Czym jest filozofia?

Czym jest filozofia? – definicja

Filozofia jest systematyczną refleksją nad podstawowymi problemami i ideami, dążącą do poznania ich istoty bytu, wartości, moralności, logiki, etyki i wielu innych sfer, stanowiących fundament ludzkiego doświadczenia. Filozofia to odrębna dyscyplina o ogólnym charakterze, angażująca umysł do analizy koncepcji filozoficznych oraz do zgłębiania głębszych aspektów rzeczywistości. Nie posiada jednoznacznych odpowiedzi i rozumowań, ale prowadzi do odkrywania nowych spostrzeżeń i perspektyw dotyczących ludzkiego miejsca w świecie.

Pojęcie „filozofia” pochodzi od greckich słów: „Philia”, oznaczającego „miłość” i „Sophia”, rozumianego jako „mądrość”. Odnosząc się do tych określeń, można uznać, że filozofia jest umiłowaniem mądrości w dosłownym znaczeniu tych słów. Filozofię postrzega się także jako początek wszystkich nauk. Wywodzą się z niej główne dyscypliny humanistyczne, społeczne i naukowe.

Zakres filozofii – główne działy

Filozofia jest dyscypliną bardzo zróżnicowaną ze względu na szeroki zakres tematów, które bada:

• ontologia i metafizyka, to dwie związana ze sobą dziedziny, które koncentrują się na badaniu natury bytu, istnienia i rzeczywistości,
• epistemologia, czyli teoria poznania, jest jednym z głównych obszarów badań filozoficznych. Zajmuje się ona zagadnieniami dotyczącymi źródeł wiedzy, przekonań oraz umiejętności poznawczych, co stanowi fundamentalny aspekt ludzkiego rozumienia świata i samego siebie.
• aksjologia, zajmująca się badaniem wartości. Można wyróżnić z niej etykę i estetykę. Etyka próbuje badać, co jest moralnie dobre, złe, słuszne czy niesłuszne, a estetyka dotyczy piękna i przeżyć z nim związanych.
• logika, badająca poprawne myślenie, wnioskowanie i argumentację.
• historia filozofii, czyli nauka zajmująca się dziejami filozofii.

Początki filozofii

Filozofia powstała w czasach starożytności, a dokładniej w starożytnej Grecji. To właśnie wtedy kształtowały się podstawowe pytania filozoficzne oraz koncepcje, które wywarły ogromny wpływ na rozwój intelektualny ludzkości. Za pierwszego filozofa uznaje się Talesa z Miletu, żyjącego na przełomie VII i VI wieku p.n.e. Był on także ojcem matematyki. Poszukiwał odpowiedzi na pytanie dotyczące początków, podstaw oraz struktury świata. Doszedł do tezy, że początkiem i końcem wszystkiego jest jeden z podstawowych żywiołów, mianowicie woda. Sławę zyskał poprzez prawidłowe przewidzenie zaćmienia słońca.

Pozostając przy początkach tej dziedziny, warto wspomnieć także o Sokratesie, Platonie i Arystotelesie. Filozofia Sokratesa skupiała się głównie na etyce. Głosił on istnienie obiektywnej i powszechnie obowiązującej prawdy. Jako pierwszy wyodrębnił wartości moralne, a cnotę uznał za najważniejszą z nich. Z kolei podstawą filozofii Platona, ucznia Sokratesa, była teoria idei i wynikający z niej dualizm świata. Platon stworzył także teorię idealnego ustroju państwowego. Filozofia Arystotelesa skupiała się zaś na pytaniach dotyczących bytu. Zdaniem Arystotelesa człowiek miał prawo i zdolność do poznawania praw i zasad, które rządzą światem. Uważał także, że należy kierować się zasadą złotego środka.

Dzieje filozofii

Na samym początku filozofia i nauka były tym samym. Dopiero z czasem starożytni filozofowie zaczęli rozróżniać „episteme”, czyli poznanie, od „techne”, czyli umiejętności praktyczne. Myśliciele skupiali się na badaniu natury, zadając pytania o jej początek i główną zasadę, którą się ona rządzi, znaną jako „arche”. Filozofia ułatwiła narodziny bardziej szczegółowych dziedzin naukowych, takich jak geografia, biologia i fizyka. Zetknięcie świata greckiego z cywilizacjami Bliskiego Wschodu przekształciło zainteresowania filozofów, szczególnie w obliczu narastającego chrześcijaństwa.

W kolejnych stuleciach rozwój filozofii nakierunkował się na sztukę życia, koncentrując się na praktycznych aspektach, jak sposób przeżywania życia i godne umieranie. Filozofowie zastanawiali się, jak najlepiej żyć, podkreślając różnorodne czynniki, takie jak przyjemność, cnotliwość czy spokój. Oświecenie przyniosło nowe spojrzenie na filozofię, skupiając się na teorii poznania. Podważano niektóre dotychczasowe poglądy, analizując możliwości poznawcze człowieka i podkreślając rolę nauki oraz metodologii.

Mimo wielu oblicz filozofii, dążenie do prawdy i mądrości pozostaje niezmiennie centralnym punktem działalności filozoficznej. Filozofia jest nie tylko wędrówką przez historię ludzkiego myślenia, lecz także poszukiwaniem fundamentalnej prawdy o istnieniu i rzeczywistości. Wydaje się, że im głębiej penetruje się tajniki filozofii, tym bardziej dociekliwe stają się pytania, z którymi ludzkość zmaga się od wieków. Historia filozofii daje się więc ukazać jako podróż, pełna różnorodności i nieustannego poszukiwania prawdy, której celem jest zrozumienie istoty życia i świata.

Kim jest filozof?

Filozof to osoba zajmująca się uprawianiem filozofii. Jest to jednostka wyjątkowa, która angażuje się w błądzenie, uczestnicząc w dyskusjach na temat różnorodnych zagadnień filozoficznych, rozwijając własne koncepcje i refleksje. Bycie filozofem oznacza posiadanie otwartego umysłu, zdolnego do angażowania się w badanie istoty bytu, moralności, logiki oraz wielu innych aspektów ludzkiego doświadczenia. Filozofowie starają się udzielić odpowiedzi na wiele istotnych pytań dotyczących ludzkiej egzystencji. Myśliciel, aby efektywnie rozumieć filozofię, musi posiadać zdolność analitycznego myślenia, mieć głębokie zainteresowanie zagadnieniami filozoficznymi oraz umiejętność krytycznej oceny różnorodnych tez i argumentów filozoficznych.

Najbardziej znani filozofowie i ich poglądy

Sokrates, Platon i Arystoteles byli jednymi z najbardziej znanych starożytnych myślicieli. Oprócz nich warto także zapoznać się z innymi wpływowymi filozofami z różnych epok i poznać ich istotę myślenia, teorie i koncepcje.

Na samym początku należy wspomnieć o Pitagorasie, inicjatorze kierunku filozoficzno-religijnego, zwanego pitagoreizmem. Jego celem było uzyskanie szczęścia na ziemi i dostąpienie błogosławieństwa po śmierci. Również Kartezjusz, czyli René Descartes, był wybitnym filozofem, a także fizykiem i matematykiem. Filozofia Kartezjusza skupiała się na poszukiwaniu pewności wiedzy przez stosowanie odpowiedniej metody, która miała uczynić zdobytą mądrość niepodważalną. Za kluczowe pojęcia uznawał on jasność i wyraźność.

Immanuel Kant był twórcą filozofii krytycznej. Uważał on, że podmiot to poznawczy warunek przedmiotu. Arthur Schopenhauer wychodził z założenia, że świat jest ludzkim wyobrażeniem, a wszystko, co człowiek widzi, stanowi wytwór jego umysłu. Karol Marks uznawał, że zmiany, jakie dokonują się w społeczeństwie, są spowodowane przemianami, na które nie mamy wpływu. Równocześnie wierzył, że poprzez aktywność i rewolucję można zmienić zachodzące zmiany. Z kolei Filozofia Fryderyka Nietzschego za swoje najważniejsze założenie zakładała wolność duchową jednostki. Zyskiwała ona ogromną siłę przez wyzwolenie się z przestarzałych, tradycyjnych i niewolniczych praw moralnych.

Podsumowanie

Powyższy tekst miał za zadanie pomóc odpowiedzieć na pytanie: czym filozofia jest? A więc podsumowując:

• Filozofia jest dziedziną wiedzy, która stara się odpowiedzieć na pytania dotyczące istnienia, wiedzy, wartości, rzeczywistości i ludzkiego doświadczenia.
• Zadaniem filozofii jest analiza i refleksja nad podstawowymi zagadnieniami życia i bytu, poszukiwanie zasad i zrozumienia struktury rzeczywistości.
• Filozofia zajmuje się badaniem natury poznania, moralności, metafizyki, logiki, estetyki, polityki oraz wielu innych obszarów, starając się zrozumieć ich istotę i wzajemne relacje.
• Celem filozofii nauki jest nie tylko zrozumienie świata, ale także krytyczne myślenie, rozwijanie umiejętności analizy i refleksji, a w końcu dążenie do odkrycia prawdy, nawet jeśli jest to zadanie nieustannie ewoluujące i złożone.