szarpać - Wielki słownik języka polskiego PAN

Definicja

1.

pociągać krótkimi, gwałtownymi ruchami

Kwalifikacja tematyczna

KATEGORIE FIZYCZNE

Cechy i właściwości materii

ruch i spoczynek

Relacje znaczeniowe

synonimy:

siepać

Połączenia

szarpać koleżankę, matkę; brodę, wąsy; lejce, wodze
szarpać za ogon, za rękaw, za rękę, za sznur, za włosy
szarpać ze złością
szarpać gwałtownie, mocno, natarczywie, nerwowo, niespokojnie, rozpaczliwie

Cytaty

	- Uciekają - wydyszał Jaskier, doskakując i szarpiąc go za rękaw. źródło: NKJP: Andrzej Sapkowski: Chrzest ognia, 1996
	Wprawiane w ruch szarpaniem za sznurek wrzeciono turlało się w jedną i w drugą stronę, ciągnąc za sobą nić. źródło: NKJP: Ewa Białołęcka: Tkacz iluzji, 2004
	Ale nagle, zanim zdążyłem do niej dojść, podbiega jakiś mężczyzna, łapie ją za rękę i ciągnie za sobą. Szarpie ją, ona się potyka, z trudem nadąża. źródło: NKJP: Dawid Bieńkowski: Biało-czerwony, 2007
	Kiedy więc przesuwałem go po podłodze w kierunku pokoiku Julci [...], pchając ciężki tyłek lub szarpiąc smycz, czułem, jak powoli ogarnia mnie irytacja. źródło: NKJP: Waldemar Borzestowski: Bulterier Samson i ja, 2008
	W czasie rozmowy niespokojnie szarpał palcami długą, rzadką brodę. źródło: NKJP: Wojciech Jagielski: Modlitwa o deszcz, 2002

Odmiana

część mowy: czasownik

aspekt: niedokonany

Tryb oznajmujący

Czas teraźniejszy

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.	szarpię	szarpiemy
2 os.	szarpiesz	szarpiecie
3 os.	szarpie	szarpią

Czas przeszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	szarpałem +(e)m szarpał	szarpałam +(e)m szarpała	szarpałom +(e)m szarpało	szarpaliśmy +(e)śmy szarpali	szarpałyśmy +(e)śmy szarpały
2 os.	szarpałeś +(e)ś szarpał	szarpałaś +(e)ś szarpała	szarpałoś +(e)ś szarpało	szarpaliście +(e)ście szarpali	szarpałyście +(e)ście szarpały
3 os.	szarpał	szarpała	szarpało	szarpali	szarpały

bezosobnik: szarpano

Czas przyszły

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	będę szarpał będę szarpać	będę szarpała będę szarpać	będę szarpało będę szarpać	będziemy szarpali będziemy szarpać	będziemy szarpały będziemy szarpać
2 os.	będziesz szarpał będziesz szarpać	będziesz szarpała będziesz szarpać	będziesz szarpało będziesz szarpać	będziecie szarpali będziecie szarpać	będziecie szarpały będziecie szarpać
3 os.	będzie szarpał będzie szarpać	będzie szarpała będzie szarpać	będzie szarpało będzie szarpać	będą szarpali będą szarpać	będą szarpały będą szarpać

Tryb rozkazujący

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
1 os.		szarpmy
2 os.	szarp	szarpcie

Tryb warunkowy

	liczba pojedyncza			liczba mnoga
	m	ż	n	mo	-mo
1 os.	szarpałbym bym szarpał	szarpałabym bym szarpała	szarpałobym bym szarpało	szarpalibyśmy byśmy szarpali	szarpałybyśmy byśmy szarpały
2 os.	szarpałbyś byś szarpał	szarpałabyś byś szarpała	szarpałobyś byś szarpało	szarpalibyście byście szarpali	szarpałybyście byście szarpały
3 os.	szarpałby by szarpał	szarpałaby by szarpała	szarpałoby by szarpało	szarpaliby by szarpali	szarpałyby by szarpały

bezosobnik: szarpano by

bezokolicznik: szarpać

imiesłów przysłówkowy współczesny: szarpiąc

gerundium: szarpanie

rodzaj gramatyczny: ndk

	liczba pojedyncza	liczba mnoga
M.	szarpanie	szarpania
D.	szarpania	szarpań
C.	szarpaniu	szarpaniom
B.	szarpanie	szarpania
N.	szarpaniem	szarpaniami
Ms.	szarpaniu	szarpaniach
W.	szarpanie	szarpania

imiesłów przymiotnikowy czynny: szarpiący

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szarpiący	szarpiący	szarpiący	szarpiące	szarpiąca
D.	szarpiącego	szarpiącego	szarpiącego	szarpiącego	szarpiącej
C.	szarpiącemu	szarpiącemu	szarpiącemu	szarpiącemu	szarpiącej
B.	szarpiącego	szarpiącego	szarpiący	szarpiące	szarpiącą
N.	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącą
Ms.	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szarpiący	szarpiący	szarpiące	szarpiące
D.	szarpiących	szarpiących	szarpiących	szarpiących
C.	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym	szarpiącym
B.	szarpiących	szarpiących	szarpiących	szarpiące
N.	szarpiącymi	szarpiącymi	szarpiącymi	szarpiącymi
Ms.	szarpiących	szarpiących	szarpiących	szarpiących

imiesłów przymiotnikowy bierny: szarpany

	liczba pojedyncza
	m1	m2	m3	n1, n2	ż
	M.	szarpany	szarpany	szarpany	szarpane	szarpana
D.	szarpanego	szarpanego	szarpanego	szarpanego	szarpanej
C.	szarpanemu	szarpanemu	szarpanemu	szarpanemu	szarpanej
B.	szarpanego	szarpanego	szarpany	szarpane	szarpaną
N.	szarpanym	szarpanym	szarpanym	szarpanym	szarpaną
Ms.	szarpanym	szarpanym	szarpanym	szarpanym	szarpanej

	liczba mnoga
	p1	m1 ndepr	m1 depr	pozostałe
	M.	szarpani	szarpani	szarpane	szarpane
D.	szarpanych	szarpanych	szarpanych	szarpanych
C.	szarpanym	szarpanym	szarpanym	szarpanym
B.	szarpanych	szarpanych	szarpanych	szarpane
N.	szarpanymi	szarpanymi	szarpanymi	szarpanymi
Ms.	szarpanych	szarpanych	szarpanych	szarpanych

odpowiednik aspektowy: szarpnąć

Składnia

Rz_żywotny	+	szarpać	+	KOGO/CO
Rz_żywotny	+	szarpać	+	za CO

Pochodzenie

Wyraz dźwiękonaśladowczy - od tej samej podstawy co szargać, szurać, z nie do końca jasnym -p-. Łączenie z śr.-w.-niem. scharben / scherben 'ciąć na drobne kawałki; skrobać' budzi wątpliwości, gdyż w słowiańskich odpowiednikach w procesie adaptacji nie powinno dojść do zmiany -b- > -p- (Bor).