kosaciec bezlistny

Siedlisko

Kosaciec bezlistny rośnie w suchych murawach zarówno na podłożu lessowym, jak i na wapieniu, często w miejscach skalistych. Jest gatunkiem charakterystycznym związku Cirsio-Brachypodion pinnati i zespołu Inuletum ensifoliae.

Rozmieszczenie geograficzne

Kosaciec bezlistny występuje w środkowo-wschodniej Europie od Niemiec i południowo-zachodnich Alp, przez Bałkany po środkową Ukrainę i Rosję oraz w Azji w górach Kaukaz i w Azji Mniejszej. Reprezentuje pontyjsko-pannoński element geograficzny (Zając, Zając 2009).

Występowanie w Polsce i na Lubelszczyźnie

W Polsce występuje na pojedynczych stanowiskach na Nizinie Śląskiej i Przedgórzu Sudeckim, na wyżynach Małopolskiej, Lubelskiej i Wołyńskiej oraz na Polesiu Wołyńskim. Jedno stanowisko leży na Nizinie  Północnopodlaskiej (Kaźmierczakowa, Kucharczyk 2014).

Na Lubelszczyźnie podawany m.in. z Opoki Dużej, Kazimierza Dolnego, Kamiennej Góry k. Gościeradowa, Ciechanek k. Łęcznej, Sobianowic k. Lublina, Łopiennika, Popkowic k. Kraśnika, Świdnik k. Grabowca, Broczówki k. Skierbieszowa, Tarnogóry k. Izbicy i Czumowa (Zając, Zając 2001). Obecnie występuje na 11 stanowiskach: w Sobianowicach k. Lublina,  Szczecynie k. Gościeradowa, Zawadówce k. Chełma, Wychodach k. Zamościa Kucharzyk, Fiedor 2009 – inf. ustna) Tarnogórze k. Izbicy i Czumowie nad Bugiem. Odtworzono populacje w Opoce Dużej i  w Ciechankach k. Łęcznej. Ponadto stworzono 3 stanowiska zastępcze: na Albrechtówce w Kazimierzu Dolnym, w Męćmierzu i w Dobrem.

Liczebność populacji

Liczebności populacji na Lubelszczyźnie szacowano w tysiącach pędów  (Kaźmierczakowa, Kucharczyk 2014). Obecnie nadal najliczniejsza jest populacja na zboczach doliny Wieprza w Tarnogórze, można ją szacować na kilkaset pędów (Dąbrowska, Cwener 2019 – inf. ustna). Na pozostałych stanowiskach naturalnych: w Czumowie nad Bugiem, Szczecynie k. Gościeradowa, Zawadówce k. Chełma, Sobianowicach k. Lublina i w Wychodach k. Zamościa 2014-2017 obserwowano po kilkanaście, kilkadziesiąt pędów (Cwener 2015, Chmielewski 2018- inf. ustna). W Ciechankach k. Łęcznej, po których liczebność populacji na tym stanowisku wzrosła do kilkudziesięciu pędów (Dąbrowska, Cwener 2019- inf. ustna). Po kilkanaście pędów utrzymuje się na stanowiskach zastępczych.

Zagrożenia i wskazania ochronne

Głównym zagrożeniem dla kosaćca bezlistnego jest sukcesja naturalna. Brak użytkowania muraw kserotermicznych powoduje nadmierny wzrost gatunków trawiastych, gromadzenie się martwej materii organicznej, użyźnianie siedlisk i wkraczanie bardziej mezofilnych, a nawet nitrofilych gatunków. Z czasem także zarastanie przez krzewy. Rozwój gatunków ekspansywnych i zacienienie przyczynia się do osłabienia i ustępowania kosaćca bezlistnego. Niekiedy kosaćce są wykopywane i przesadzane do przydomowych ogródków. W celu utrzymania populacji kosaćca bezlistnego konieczne jest przywrócenie użytkowania lub prowadzenie zabiegów ochrony czynnej, które hamowałyby procesy zarastania muraw.