Załącznik A3 Skróty, jednostki miar i znaki specjalne
Szczegółowe zasady dotyczące pisowni skrótów i skrótowców omówiono w pkt 10.3.
1. Tytuły
- dr
- doktor
- dr hab.
- doktor habilitowany
- mgr
- magister
- prof.
- profesor
- inż.
- inżynier
- JE
- Jego (Jej) Ekscelencja
- JKM
- Jego (Jej) Królewska Mość, Jego (Jej) Książęca Mość
2. Jednostki miar (1)
Oznaczenie jednostek miar zapisuje się bez kropki na końcu, a w druku – czcionką prostą. Oznaczenia jednostek miar nie przybierają liczby mnogiej.
Przy zapisywaniu wartości należy zostawić odstęp między wartością liczbową a oznaczeniem jednostki miary. Odstępu nie stosuje się w przypadku oznaczeń jednostek miary kąta: stopnia (°), minuty (′), sekundy (″) i tercji (‴).
Nazwy jednostek miar pisze się małą literą, a w druku – czcionką prostą. Nazwy te odmienia się według zasad deklinacji polskiej.
Nazwy i oznaczenia jednostek miar
| Wielkość | Jednostka miary | |||
|---|---|---|---|---|
| oznaczenie | nazwa | wybrane wielokrotności i podwielokrotności |
oznaczenie | |
| Aktywność katalityczna | kat | katal | ||
| Aktywność promieniotwórcza | Bq | bekerel | ||
| Ciśnienie krwi oraz ciśnienie innych płynów ustrojowych | mmHg | milimetr słupa rtęci | ||
| Ciśnienie, naprężenie mechaniczne, ciśnienie akustyczne | Pa | paskal | ||
| bar | bar | |||
| mmHg (Tr) | milimetr słupa rtęci (tor) | |||
| mm H2O | milimetr słupa wody | |||
| atm | atmosfera fizyczna (normalna) | |||
| at | atmosfera techniczna | |||
| Czas | s | sekunda | d h min ns |
doba godzina minuta nanosekunda |
| Częstotliwość | Hz | herc | THz GHz MHz kHz mHz |
teraherc gigaherc megaherc kiloherc miliherc |
| Dawka ekspozycyjna promieniowania X i γ | R | rentgen (*) | ||
| Dawka pochłonięta, energia przekazana właściwa, kerma | Gy | grej | ||
| Długość | m | metr | km hm dam dm cm mm µm |
kilometr hektometr dekametr decymetr centymetr milimetr mikrometr |
| Energia elektryczna bierna | varh | warogodzina | ||
| Energia, praca, ilość ciepła | J | dżul | MJ kJ |
megadżul kilodżul |
| cal | kaloria | kcal | kilokaloria | |
| erg | erg | |||
| eV | elektronowolt | |||
| kGm | kilogramometr | |||
| Wh | watogodzina | TWh GWh MW kWh |
terawatogodzina gigawatogodzina megawatogodzina kilowatogodzina |
|
| Ilość materii | mol | mol | ||
| Indukcja magnetyczna | T | tesla | ||
| Indukcyjność | H | henr | ||
| Kąt bryłowy | sr | steradian | ||
| Kąt płaski | rad | radian | ||
| ° | stopień |
′ ″ ‴ |
minuta sekunda tercja |
|
| g | grad | c |
centygrad (minuta gradowa) myriograd (sekunda gradowa) |
|
| Ładunek elektryczny | C | kulomb | ||
| Masa | kg | kilogram | t q hg dag g dg cg mg µg |
tona kwintal hektogram dekagram gram decygram centygram miligram mikrogram |
| Masa atomowa | u | zunifikowana jednostka masy atomowej | ||
| Masa kamieni szlachetnych | ct | karat metryczny | ||
| Masa przez jednostkę miary długości przędzy i nici włókienniczych | tex | teks | ||
| Moc | W | wat | TW GW MW kW MW |
terawat gigawat megawat kilowat miliwat |
| KM | koń mechaniczny | |||
| Moc bierna | var | war | ||
| Moc pozorna | VA | woltoamper | ||
| Natężenie oświetlenia | lx | luks | ||
| Natężenie prądu elektrycznego | A | amper | kA mA µA |
kiloamper miliamper mikroamper |
| Bi | biot | |||
| Objętość, pojemność | m3 | metr sześcienny | dm3 cm3 mm3 |
decymetr sześcienny centymetr sześcienny milimetr sześcienny |
| l | litr | Ml kl hl dl cl ml |
megalitr kilolitr hektolitr decylitr centylitr mililitr |
|
| Pojemność akumulatorów elektrycznych i ogniw galwanicznych | Ah | amperogodzina | ||
| Pojemność elektryczna | F | farad | ||
| Pole powierzchni | m2 | metr kwadratowy | km2 dm2 cm2 mm2 |
kilometr kwadratowy decymetr kwadratowy centymetr kwadratowy milimetr kwadratowy |
| Pole powierzchni gruntów rolnych lub terenów budowlanych | a ha |
ar hektar |
||
| Potencjał elektryczny, napięcie elektryczne, siła elektromotoryczna | V | wolt | MV kV µV |
megawolt kilowolt mikrowolt |
| Poziom wielkości mocowej (elektromagnetycznej, akustycznej) | Np | neper | ||
| Poziom wielkości polowej (elektromagnetycznej, akustycznej) | Np | neper | ||
| Prędkość | m/s | metr na sekundę | km/h | kilometr na godzinę |
| Przekrój czynny | b | barn | ||
| Przewodność elektryczna | S | simens | ||
| Rezystancja, (opór elektryczny) |
Ω | om | ||
| Równoważnik dawki, dawka równoważna | Sv | siwert | ||
| Siła | N | niuton | ||
| Strumień magnetyczny | Wb | weber | ||
| Strumień świetlny | lm | lumen | ||
| Światłość | cd | kandela | ||
| Temperatura | K | Kelwin | ||
| °C | stopień Celsjusza | |||
| °F | stopień Fahrenheita | |||
| Wielkość ilorazowa | B | bel | dB | decybel |
(*)
Dotyczy wyłącznie przyrządów pomiarowych będących w obrocie
lub użytkowaniu przed 23 kwietnia 2004 r.
|
||||
Nazwy i oznaczenia przedrostków służących do tworzenia dziesiętnych podwielokrotności i wielokrotności jednostek miar
| Nazwy i oznaczenia przedrostków | Mnożnik | |
|---|---|---|
| nazwy | oznaczenia | |
| jotta | Y | 1024 |
| zetta | Z | 1021 |
| eksa | E | 1018 |
| peta | P | 1015 |
| tera | T | 1012 |
| giga | G | 109 |
| mega | M | 106 |
| kilo | k | 103 |
| hekto | h | 102 |
| deka | da | 101 |
| decy | d | l0-1 |
| centy | c | 10-2 |
| mili | m | 10-3 |
| mikro | µ | 10-6 |
| nano | n | 10-9 |
| piko | p | 10-12 |
| femto | f | 10-15 |
| atto | a | 10-18 |
| zepto | z | 10-21 |
| jokto | y | 10-24 |
By utworzyć dziesiętne podwielokrotności i wielokrotności jednostki miary, przed jej nazwą (oznaczeniem) umieszcza się nazwę (oznaczenie) przedrostka bez spacji oddzielającej lub jakiegokolwiek innego znaku (np. ns, nanosekunda).
Uwaga:
Przedrostków nie stosuje się w przypadku jednostek następujących wielkości:
1)
kąt płaski i kąt bryłowy – jedność (1);
2)
kąt płaski – obrót, grad lub gon (gon), stopień (°), minuta (′
), sekunda (″);
3)
czas – minuta (min), godzina (h), doba (d);
4)
zdolność skupiająca układu optycznego – dioptria;
5)
masa kamieni szlachetnych – karat metryczny (ct);
6)
pole powierzchni gruntów rolnych lub terenów budowlanych – ar (a), hektar (ha);
7)
ciśnienie krwi oraz ciśnienie innych płynów ustrojowych – milimetr słupa rtęci (mmHg).
3. Liczebniki porządkowe
Zasady dotyczące zapisu liczebników porządkowych, zob. pkt 10.1.2, 10.8.1 oraz 10.8.3.
4. Znaki specjalne
Znaki umowne stosowane w tabelach:
- —
- zjawisko nie występuje
- 0
- zjawisko występuje w minimalnej wielkości
- .
- brak informacji
- ×
- wypełnienie rubryki ze względu na układ tabeli jest niemożliwe lub niecelowe
- []
- dane oparte na szacunku
- p.m.
- pour memoire
Inne znaki:
- -
- łącznik (dywiz)
- –
- półpauza
- —
- pauza
- *
- gwiazdka (asterysk)
- §
- paragraf (np. § 3, §§ 1 i 2)
- %
- procent (np. 3 %)
- ‰
- promil (np. 1,5 ‰)
- ±
- plus minus (np. ±1 g)
- ÷
- postęp arytmetyczny (np. 1500÷1600°C)
- +
- plus, znak dodawania (2 + 2 = 4)
- −
- minus, znak odejmowania (4 − 2 = 2)
- ×
- razy, znak mnożenia (2 × 2 = 4)
- : lub /
- dzielone przez, znak dzielenia (a : b = a/b)
- =
- jest równy, znak równości
- °
- stopień
- ©
- copyright, znak praw autorskich
- ®
- registered trademark, zastrzeżony znak handlowy
- &
- ampresand (etka)
- ∞
- nieskończoność
- <
- jest mniejsze niż, znak mniejszości (np. a < 0)
- >
- jest większe niż, znak większości (np. a > 0)
- ≤
- mniejsze albo równe
- ≥
- większe albo równe
- ≠
- jest nierówne, znak nierówności
- @
- znak używany w adresach poczty elektronicznej, tzw. małpa
- ™
- trademarrk, znak handlowy
- ≈
- w przybliżeniu, znak równości przybliżonej (np. 1/3≈ 0,33)
Uwaga:
%
Znak procentu może być użyty tylko po liczbie zapisanej cyframi. Należy zapisywać go z odstępem po liczbie, np. 16,4 %.
°
Znak stopnia ma kształt małego kółeczka:
°. Nie należy zastępować go zerem we frakcji górnej (0). Znak stopnia
może być użyty tylko po liczbie zapisanej cyframi.
±
Znak zastępuje wyrażenie „więcej lub mniej”. Zapisuje się go bez odstępu od
liczby, np. 350 g (±1 g).
×
Znak mnożenia ma kształt skośnego krzyżyka. Nie należy zastępować go literą
x. Zapisuje się go z odstępem po obu stronach, np. 210 × 297 mm.
:
Znak proporcji zastępuje wyraz „do”. Należy zapisywać go z odstępem po obu
stronach, np. 3 : 1.
5. Inne skróty i skrótowce (2)
- a.
- albo
- al.
- aleja
- Al.
- aleje
- art.
- artykuł
- bm.
- bieżącego miesiąca
- br.
- bieżącego roku
- b.u.
- bez uwag
- CD-ROM
- compact disk – read only memory
- dr
- doktor
- ds.
- do spraw
- dyr.
- dyrektor
- Dz.U.
- Dziennik Ustaw
- Dz.U.
- Dziennik Urzędowy
- EU-15
- 15 państw członkowskich przed rozszerzeniem z 2004 r.
- EU-25
- 25 państw członkowskich po rozszerzeniu z 2004 r.
- EU-27
- Europa dwudziestu siedmiu państw: odnosi się albo do 27 państw członkowskich wchodzących w skład Unii Europejskiej między 1 stycznia 2007 r. a 30 czerwca 2013 r., albo do 27 państw członkowskich wchodzących w skład Unii Europejskiej od wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej w dniu 31 stycznia 2020 r. Jeżeli istnieje ryzyko pomyłki między tymi dwoma zakresami, należy wyjaśnić, która konfiguracja jest objęta zastosowanym skrótem, w razie potrzeby w formie przypisu.
- EU-28
- 28 państw członkowskich po rozszerzeniem z 2013 r.
- g. albo godz.
- godzina
- gr
- grosz
- i in.
- i inni
- i.a.
- inter alia
- itd.
- i tak dalej
- itp.
- i tym podobne
- jn.
- jak niżej
- jw.
- jak wyżej
- k.
- koło
- kw.
- kwadratowy
- lit.
- litera
- maks.
- maksimum
- m.in.
- między innymi
- min.
- minimum/minister
- min
- minuta
- mgr
- magister
- mjr
- major
- mld
- miliard
- mln
- milion
- M/S
- statek motorowy (ang. Motor Ship)
- n.
- nad
- n.p.m.
- nad poziomem morza
- np.
- na przykład
- nr
- numer
- nt.
- na temat
- ok.
- około
- oo.
- ojcowie
- os.
- osiedle
- p.
- pan, pani
- pkt
- punkt
- pl.
- plac
- płk
- pułkownik
- ppkt
- podpunkt
- p.o.
- pełniący obowiązki
- por.
- porównaj
- prof.
- profesor
- pt.
- pod tytułem
- pw.
- pod wezwaniem
- r.
- roku
- rozdz.
- rozdział
- r.ub.
- roku ubiegłego
- red.
- redaktor
- ryc.
- rycina
- rys.
- rysunek
- s. albo str.
- strona
- SA
- spółka akcyjna
- s.c.
- spółka cywilna
- sp.j. albo s.j.
- spółka jawna
- sp. z o.o.
- spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
- t.
- tom
- tab.
- tabela
- tel.
- telefon
- temp.
- temperatura
- tj.
- to jest
- tłum.
- tłumacz
- tys.
- tysiąc
- tzn.
- to znaczy
- tzw.
- tak zwany
- ul.
- ulica
- ust.
- ustęp
- w.
- wieku
- wg
- według
- ww.
- wyżej wymieniony
- wz.
- w zastępstwie
- v. albo v
- versus
- z.
- zeszyt
- z-ca
- zastępca
- z-cy
- zastępcy
- zł
- złoty
- zob.
- zobacz
- z up.
- z upoważnienia
Obcojęzyczne skróty terminów oznaczających międzynarodowe warunki sprzedaży (zapis wielkimi literami)
- CIF
- cost, insurance and freight (ang.)
- FOB
- free on board (ang.)
- FAS
- free alongside ship (ang.)
Inne obcojęzyczne skróty stosowane w polskich dokumentach
- plc
- public limited company (ang.)
- SARL
- société à responsabilité limitée (fr.)
- SPRL
- société de personnes à responsabilité limitée (fr.)
- GmbH
- Gesellschaft mit beschränkter Haftung (niem.)
- SNC
- Società in nome colletivo (wł.)
- SpA
- Società per azioni (wł.)
- BV
- Besloten Vennootschap (niderl.)
- NV
- Naamloze Vennootschap (niderl.)
