szperać - Wielki słownik języka polskiego PAN

1.

pot. długo i wytrwale przeszukiwać coś

CODZIENNE ŻYCIE CZŁOWIEKA

Praca

rodzaje pracy

szperać w szafie

	Uczniowie miejscowej szkoły szperali po strychach swoich domów, wypytywali babcie oraz dziadków, czy nie pamiętają, gdzie są pochowane stare sprzęty używane w gospodarstwie domowym przed wielu, wielu laty. źródło: NKJP: wuka: Od kołyski po stare... grabie, Dziennik Łódzki, 2003-04-11
	Przy stole wachluje się córka kupca, druga szpera w szafie. źródło: NKJP: Grażyna Antoniewicz: Duchy i Marcjanka z Piekiełkowa, Dziennik Bałtycki, 2005-05-16
	Rano wszyscy szperaliśmy po kartonach jak śmieciarze, żeby znaleźć coś do jedzenia (zwykle dawano nam ryż, mięso, zawsze był makaron w różnych postaciach). źródło: NKJP: Bartłomiej Czekański: Wrócić do piekła, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-01-21
	Dwie błękitne sikorki uwijały się między stertami desek, popiskując szperały w wiórkach niedostruganej kory. źródło: NKJP: Wojciech Żukrowski: Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995
	Płynący pod wodą obiekt, który szpera w dnie i pod kamieniami, o kształcie srebrzystego dzwoneczka, to rzęsorek. O jego życiu wiadomo niewiele, bo po najmniejszym hałasie [...] znika błyskawicznie w jednym z licznych otworów swojej nory, którą kopie nad brzegiem. źródło: NKJP: Grzegorz Tabasz: Wodna myszka, Gazeta Krakowska, 2002-02-02

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	szperam	szperamy
2 os.	szperasz	szperacie
3 os.	szpera	szperają

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	szperałem +(e)m szperał	szperałam +(e)m szperała	szperałom +(e)m szperało	szperaliśmy +(e)śmy szperali	szperałyśmy +(e)śmy szperały
2 os.	szperałeś +(e)ś szperał	szperałaś +(e)ś szperała	szperałoś +(e)ś szperało	szperaliście +(e)ście szperali	szperałyście +(e)ście szperały
3 os.	szperał	szperała	szperało	szperali	szperały

bezosobnik: szperano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę szperał będę szperać	będę szperała będę szperać	będę szperało będę szperać	będziemy szperali będziemy szperać	będziemy szperały będziemy szperać
2 os.	będziesz szperał będziesz szperać	będziesz szperała będziesz szperać	będziesz szperało będziesz szperać	będziecie szperali będziecie szperać	będziecie szperały będziecie szperać
3 os.	będzie szperał będzie szperać	będzie szperała będzie szperać	będzie szperało będzie szperać	będą szperali będą szperać	będą szperały będą szperać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		szperajmy
2 os.	szperaj	szperajcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	szperałbym bym szperał	szperałabym bym szperała	szperałobym bym szperało	szperalibyśmy byśmy szperali	szperałybyśmy byśmy szperały
2 os.	szperałbyś byś szperał	szperałabyś byś szperała	szperałobyś byś szperało	szperalibyście byście szperali	szperałybyście byście szperały
3 os.	szperałby by szperał	szperałaby by szperała	szperałoby by szperało	szperaliby by szperali	szperałyby by szperały

bezosobnik: szperano by

bezokolicznik: szperać

imiesłów przysłówkowy współczesny: szperając

gerundium: szperanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szperanie	szperania
D.	szperania	szperań
C.	szperaniu	szperaniom
B.	szperanie	szperania
N.	szperaniem	szperaniami
Ms.	szperaniu	szperaniach
W.	szperanie	szperania

imiesłów przymiotnikowy czynny: szperający

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szperający	szperający	szperający	szperające	szperająca
D.	szperającego	szperającego	szperającego	szperającego	szperającej
C.	szperającemu	szperającemu	szperającemu	szperającemu	szperającej
B.	szperającego	szperającego	szperający	szperające	szperającą
N.	szperającym	szperającym	szperającym	szperającym	szperającą
Ms.	szperającym	szperającym	szperającym	szperającym	szperającej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szperający	szperający	szperające	szperające
D.	szperających	szperających	szperających	szperających
C.	szperającym	szperającym	szperającym	szperającym
B.	szperających	szperających	szperających	szperające
N.	szperającymi	szperającymi	szperającymi	szperającymi
Ms.	szperających	szperających	szperających	szperających

odpowiednik aspektowy: wyszperać

Składnia

+

szperać

+

GDZIE

Pochodzenie

psł. *čьpyrati (*čьparati : *čьpyriti) 'dłubać, grzebać, dotykać'

Ostatecznie od psł. ekspresywnych czasowników *čepati : *čepiti 'chwytać, łapać; zahaczać, przypinać, zaczepiać' z przyrostkami *-ar-, *-yr- i redukcją samogłoski *e > *ь w pierwszej sylabie (Bor)