utyskiwać - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

książk. mówić z niezadowoleniem o kimś lub o czymś sprawiającym kłopot lub powodującym, że następuje jakaś niepożądana sytuacja

Kwalifikacja tematyczna

CZŁOWIEK JAKO ISTOTA PSYCHICZNA

Ocena i wartościowanie

wola, postawy, nastawienie człowieka wobec świata i życia

Relacje znaczeniowe

hiperonimy:

narzekać

Cytaty

	Wuj był mrukowaty i wypowiadał od czasu do czasu oderwane zdania na temat szerzących się w całym mieście strajków, na temat wojny, ale głównie utyskiwał na nieuczciwość stolarzy, których u siebie zatrudniał i których posądzał o kradzież zegarka. źródło: NKJP: Jan Brzechwa: Gdy owoc dojrzewa, 1958
	Pod koniec lat 50. prasa utyskiwała na panie, które pojawiały się na balu w banalnych kreacjach, obsypując smokingi i fraki panów „złotym proszkiem” opadającym z włosów. źródło: NKJP: Andrzej Chwalba (red.): Obyczaje w Polsce. Od średniowiecza do czasów współczesnych, 2004
	Niewątpliwie, utyskiwanie nad upadkiem dobrego smaku uchodziłoby dziś za przejaw śmiesznej pretensjonalności, podobnie jak domaganie się respektu dla intelektualnych elit. źródło: NKJP: Mirosław Pęczak: Zalotnicy parobka, 2002-04-13
	Mieszkańcy gminy utyskują, że stan dróg i ulic nadal pozostawia wiele do życzenia. źródło: NKJP: Mirosław Kowalski: O drogach, bibliotece i „Orliku”, Dziennik Polski, 2008-07-19
	– Jak za komuny każą nam czekać – utyskiwali kolejkowicze. źródło: NKJP: Stefan Augustyn: W tłoku po zasiłek, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2004-04-28
	Prezydent nie może wtórować pisarzowi i utyskiwać, jak to narodowi jest źle. źródło: NKJP: Anna Żebrowska: Niepotrzebny prorok, Gazeta Wyborcza, 1998-04-24

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	utyskuję	utyskujemy
2 os.	utyskujesz	utyskujecie
3 os.	utyskuje	utyskują

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	utyskiwałem +(e)m utyskiwał	utyskiwałam +(e)m utyskiwała	utyskiwałom +(e)m utyskiwało	utyskiwaliśmy +(e)śmy utyskiwali	utyskiwałyśmy +(e)śmy utyskiwały
2 os.	utyskiwałeś +(e)ś utyskiwał	utyskiwałaś +(e)ś utyskiwała	utyskiwałoś +(e)ś utyskiwało	utyskiwaliście +(e)ście utyskiwali	utyskiwałyście +(e)ście utyskiwały
3 os.	utyskiwał	utyskiwała	utyskiwało	utyskiwali	utyskiwały

bezosobnik: utyskiwano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę utyskiwał będę utyskiwać	będę utyskiwała będę utyskiwać	będę utyskiwało będę utyskiwać	będziemy utyskiwali będziemy utyskiwać	będziemy utyskiwały będziemy utyskiwać
2 os.	będziesz utyskiwał będziesz utyskiwać	będziesz utyskiwała będziesz utyskiwać	będziesz utyskiwało będziesz utyskiwać	będziecie utyskiwali będziecie utyskiwać	będziecie utyskiwały będziecie utyskiwać
3 os.	będzie utyskiwał będzie utyskiwać	będzie utyskiwała będzie utyskiwać	będzie utyskiwało będzie utyskiwać	będą utyskiwali będą utyskiwać	będą utyskiwały będą utyskiwać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		utyskujmy
2 os.	utyskuj	utyskujcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	utyskiwałbym bym utyskiwał	utyskiwałabym bym utyskiwała	utyskiwałobym bym utyskiwało	utyskiwalibyśmy byśmy utyskiwali	utyskiwałybyśmy byśmy utyskiwały
2 os.	utyskiwałbyś byś utyskiwał	utyskiwałabyś byś utyskiwała	utyskiwałobyś byś utyskiwało	utyskiwalibyście byście utyskiwali	utyskiwałybyście byście utyskiwały
3 os.	utyskiwałby by utyskiwał	utyskiwałaby by utyskiwała	utyskiwałoby by utyskiwało	utyskiwaliby by utyskiwali	utyskiwałyby by utyskiwały

bezosobnik: utyskiwano by

bezokolicznik: utyskiwać

imiesłów przysłówkowy współczesny: utyskując

gerundium: utyskiwanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	utyskiwanie	utyskiwania
D.	utyskiwania	utyskiwań
C.	utyskiwaniu	utyskiwaniom
B.	utyskiwanie	utyskiwania
N.	utyskiwaniem	utyskiwaniami
Ms.	utyskiwaniu	utyskiwaniach
W.	utyskiwanie	utyskiwania

imiesłów przymiotnikowy czynny: utyskujący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	utyskujący	utyskujący	utyskujący	utyskujące	utyskująca
D.	utyskującego	utyskującego	utyskującego	utyskującego	utyskującej
C.	utyskującemu	utyskującemu	utyskującemu	utyskującemu	utyskującej
B.	utyskującego	utyskującego	utyskujący	utyskujące	utyskującą
N.	utyskującym	utyskującym	utyskującym	utyskującym	utyskującą
Ms.	utyskującym	utyskującym	utyskującym	utyskującym	utyskującej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	utyskujący	utyskujący	utyskujące	utyskujące
D.	utyskujących	utyskujących	utyskujących	utyskujących
C.	utyskującym	utyskującym	utyskującym	utyskującym
B.	utyskujących	utyskujących	utyskujących	utyskujące
N.	utyskującymi	utyskującymi	utyskującymi	utyskującymi
Ms.	utyskujących	utyskujących	utyskujących	utyskujących

Składnia

+	utyskiwać	+	(na KOGO/CO) \| (nad CZYM)
+	utyskiwać	+	że ZDANIE \| ZDANIE PYTAJNOZALEŻNE
+	utyskiwać	+	MOWA WPROST

Pochodzenie

pol. dawne utyskować

st.pol. styskać 'wyrażać niezadowolenie, uskarżać się, narzekać'

Przypuszczalnie podstawę stanowił niezachowany czasownik tyskać < *tyskati, czasownik wielokrotny lub kauzatywny (ze wzdłużeniem rdzennego *ъ w y) od *tъsknǫti 'odczuwać głęboki smutek, przygnębienie zwłaszcza z powodu braku kogoś, czegoś, smucić się' (Bor.).