Jak uprawiać kaktusy czyli krótki przegląd po uprawie kaktusów

Jak pielęgnować kaktusy w warunkach domowych?

To pytanie zadaje sobie każdy początkujący ogrodnik - hobbysta. Jak większość egzotycznych roślin kaktusy mają konkretne wymagania glebowe oraz zapotrzebowanie na wodę, chociaż najczęściej są wybierane do domów przez ogólnie panujące przekonanie, że jako rośliny doniczkowe są łatwe w uprawie i nawet najbardziej zapominalskie osoby bez problemu dadzą sobie z nimi radę. Niestety, nie jest to prawdą - większość kaktusów to rośliny bardzo wymagające.

Kaktusy (kaktusowate)  należą do bardzo dużej rodziny zwanej sukulentami, są to wszelkie rośliny, które przystosowały się do życia na terenach ubogich w wodę. Nazywane są również sukulentami łodygowymi, ponieważ zapas wody gromadzą w zgrubiałych łodygach. Różnica między nimi, a innymi sukulentami polega na tym, że posiadają charakterystyczne skrócone pędy, zwane areolami, z którego wyrastają ostro zakończone ciernie (kolce), a także odrosty, kwiaty, owoce i włoski.

Jak wybrać odpowiednie stanowisko w domu?

Z racji, iż w naturalnym środowisku rosną w miejscach, gdzie słońce dominuje przez większość dnia, to w warunkach domowej uprawy powinny rosnąć w miejscach dobrze nasłonecznionych, najlepiej o orientacji południowej lub południowo-zachodniej. Postawione w zbyt ciemnym miejscu żółkną i mogą nadmiernie wyciągać się w stronę słońca, co będzie wpływało na deformację kaktusów - o tym warto pamiętać, zwłaszcza zimową porą. Natomiast latem rośliny można stopniowo wystawiać na taras lub balkon, tak aby przyzwyczajały się do coraz silniejszego słońca.

Jaką ziemię należy wybrać pod kaktusy doniczkowe?

Kaktusy preferują przewiewne, zasobne w próchnicę i przepuszczalne podłoże o odczynie lekko kwaśnym, czyli od 5,5 do 6,0.  W przypadku kaktusów o miękkich, zwieszających się pędach (np. aporokaktus) podłoże powinno charakteryzować się wyższą zdolnością magazynowania wody i nieco niższym pH gleby. Oczywiście gotowe podłoże do kaktusów jest dostępne w każdym sklepie ogrodniczym, jednak samodzielnie również można stworzyć podłoże pod uprawę kaktusów.

Jak samodzielnie przygotować podłoże dla kaktusów?

Jeżeli nasza kolekcja roślin ciągle się powiększa to warto zacząć samodzielnie przygotowywać ziemię do przesadzania kaktusów. W skład takiego podłoża wchodzą:

    torf ogrodniczy (około 25%)
    piasek (około 25%)
    uniwersalna ziemia ogrodnicza bez dodatku torfu (30%)
    materiały rozluźniające podłoże: np.keramzyt ogrodniczy i wermikulit , pumeks, gruby żwir, perlit (około 20%)

Pielęgnacja kaktusów - nawożenie

Jak wiadomo kaktusy w warunkach naturalnych rosną na bardzo niezasobnych w składniki pokarmowe, wręcz jałowych glebach i muszą optymalnie wykorzystywać mikroskładniki zawarte w glebie, więc intensywne nawożenie nie wchodzi w grę. Jednak, jednocześnie trzeba pamiętać, że są bardzo wrażliwe na zbyt dużą ilość soli mineralnych w podłożu i ich nadmiar może spowodować ich zamieranie. Kaktusy doniczkowe należy nawozić tylko w okresie intensywnego wzrostu, tj. od maja do sierpnia, niewielkimi dawkami nawozu zawierającego mniejszą dawkę nawozu niż w przypadku innych roślin egzotycznych. Na rynku istnieją specjalne nawozy płynne, dedykowane tylko i wyłącznie dla kaktusów. Taki nawóz podajemy roślinom co 3-4 tygodnie. Rośliny możemy nawozić również nawozami przeznaczonymi do sukulentów.

Uprawa kaktusów, a optymalna temperatura

Kaktus jako roślina żyjąca typowo na terenach pustynnych preferuje temperatury powyżej 25˚C. Latem będzie czuła się doskonale w temperaturze od 25 do 35˚C w ciągu dnia i od 15 do 20˚C w nocy. Zimą temperatura powinna być dużo niższa - maksymalnie do 15˚C w dzień i nie mniej niż 5˚C w nocy. Jest to optymalna temperatura, która sprzyja wejściu rośliny w stan spoczynku zimowego i pozytywnie wpływa na ponowne zawiązanie kwiatów na wiosnę.

ABC podlewania kaktusów

Wbrew pozorom kaktusy są bardzo wrażliwe na zbyt obfite podlewanie i preferują bytowanie w lekko wilgotnym podłożu. Kaktusy podlewamy rzadko, ale obficie, a nadmiar wody koniecznie usuwamy z doniczki. Optymalną opcją jest zanurzenie w wodzie całej doniczki z rośliną. Gdy podłoże zostanie maksymalnie nasączone, wówczas należy jedynie odstawić w dogodnym miejscu tak, aby nadmiar wody mógł z niej odpłynąć. Do podlewania kaktusów nie należy używać wody pochodzącej prosto z kranu, a jedynie takiej która odstała przynajmniej przez 24 godziny przed podlaniem. Jesienią stopniowo podlewanie ograniczamy do minimum, a zimą całkowicie go zaprzestajemy.

Jak często należy podlewać kaktusy?

Częstotliwość podlewania zależy od wielkości doniczki i rośliny oraz od pory roku. Generalnie musimy odczekać do momentu, aż dno doniczki będzie suche i dopiero wtedy delikatnie ją podlać. Co ważne rośliny nie można przelewać. Podczas fazy wzrostu (od końca marca do końca sierpnia) roślinę podlewamy co około 1,5 tygodnia, natomiast podczas spoczynku zimowego (od grudnia do końca marca) konieczne jest całkowite zaprzestanie podlewania kaktusa i przeniesienie go do ciemnego pomieszczenia.

Zimowanie kaktusów

Grudzień, styczeń i luty to najtrudniejszy okres w uprawie kaktusów. W czasie wspomnianych miesięcy rośliny powinny przejść w stan spoczynku zimowego, który jest koniecznym warunkiem zainicjowania kwitnienia w następnym sezonie. W skrócie bez snu zimowego kaktus nie zakwitnie. Dlatego też już od września kaktusy podlewa się mniejszą ilością wody, tak aby w listopadzie na dnie doniczki nie było żadnej wilgoci. Na czas zimowania kaktusy przechowuje się w chłodnym, suchym i zaciemnionym pomieszczeniu. Temperatura zimowania uzależniona jest od wymagań cieplnych konkretnych gatunków. Kaktusy przez okres zimowy można przetrzymywać w doniczkach lub wyjąć je z doniczek wraz z bryłą korzeniową, owinąć gazetą i ułożyć w suchym i chłodnym miejscu. Warto też wspomnieć, że optymalna temperatura do zimowania dla tych roślin to przedział między 5˚C w nocy, a 15˚C w dzień - oczywiście w zależności od gatunku.

Jak bezpiecznie przesadzać kaktusy - kilka sprawdzonych sposobów

Przesadzanie kaktusów to zabieg, który trzeba wykonać, gdy widzimy, że w jednej doniczce mamy już za dużo małych okazów, a ich kolce zaczynają powodować wzajemne uszkodzenia. Wówczas najlepiej przesadzić małe kaktusy do nowych doniczek z ziemią przeznaczoną specjalnie do tego rodzaju roślin.

Na początku marca wyjęte z doniczek kaktusy sadzi się do świeżego podłoża. Po około tygodniu rośliny zaczyna się delikatnie zraszać, aby powoli wybudzać je ze snu. W tym czasie należy zacząć zraszać również kaktusy zimujące w doniczkach. Od drugiej połowy marca kaktusy można już delikatnie podlewać, stopniowo zwiększając ilość wody.

Groźne szkodniki kaktusów oraz innych roślin doniczkowych

Wełnowce

Bardzo często na kaktusach można spotkać dwa rodzaje uciążliwych wełnowców: wełnowca żerującego na korzeniach (Ripersia falcifera) oraz wełnowca żyjącego na pędach (Pseudococus sp.).

Wełnowiec korzeniowy ma postać larwy pokrytej białą, woskową wydzieliną i najczęściej pojawia się w przesuszonym podłożu. Korzenie kaktusów zaatakowane przez  szkodnika wyglądają jakby były owinięte watą. Jeśli nie usuniemy szkodnika na czas, to następstwem jego działalności jest obumarcie rośliny od korzeni.

W przypadku wełnowca korzeniowego problemem jest to, że jest bardzo inwazyjnym owadem - szybko się rozmnaża i przechodzi na sąsiednie rośliny. Populację szkodnika można zredukować przez dodanie do podłoża torfu oraz stosowanie do uprawy kaktusów doniczek z tworzyw sztucznych. Pozbycie się go jest bardzo trudne. Zaatakowanego kaktusa trzeba wyjąć ze starego podłoża, dokładnie oczyścić i  opłukać pod strumieniem bieżącej wody, a następnie jego korzenie delikatnie wyczyścić szczoteczką. Tak przygotowaną roślinę trzeba posadzić w świeżym podłożu i regularnie kontrolować stan korzeni

Drugi rodzaj wełnowca żyjącego na pędach kaktusów jest podobny do stonogi, ma owalny kształt i różowy lub pomarańczowy kolor. Jego ciało jest również pokryte warstwą woskowej wydzieliny a na młodych częściach roślin i w zagłębieniach między pędami pozostawia "kłębki waty", co powoduje osłabienie i gnicie kaktusów. Szkodniki trzeba niszczyć ręcznie, a następnie dokładnie opłukać rośliny pod bieżącą wodą.
Dlaczego wełnowce pojawiają się na kaktusach?

Pojawieniu się wełnowców na pędach kaktusów sprzyjają: wysoka temperatura i suche powietrze, a szczególnie zagrożone są rośliny zimujące na parapetach w mieszkaniach z grzejnikami ustawionymi na wysoką temperaturę. Do zwalczania wełnowców warto zastosować  Substral Polysect 005 SL.

Tarczniki

Kolejnymi groźnymi szkodnikami kaktusów są tarczniki, a dokładniej tarcznik kaktusowiec (Diaspis echinocacti), który okryty jest białawą, owalną woskową tarczką. Skórka w zaatakowanym przez tarcznika miejscu żółknie i obumiera.

Tarczniki są bardzo wytrzymałe na działanie środków owadobójczych, dlatego najskuteczniejszą metodą walki z nimi jest ich fizyczne usuwanie z roślin, a następnie oprysk środkami ochronnymi w celu zabicia larw i zniszczenia jaj. Do oprysku stosujemy również  Substral Polysect 005 SL.

Przędziorki

W trakcie suchego i słonecznego lata nasze kaktusy może niestety odwiedzić przędziorek szklarniowiec (Tetranychus telarius). Jest to czerwony roztocz, który żeruje na młodych, delikatnych wierzchołkach kaktusów. W zaatakowanych miejscach skórka kaktusa zmienia barwę na szarozieloną lub rdzawą. Dlatego, aby ustrzec się przed tym szkodnikiem latem należy regularnie spryskiwać rośliny chłodną wodą, a w przypadku pojawienia się przędziorka zastosować

Aby zapobiec pojawieniu się przędziorków na kaktusach, latem rośliny zamgławia się chłodną wodą i utrzymuje wokół nich wilgotną atmosferę. Gdy zauważymy pierwsze objawy pojawienia się przędziorków, wykonujemy oprysk naturalnym preparatem Biochron lub środkiem owadobójczym Treol.

Najpopularniejsze gatunki kaktusów dla początkujących

Echinokaktus Grusona– Fotel Teściowej

Echinocactus grusonii, czyli fotel teściowej, to jedna z najpopularniejszych odmian w Polsce. W warunkach naturalnych występuje na terenie Meksyku. Jest wyjątkowo dużym kaktusem o kulistym pokroju, posiadającym długie i sztywne ciernie, na które trzeba zdecydowanie uważać. Odpowiednio pielęgnowany w warunkach domowych może osiągnąć nawet 80 cm średnicy. Jego cechą charakterystyczną są  piękne pąki kwiatowe. Echinokaktus Grusona polewamy małą ilością wody, a w okresie zimowym całkowicie rezygnujemy z jego podlewania.

Cereus peruwiański

Cereus peruvianus (pałczak), jest jednym z ciekawszych okazów kaktusowatych, w warunkach domowych potrafi dorastać do wysokości około 1,5m (w ciągu kilkunastu lat).

Roślina charakteryzuje się ładnym, zwartym kształtem, małymi wymaganiami glebowymi oraz dość szybkim wzrostem. Najpopularniejsza odmiana cereusa peruwiańskiego to Monstrosus, który charakteryzuje się licznymi rozgałęzieniami. Pomarszczona roślina wygląda niezwykle oryginalnie i jest jedną z tych roślin ozdobnych, które warto posiadać w swojej kolekcji.

Mammilaria

Mammilaria, to odmiana rosnąca w skupiskach i charakteryzująca się wianuszkiem pięknych kwiatów wyrastających na czubku owalnej rośliny. Jest wyjątkowo groźna, jej ciernie zakończone są ostrymi haczykami. Może zakwitnąć w domowych warunkach kwiatami w różnych barwach. Warto też wiedzieć, że kaktusy z tego gatunku potrzebują regularnego wietrzenia.
Gymnocalycium odmiana 'Friedrichii’

Gymnocalycium mihanovichii ‘Friedrichii’ to bezchlorofilowa forma kaktusa, szczepiona na innym gatunku aby podtrzymać jej funkcje życiowe. Taki kaktus może zakwitnąć w domu, jednak nie ma pewności, że z uzyskanych nasion otrzymamy tę samą odmianę.

Opuncja

Opuntia microdasys w domowych warunkach dorasta do 60 cm i niezwykle rzadko kwitnie. Wytwarza kruche i ostre glochidy, które bez problemu wbijają się skórę, przyczepiają do ubrań i przedmiotów.

Opuntia ficus-indica w odróżnieniu od opuntia microdasys wytwarza jadalne owoce i w mieszkaniu może dorastać nawet do 2 metrów. Owoce jednak trudno dojrzewają, a przed zjedzeniem należy dokładnie usunąć glochidy.

Szlumbergera – Kaktus bożonarodzeniowy

Schlumbergera truncata, czyli kaktus bożonarodzeniowy lub grudnik. Popularna roślina w okresie Świąt Bożego Narodzenia, kiedy to przypada jej czas kwitnienia. Jej ciernie są prawie niewidoczne, delikatne i niegroźne. W zależności od odmiany posiada różowe, czerwone lub białe kwiaty. Kaktus ten wymaga stanowiska półcienistego. Grudnik należy podlewać umiarkowanie, tak aby gleba była wilgotna lub zwilżać liście mgiełką.  

     
Rhipsalis – Patyczak

Rhipsalis to bardzo nietypowy kaktus. W warunkach naturalnych występuje w Ameryce Północnej oraz na Wyspach Kanaryjskich. Z rośliny wyrastają zielone, nagie i zwisające pędy o średnicy ok. 3-5 mm. Często wyrastają z nich korzenie powietrzne. W odróżnieniu od pozostałych kaktusów powinien być uprawiany w podłożu organicznym, a temperatura dla jego spoczynku musi być w granicach 10-15°C. Natomiast podlewanie powinno być regularne, ale niezbyt obfite

Aporokaktus

Aporokaktus to bardzo dekoracyjna odmiana kaktusa o długich, zwisających pędach, które mogą sięgać nawet do 1 metra i są gęsto pokryte kolcami. W środowisku naturalnym jest epifitem, czyli rośliną która wyrasta w szczelinach między skałami lub korą drzew. Lubi miejsca o silnym nasłonecznieniu, ale nie bezpośrednim. Z reguły zakwita na początku lata. Zimą należy go przenieść do dobrze oświetlonego pomieszczenia, w którym temperatura oscyluje wokół 10 - 12 stopni Celsjusza

Cephalocereus, czyli Głowa Starca

Owłosiony kaktus inaczej nazywany Głową Starca. To jedna z popularniejszych odmian ze względu na swój wygląd. Posiada dwa rodzaje cierni: jedne są sztywne, a drugie długie, włosowate – dzięki nim w warunkach naturalnych wychwytuje rosę oraz wilgoć z powietrza. Jako roślina domowa nie przekracza wysokości 70cm i jest bardzo wymagająca.  Jest bardzo wrażliwy na nadmierne podlewanie, dlatego wystarczy go zwilżać za pomocą spryskiwacza. W warunkach naturalnych rośnie na glebach ubogich, dlatego też nie posiada wygórowanych wymagań glebowych. Jeśli chodzi o nawożenie to wystarczy 3 razy w roku podlać cefalocereusa nawozem do sukulentów. W warunkach domowych należy umieścić go na najbardziej nasłonecznionym parapecie, czyli od południowej strony.

Czy zatem warto jest uprawiać w domu kaktusy?

Kaktusy doskonale magazynują wodę i faktycznie nie wymagają nadmiernego podlewania - to idealne rośliny dla początkujących. Na pewno są dużo łatwiejsze w uprawie niż większość egzotycznych kwiatów, jednak w przypadku tych roślin koniecznie trzeba pamiętać o bardzo ważnym dla ich kwitnienia okresie spoczynku zimowego. Bogactwo gatunków, kształtów oraz kolorów tej  grupy roślin na pewno pozwoli na wybranie odpowiedniego egzemplarza, nawet dla początkującego ogrodnika.