. Pojedyncze kwiaty są grzbieciste. Najczęściej mają fioletowo-niebieską barwę (w sprzedaży dostępne są także odmiany o kwiatach białych, kremowych, żółtych, łososiowych, różowych, czerwonych i bordowych).
Dużą popularnością cieszą się także odmiany dwukolorowe (np.: 'Manhattan Lights' – żółto-fioletowy). Łubin kwitnie od czerwca do lipca. Jest atrakcyjny także z liści – dłoniastodzielnych, złożonych z lancetowatych, ostro zakończonych listków. Tworzy gęste rozety.
Owocem łubinu jest wydłużony, brunatny strąk zawierają 7-9 nasion. Łubin trwały (zwłaszcza dotyczy to podstawowego gatunku) może rozrastać się w sposób inwazyjny. Roślina jest lekko trująca.
Łubin - pozostałe wartościowe gatunki:
Łubin ogrodowy (Lupinus hybridus) – to szeroka grupa różnorodnych kultywarów (mieszańców wyprowadzonych z gatunków dzikich) o szczególnych walorach dekoracyjnych. Nie występują w środowisku naturalnym, są znane wyłącznie z uprawy.
Zwykle łubin ogrodowy dorasta do 120cm wysokości. Wytwarzają grube, mięsiste łodygi i dłoniaste liście. Motylkowe kwiaty zebrane są w długie grona lub kłosy (nieraz osiągają nawet 50cm długości). W zależności od odmiany mają zróżnicowaną barwę (białą, żółtą, pomarańczową, czerwoną, niebieską, fioletową, itd.). Mogą różnić się także kształtem kwiatów. Łubin ogrodowy kwitnie od czerwca do lipca.
Łubin wąskolistny, niebieski (Lupinus angustifolius) – w porównaniu z łubinem trwałym ma dużo węższe, drobniejsze, ale nie mniej atrakcyjne liście. To roślina jednoroczna dorastająca do 60cm wysokości. Kwiatostany (grona) znajdują się na szczytach pędów. Mają barwę niebieską, fioletową (rzadziej białą lub różową). Kwitnie od czerwca do września.
Gatunek jest powszechnie wykorzystywany na nawozy zielone. Łubin wąskolistny pochodzi z krajów basenu Morza Śródziemnego. Zgodnie z COBORU na liście zalecanych odmian (6) na 2018 rok znajduje się 'Bolero', 'Rumba', 'Tango', 'Jowisz', 'Regent' i 'Tytan'.
Łubin biały (Lupinus albus) – roślinę jednoroczną spotyka się w Polsce, chociaż nie jest szeroko rozpowszechniona. Dorasta do 1m wysokości. Wytwarza duże, dłoniaste liście. Grzbieciste kwiaty są ułożone spiralnie tworząc luźne grona. Roślina kwitnie na biało (z odcieniem niebieskiego lub różowego). Kwitnie latem. Zaleca się unikać uprawy z północnych i północno-wschodnich rejonach Polski. Łubin biały powszechnie występuje w basenie Morza Śródziemnego.
Łubin żółty (Lupinus luteus) – to jeden z najbardziej wartościowych gatunków wykorzystywanych jako nawóz zielony. Ma duże znaczenie gospodarcze. Roślina jednoroczna dorasta do 60cm wysokości. Wytwarza kępy dłoniastych liści złożonych z odwrotnie jajowatych liści. Jak sama nazwa wskazuje – kwitnie na żółto. Kwitnienie zależy od terminu siewu. W środowisku naturalnym występuje w Europie, Azji Zachodniej i Afryce Północnej.
Łubin zmienny (Lupinus mutabilis) – to roślina jednoroczna pochodząca z Ameryki Południowej. Dorasta do 1,5m wysokości. Wytwarza dłoniaste liście złożone z 7-9 listków. Kwiaty początkowo są białe (z żółtymi skrzydełkami), potem przybierają barwę ciemnofioletową.
Łubin Hartwega (Lupinus hartwegii) – osiąga 60-80cm wysokości. To gatunek jednoroczny. Wyróżnia się gęstością i długością kwiatostanów (nawet 40-50cm). Podstawowy gatunek wytwarza w kwiaty w palecie barw: biały, liliowy, zielony. Łubin kwitnie od lipca do września.
Łubin sadzonki - wymagania i uprawa
Łubiny są łatwe w uprawie, ale mają dość duże wymagania względem stanowiska i gleby. Powinno się je siać/sadzić w miejscach słonecznych, wtedy obficie kwitną. Dobrze sobie radzi w przeciętnych glebach, ale preferuje podłoża żyzne, zasobne w składniki pokarmowe, umiarkowanie wilgotne. Należy unikać gleb podmokłych.
Nasiona wysiewa się od drugiej połowy marca (to sprawa indywidualna – w zależności od gatunku i celu jaki stawia się danym łubinom. Sadzenie natomiast wykonuje się wiosną (najlepiej kwiecień), późnym latem (wrzesień) lub jesienią (październik). Miejsce sadzenia należy dokładnie wybrać, gdyż łubiny nie lubią przesadzania. Rośliny sadzi się średnio w rozstawie przynajmniej 40x40cm (dotyczy łubinu ogrodowego i trwałego) lub sieje rzędowo (odległości rzędów wynoszą 15-20cm). Przez okres susz wymaga podlewania (w przeciwnym wypadku szybko dochodzi do więdnięcia liści).
Do dokarmiania warto stosować nawozy organiczne. Stosowanie nawozów mineralnych z azotem nie jest konieczne, gdyż rośliny motylkowe (a więc i łubin) mają zdolność do wiązania azotu atmosferycznego (przy symbiozie z bakteriami brodawkowymi). Podłoże warto ściółkować aby ograniczyć zachwaszczenie i wyparowywanie wody z gleby. Regularne usuwanie przekwitłych kwiatostanów przedłuży kwitnienie. Może być atakowany przez mszyce, przędziorek, żarłoczne ślimaki lub porażany rdzą, mączniakiem prawdziwym i mączniakiem rzekomym.
Lupinus - wykorzystanie łubinu w ogrodzie
Łubiny mają wszechstronne zastosowanie w ogrodzie. Przede wszystkim to jedna z najcenniejszych roślin rabatowych wyróżniająca się obfitością i długością kwitnienia. Warto sadzić ją w grupach po kilka, kilkanaście (lub więcej) okazów należących do jednej odmiany.
Łubiny można komponować ją w obrębie rodzaju lub łączyć z innymi bylinami (np.: jeżówkami, dzielżanami, ostróżkami, złocieniami, piwoniami) i roślinami jednorocznymi (słoneczniki, cynie, nasturcje). Jednocześnie pełni ważną rolę glebochronną – pozwalając podłożu odpocząć a przy tym wzbogacając je w tlen wiązany z atmosfery, dlatego łubin często sieje się warzywniaku jako przedplon lub międzyplon.
Poszczególne gatunki można także wykorzystać do użyźniania gleby na mało urodzajnych działkach letniskowych (gdzie często podłoże jest piaszczyste). Łubiny wabią pszczoły i motyle (w tym ostatnim przypadku niektóre gatunki, np. Lupinus angustifolius są kluczem do przetrwania owadów).
Rośliny można uprawiać w pojemnikach – np.: jako dekorację tarasu. Pasują do ogrodów różnego typu (w wiejskich i śródziemnomorskich są gatunkiem „obowiązkowych”. Nadają się na kwiat cięty (niestety dość szybko osypują się).
Łubin – gratka dla smakoszy
Łubin jest znany i uprawiany od tysiącleci. Był popularną rośliną w starożytnym Rzymie. Nasiona były wykorzystywane jako pokarm (w Andach od 6000lat, w rejonie Morza Śródziemnego od ponad 3000lat). Nasiona łubinu odkryto nawet w grobowcach faraonów. W imperium Inków należał do podstawowej codziennej diety mieszkańców (chociaż nie miał takiego znaczenia jak fasola, groszek czy soja).
Łubin zawiera trujące alkaloidy, ale po odpowiedniej obróbce jest jadalny. W Brazylii, Egipcie czy krajach śródziemnomorskich nasiona są sprzedawane w słojach w zalewie solnej. Sprawdza się w diecie bezglutenowej (ponadto jest ceniony przez miłośników kuchni wegetariańskiej i wegańskiej). Nasiona mogą być mielone na mąkę. Do celów spożywczych powinno się wybierać „słodkie” odmiany. Łubiny eurazjatyckie i północnoafrykańskie są bogate w białko, błonnik i przeciwutleniacze.
