Procesowe gwarancje niezawisłości sędziowskiej:

a) Zasada swobodnej oceny dowodów – organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Jest to przeciwieństwo legalnej oceny dowodowej.

b) Kolegialność składu orzekającego w tym udział czynnika społecznego w orzekaniu (art. 182 Konstytucji): udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa. Obywatele spełniają taką funkcję dzięki instytucji ławnika. Przy rozstrzyganiu spraw ławnicy mają równe prawa z sędziami. Kolegialność jest zachowana przed sądami okręgowymi (przed rejonowymi już nie) w sprawach o zbrodnie.

c) Tajność narady i głosowania nad orzeczeniem, stanowi o niej art. 108 par 1 kodeksu postępowania karnego. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy nie jest dopuszczalne. Jest to gwarancja swobody decyzyjnej, czyli jest to zakaz dowodowy bezwzględny. Pojawia się pytanie, co zrobić w sytuacji, gdy zachodzi uzasadnione popełnienia przestępstwa w trakcie narady. W doktrynie istnieją poglądy, aby łamać tajność stanem wyższej konieczności, jednak jest to wątpliwe. Ta zasada przejawia się również w zasadzie, że tylko ogłoszony wyrok jest ważny.

d) Jawność rozpoznania sprawy, którą określa art. 45 Konstytucji:

1. 1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
   2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Art. 355 KPK ponadto stanowi, że rozprawa odbywa się jawnie, zawęża on więc jawność do sfery rozprawy.

e) Instytucja wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy:

Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie. Wniosek o wyłączenie sędziego pozostawia się bez rozpoznania, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu (co do zasady wniosek trzeba złożyć do otwarcia przewodu).

Sąd apelacyjny we Wrocławiu w 2011 orzekł, że władza sądownicza nie zamyka się w granicach swoich funkcji i nie działa dla własnych racji. Musi być ona tak skonstruowana, aby posiadała takie normy kompetencyjne, żeby w ocenach społecznych była postrzegana jako obiektywna, rzetelna, kompetentna. Nie jest więc rozstrzygające, czy sędzia orzekający sam siebie uznaje za bezstronnego, ani też czy strony i uczestnicy postępowania nie kwestionują jego bezstronności. Istotne jest, czy w płaszczyźnie konkretnego układu procesowego i na podstawie danych okoliczności faktycznych, jest możliwe usunięcie wątpliwości i przekonanie każdego przeciętnie wykształconego i rozsądnie myślącego człowieka (niezainteresowanego osobiście wynikiem procesu), że w tym składzie procesowym sędzia zachował bezstronność.

Sąd Najwyższy ponadto stwierdził, iż może wywołać uzasadnioną wątpliwości dotyczącą bezstronności sędziego fakt inicjowana przez skarżącego różnych postępowań przeciwko niemu zwłaszcza, iż nie wynika, by te starania doprowadziły do wydania niekorzystnych dla sędziego decyzji.

W omawianej materii wypowiedział się również Europejski Trybunał Praw Człowieka (sprawa Urban, Urban vs Polska) – rozstrzygając, czy dane ciało może zostać uznane za niezawisłe – zwłaszcza niezawisłe w stosunku do władzy wykonawczej i stron sporu – należy mieć na względzie, między innymi, sposób wyznaczania członków takiego ciała, czas trwania ich kadencji, istnienie gwarancji przeciwko wywieraniu na nich nacisków oraz kwestię, czy ciało prezentuje się (społeczeństwu) jako ciało niezawisłe. Ponadto, nieusuwalność sędziów przez władzę wykonawczą podczas trwania ich kadencji musi co do zasady zostać uznana za konsekwencję ich niezawisłości, a tym samym wchodzi w zakres gwarancji z art. 6 ust 1 konwencji. Należy dalej wskazać, iż wymagane gwarancje niezawisłości mają zastosowanie nie tylko do sądu w rozumieniu art. 6 ust 1 konwencji, ale rozciąga się także na sędziego lub innego urzędnika uprawnionego przez ustawę do sprawowania władzy sądowej.