Glistnik jaskółcze ziele

  2. Rośliny lecznicze
  3. Glistnik jaskółcze ziele
Glistnik jaskółcze ziele (Glistnik, Jaskółcze ziele)

Chelidonium majus L.

Glistnik jaskółcze ziele (Glistnik, Jaskółcze ziele)

Rodzina: Makowate - Papaveraceae

Чистоте́л большо́й

Greater celandine (Tetterwort)

Roślina silnie gałęzista (rozgałęzienia widlaste) o wysokości od 0,3 do 1 m.

Okrągła na przekroju. Za młodu rzadko, odstająco owłosiona, zwłaszcza w węzłach. Z czasem łysieje. Wewnątrz pusta i przeważnie zapadnięta.

Odziomkowe, dolne liście mają ogonek długości 2-5 cm. Ich blaszka liściowa o długości do 8-20 cm jest pierzastosieczna, o 5-7 odcinkach jajowatych do kolistych, nierówno, głęboko wcinanych lub karbowanych. Górne liście są krótsze, 3-klapowe, krótkoogonkowe (ogonek długości 5-15 mm). U nasady ogonek liści rozszerza się i słabo obejmuje łodygę. Liście z wierzchu są jasnozielone, a spodem jasnosine i tu słabo owłosione.

Skupione po 3 do 8 w baldaszkach wspartych drobnymi podsadkami o długości do 1-2 mm. Szypułki kwiatowe o długości 2-8 cm, są za młodu owłosione, później nagie. Kwiaty o średnicy do 2,5 cm. Korona składa się z 4 odwrotnie jajowatych płatków o długości ok. 1 cm. Kielich tworzą 2 szybko odpadające, nagie lub rzadko owłosione i żółtozielone działki o długości 5-8 mm. Słupek dwukrotny, składa się z wydłużonej, jednokomorowej i zielonej zalążni o długości do 8 mm, z krótką szyjką (ok. 1 mm długości) i dwudzielnym znamieniem. Pręciki liczne, żółte, z nitkami w górnej części zgrubiałymi, o długości ok. 8 mm.

Równowąska, zielona torebka, pękająca dwiema klapami od nasady ku szczytowi. Wyglądem swym przypomina łuszczynę. Ma długość do 2-5 cm i szerokość 2-3 mm. Zawiera bardzo liczne nasiona, które są czarne lub ciemnobrązowe, błyszczące, lekko nerkowate, o długości ok. 1,2-1,6 mm i grubości ok. 1 mm, zaopatrzone w biało-żółtawy, mięsisty, grzebykowaty elajosom[11][12]. Powierzchnia nasiona jest błyszcząca (z czasem matowieje) i delikatnie siatkowana. 1000 nasion waży 0,7 g

Palowy system korzeniowy z grubym (1 cm średnicy), stożkowatym i czarnobrązowym korzeniem głównym i bardzo licznymi korzeniami bocznymi.

Ziele glistnika wysuszone, całe lub rozdrobnione nadziemne części rośliny zebrane w czasie kwitnienia oraz korzeń glistnikaChelidonii herba, Chelidonii radix

Roślina ma długą tradycję zastosowań leczniczych, sięgającą starożytności. Zawiera liczne alkaloidy działające rozkurczowo na mięśnie gładkie, poza tym preparaty z ziela działają żółciopędnie, przeciwbakteryjnie, uspokajająco, przeciwbólowo. Charakterystyczny, żółtopomarańczowy sok mleczny używany jest w lecznictwie ludowym do usuwania kurzajek. Od początków XXI wieku stosowanie ziela glistnika i jego alkaloidów w lecznictwie jest ograniczane z powodu potwierdzenia hepatotoksyczności.

Już w Starożytnej Grecji i Rzymie przypisywano mu najróżniejsze właściwości, m.in. używano go do zwalczania robaków przewodu pokarmowego.

W XVI w. zgodnie z nauką o sygnaturach glistnikiem z powodu żółtego koloru soku i kwiatów zaczęto leczyć żółtaczkę i choroby wątroby. W pierwszej połowie XIX w. odkrywać zaczęto alkaloidy zawarte w glistniku (w 1824 – chelidoninę, w 1839 – chelerytrynę). W lecznictwie ludowym ziele było szeroko wykorzystywane, zwłaszcza do leczenia zmian skórnych (brodawek, liszajów) oraz ran, leczono oczy oraz robaczycę u dzieci.

Do końca XX wieku zarówno ziele glistnika jak i wyizolowane z niego w stanie czystym alkaloidy miały duże znaczenie lecznicze i były często stosowane, zwłaszcza w gastroenterologii.

Od przełomu XX i XXI wieku zaczęły się pojawiać doniesienia o szkodliwych skutkach leczenia za pomocą glistnika i zaczęło się wycofywanie preparatów z glistnikiem z lecznictwa

Jest rozpowszechniony w strefie klimatu umiarkowanego w Eurazj.

Rośnie niemal w całej Europie z wyjątkiem północnej części Półwyspu Skandynawskiego i Islandii. Glistnik obecny jest także na Maderze i Wyspach Kanaryjskich, w Maroku i północnej części Algierii.

W Azji rośnie szerokim pasem od zachodu po Daleki Wschód, z wyjątkiem południowej części kontynentu i północnych jego krańców. Południowa granica zasięgu biegnie przez Turcję, Iran, Kazachstan i południowe Chiny. Najdalej na wschód sięga Wysp Japońskich.

Gatunek został introdukowany na różnych obszarach w strefie klimatu umiarkowanego. Obecny jest na Azorach, na rozległych obszarach Ameryki Północnej (w Nowej Anglii opisany pierwszy raz w 1676, po wieku już był gatunkiem pospolitym) oraz na Nowej Zelandii.

W Polsce gatunek jest szeroko rozpowszechniony z wyjątkiem najwyższych gór. W Tatrach rośnie do wysokości ok. 950 m n.p.m., w Bieszczadach do ok. 600 m n.p.m., w Karkonoszach do 850 m n.p.m.