wyrządzić
-
książk. spowodować coś złego, nazwanego następującym rzeczownikiem
-
CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE
Zasady współżycia społecznego
zachowania i wyrażenia nieakceptowane społecznie -
- pracownik, sprawca; !?pożar, !?wiatr wyrządził (szkody); !?powódź, !?susza, !?ulewa, !?wichura, !?woda wyrządziła (szkody)
- (szkoda) wyrządzona dziecku, klientowi, kobiecie, obywatelowi, pacjentowi, pokrzywdzonemu, poszkodowanemu, pracodawcy, pracownikowi, wierzycielowi, zleceniodawcy; drugiemu, komukolwiek, komuś, osobom trzecim; firmie, funduszowi, gminie, jednostce (wojskowej), spółce, zakładowi; krajowi, narodowi; ludzkości, środowisku naturalnemu; Kościołowi, Polakom, Polsce
- wyrządzić krzywdę, niedźwiedzią przysługę, przykrość, straty, szkodę, zło
- (szkoda) wyrządzona czynem (niedozwolonym), działaniem kogoś, przestępstwem, zaniechaniem
- (szkoda) wyrządzona na mieniu, na osobie
- (szkoda) wyrządzona przy świadczeniu (pomocy), przy wykonywaniu (czynności zawodowych)
- (szkoda) wyrządzona wskutek rażącego niedbalstwa, podania nieprawdziwej informacji
- wyrządzić (szkodę) ze swojej winy
- wyrządzić (szkodę) niechcący, nieumyślnie, umyślnie
- móc, potrafić wyrządzić (szkodę)
- ryzyko, możliwość, zamiar, zarzut wyrządzenia (szkody)
- wyrządzona zniewaga
- zostać wyrządzonym
-
Właścicielowi przysługuje odszkodowanie za szkody wyrządzone wskutek zajęcia nieruchomości.
źródło: NKJP: Ustawa - Prawo geologiczne i górnicze, Dziennik Ustaw, 1994
Plan zakładał nałożenie wysokich podatków na trucicieli, a jednocześnie przewidywał kroki mające naprawić szkody wyrządzone środowisku w wyniku wieloletnich zaniedbań.
źródło: NKJP: Neil King Jr.: Czesi dyskutują nad wolnością na wolnym rynku, Gazeta Wyborcza, 1994-09-19
Czeczeni rywalizowali [...] wiecznie o to, kto mężniejszy, kto silniejszy, szybszy, mądrzejszy i gościnniejszy, kto wierniejszy tradycji i etykiecie, kto dłużej pamięta i mści zniewagi wyrządzone jemu samemu lub jego rodowi.
źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Wieże z kamienia, 2004
- Niedźwiedzią przysługę wyrządziłem sąsiadom - utyskuje Eugeniusz Rytwiński. - Chciałem dobrze, a wyszło jak wyszło. Teraz ludzie do mnie mają pretensje.
źródło: NKJP: (kk): Światłość limitowana, Dziennik Łódzki, 2007-06-02
-
część mowy: czasownik
aspekt: dokonany
Tryb oznajmujący
Czas przyszły
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. wyrządzę
wyrządzimy
2 os. wyrządzisz
wyrządzicie
3 os. wyrządzi
wyrządzą
Czas przeszły
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. wyrządziłem
+(e)m wyrządził
wyrządziłam
+(e)m wyrządziła
wyrządziłom
+(e)m wyrządziło
wyrządziliśmy
+(e)śmy wyrządzili
wyrządziłyśmy
+(e)śmy wyrządziły
2 os. wyrządziłeś
+(e)ś wyrządził
wyrządziłaś
+(e)ś wyrządziła
wyrządziłoś
+(e)ś wyrządziło
wyrządziliście
+(e)ście wyrządzili
wyrządziłyście
+(e)ście wyrządziły
3 os. wyrządził
wyrządziła
wyrządziło
wyrządzili
wyrządziły
bezosobnik: wyrządzono
Tryb rozkazujący
liczba pojedyncza liczba mnoga 1 os. wyrządźmy
2 os. wyrządź
wyrządźcie
Tryb warunkowy
liczba pojedyncza liczba mnoga m ż n mo -mo 1 os. wyrządziłbym
bym wyrządził
wyrządziłabym
bym wyrządziła
wyrządziłobym
bym wyrządziło
wyrządzilibyśmy
byśmy wyrządzili
wyrządziłybyśmy
byśmy wyrządziły
2 os. wyrządziłbyś
byś wyrządził
wyrządziłabyś
byś wyrządziła
wyrządziłobyś
byś wyrządziło
wyrządzilibyście
byście wyrządzili
wyrządziłybyście
byście wyrządziły
3 os. wyrządziłby
by wyrządził
wyrządziłaby
by wyrządziła
wyrządziłoby
by wyrządziło
wyrządziliby
by wyrządzili
wyrządziłyby
by wyrządziły
bezosobnik: wyrządzono by
bezokolicznik: wyrządzić
imiesłów przysłówkowy uprzedni: wyrządziwszy
gerundium: wyrządzenie
rodzaj gramatyczny: dk
liczba pojedyncza liczba mnoga M. wyrządzenie
wyrządzenia
D. wyrządzenia
wyrządzeń
C. wyrządzeniu
wyrządzeniom
B. wyrządzenie
wyrządzenia
N. wyrządzeniem
wyrządzeniami
Ms. wyrządzeniu
wyrządzeniach
W. wyrządzenie
wyrządzenia
imiesłów przymiotnikowy bierny: wyrządzony
liczba pojedyncza m1 m2 m3 n1, n2 ż M. wyrządzony
wyrządzony
wyrządzony
wyrządzone
wyrządzona
D. wyrządzonego
wyrządzonego
wyrządzonego
wyrządzonego
wyrządzonej
C. wyrządzonemu
wyrządzonemu
wyrządzonemu
wyrządzonemu
wyrządzonej
B. wyrządzonego
wyrządzonego
wyrządzony
wyrządzone
wyrządzoną
N. wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzoną
Ms. wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonej
liczba mnoga p1 m1 ndepr m1 depr pozostałe M. wyrządzeni
wyrządzeni
wyrządzone
wyrządzone
D. wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzonych
C. wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
wyrządzonym
B. wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzone
N. wyrządzonymi
wyrządzonymi
wyrządzonymi
wyrządzonymi
Ms. wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzonych
wyrządzonych
odpowiednik aspektowy: wyrządzać
Inne uwagi
Zwykle imb
-
+ wyrządzić + CO + (KOMU/CZEMU) -
Zob. rządzić
-
Uznawane za niepoprawne w połączeniach z nazwami zjawisk naturalnych, np. powódź wyrządziła straty Uznawane za niepoprawne w kontekście pozytywnym, np. wyrządzić wiele dobrego