Czym jest lęk paniczny?

Objawy zaburzenia panicznego: 

• Nawracające, nieoczekiwane napady paniki związane z przypływem bardzo silnego i intensywnego lęku oraz dyskomfortu osiągającego kulminację w ciągu kilku minut. Takiemu atakowi towarzyszą 4 lub więcej niżej wymienione odczucia: 

• Przyśpieszone tętno 
• Szybie, silne, nieregularne bicie serca 
• Spłycenie oddechu lub duszności
• Ból w klatce piersiowej 
• Drżenie i trzęsienie się
• Nudności, zawroty głowy, poczucie zbliżającego się omdlenia 
• Dreszcze i uczucie gorąca
• Wrażenie dławienia się 
• Parastezje (odrętwienie, mrowienie) 
• Derealizacja (poczucie odrealnienia, stania jakby obok siebie) 
• Obawa przed utratą kontroli 
• Poczucie nadchodzącej śmierci 

Oprócz tego mogą wystąpić objawy typu dzwonienie w uszach, potrzeba płaczu lub krzyku, sztywność karku czy ból głowy.

• Co najmniej jeden z ataków paniki wiązał się z miesięcznym lub dłuższym okresem utrzymujących się obaw i niepokojów o wystąpienie ataku lub jego konsekwencji (np. zawału serca) 
• Co najmniej jeden z ataków spowodował znaczącą zmianą zachowania (np. unikanie aktywności fizycznej) w obawie przed pojawieniem się ataku 
• Ataki paniki nie są spowodowane przyjmowaniem substancji czy leków ani innymi chorobami np. układu krążenia oraz w odpowiedzi na sytuacje społeczne, reakcje na obiekty budzące lęk czy wspomnienie traumatycznego przeżycia

Przyczyny zaburzenia panicznego 

Obecnie uważa się, że na pojawienie się zaburzenia panicznego wpływ ma wiele czynników zarówno biologicznych jak i psychologicznych. 

Wyjaśnienia biologiczne

Pierwsze związane są z dysfunkcjami w obrębie neuroprzekaźników i neuromodulatorów (serotoniny, noradrenaliny, GABA i cholecystokiny). Wykazano również dużą rolę kofeiny w generowaniu stanów lękowych oraz mleczanu sodu powodującego hiperwentylację (stan, w którym osoba zaczyna zbyt szybko i głęboko oddychać). Teoria fałszywego alarmu duszenia się wskazuje na to, że ośrodkowy układ nerwowy u osób z lękiem panicznym jest wysoko wrażliwy na niedobór tlenu i nadmiar dwutlenku węgla. Niektórzy naukowcy podkreślają również wagę genetyki i dziedziczenia w przypadku lęku panicznego. 

Wyjaśnienia psychologiczne 

Do tej pory stworzono kilka modeli wyjaśniających pojawienie się zaburzenia panicznego. Najczęściej przywołuje się tzw. model poznawczy Clarka zakładający, że ataki paniki są wynikiem katastroficznych i błędnych interpretacji doznań fizycznych lub psychicznych, które prowadzą do niepokoju podnoszącego intensywność doznań somatycznych w efekcie wywołując atak paniki. Goldstein i Chambles w swoim modelu wskazują na to, że same doznania somatyczne stają się wyzwalaczami panicznej reakcji bowiem po kilku atakach osoby stają się niezwykle wyczuleni na odczucia dochodzące z ciała przez co nawet najmniejsze przyśpieszenie tętna może stać się bodźcem wywołującym kolejny atak. Z kolei Barlow podkreśla podatność biologiczną i temperamentalną oraz wyższy poziom neurotyzmu i impulsywności. 

Leczenie

U dużej części osób z zaburzeniem panicznym stosuje się środki farmakologiczne takie jak leki przeciwdepresyjne (głównie SSRI) i przeciwlękowe jednak wiele osób decyduje się pójść  na terapię (głównie poznawczo-behawioralną), która skutecznie i długotrwale pomaga chorym. Terapia lęku panicznego oprócz edukacji pacjenta dotyczącej tego czym jest lęk paniczny, wykorzystuje techniki restrukturyzacji poznawczej, techniki oparte na wyobrażeniach oraz strategie behawioralne i indukcję objawów paniki. Oprócz tego stosuje się również inne terapie np. terapię poznawczą. 

Jak sobie radzić z atakami paniki? 

Istotną częścią terapii osób z zaburzeniem panicznym jest ich psychoedukacja oraz uczenie technik umożliwiającym im poradzenie sobie samemu w przypadku ataku. W takiej sytuacji zaleca się między innymi: 

• Poszukanie wsparcia bliskiej osoby (złapać za rękę, porozmawiać) 
• Zapewnienie sobie bezpieczeństwa (usiąść, położyć się)
• Koncentracja na powolnym, głębokim i spokojnym oddechu 
• Odwracanie uwagi od przeżywania (wizualizacje, liczenie)
• Napinanie i rozluźnianie mięśni 
• Przeprowadzenie własnej relaksacji
• Odwrócenie uwagi (skupienie się na rozmowie lub jednym punkcie) 

Powyższe porady można stosować również jeśli chcesz pomóc osobie doświadczającej ataku paniki. 

Źródła: 

1. Butcher, J.N., Hooley, J.M., Mineka, S. (2018). Psychologia Zaburzeń. Gdańsk: GWP. s. 234-245.
2. Meder, J. i in. (2007). Stany Nagłe w Psychiatrii. Psychiatria Polska, 41(6): 871-938. 
3. Morrison, J. (2016). Wstępny Wywiad Diagnostyczny. Kraków: WUJ, s. 344.
4. Wojtas, A., Juszkowiak-Wojten, K. (2010). Terapia lęku panicznego w ujęciu poznawczo-behawioralnym. Via Medica, 7(6): 227-233