Toskania i Wenecja. W krainie cyprysów, oliwy i wina - kup przewodnik w księgarni internetowej Bezdroża
Z Florencją związane są nazwiska urodzonych tu takich wybitnych postaci, jak: Brunelleschi, Leon Battista Alberti, Sandro Botticelli, Dante Alighieri, Giovanni Boccaccio, Niccolo Machiavelli czy Amerigo Vespucci i wielu, wielu innych. O znaczeniu miasta dla rozwoju europejskiej sztuki świadczą wspaniałe zbiory florenckich muzeów (Galleria Uffizi, Galeria dell'Academia, Bargello). W 1982 r. roku miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO.
Historia
Miasto zostało założone przez Rzymian w 59 r. p.n.e. na urodzajnym brzegu rzeki Arno, w miejscu istniejącej od prawie tysiąca lat osady nazywanej Florentia. Już od momentu powstania wspaniale prosperowało, a było to możliwe dzięki położeniu przy ważnych szlakach komunikacyjnych. W IV w. decyzją Dioklecjana Florencja stała się stolicą VII regionu (składającego się z Toskanii i Umbrii). Już w pierwszych wiekach naszej ery powstawały tu wspólnoty chrześcijańskie, a pod koniec IV w. św. Ambroży założył tu pierwsze biskupstwo, którego katedrą został kościół San Lorenzo. Upadek cesarstwa i całe wczesne średniowiecze upłynęły pod znakiem walk, grabieży i zniszczeń. Zarówno Goci, jak i Longobardowie na swoją stolicę obierają Lukę.
W XII w. Florencja stała się wolną komuną miejską, co spowodowało ponowny rozwój miasta i nieprzerwaną już niczym dominację nad innymi miastami regionu w wielu dziedzinach. Dwa kolejne wieki to okres ekspansji, przede wszystkim gospodarczej i politycznej, który zakończył się podbojem większości ziem toskańskich. Miastem rządzą wtedy cechy zawodowe. Symbol Florencji - lilia, miał odzwierciedlać kwitnącą gospodarkę miasta. Od początku XIII w. w mieście trwa zażarta walka, przypominająca wojnę domową, między gwelfami (zwolennikami papieża) i gibelinami (zwolennikami cesarza). W stronnictwie gwelfów doszło do rozłamu: do gwelfów białych należeli głównie rzemieślnicy, do czarnych - arystokracja.
Koniec XIII w. dla miasta oznaczał również początek rozbudowy miasta i początki rządu ludu. Na ten okres datuje się ostatni pierścień murów obronnych, zburzony pod koniec XIX w. Wiek XIV to początek rozkwitu kulturalnego Florencji i jej prymatu w sztuce - wystarczy wspomnieć żyjących tu Dantego czy Boccaccia. To jednocześnie wiek klęsk żywiołowych i epidemii dziesiątkujących miasto.
W wieku XV rodzina bogatych kupców, Medyceuszy (wł. Medici), stanęła na czele rewolty w mieście i przy poparciu innych bogatych rodzin ustanowiła signorię. Władza Medyceuszy we Florencji trwała z małymi przerwami trzy wieki. Za rządów Kosmy, jego synów, a przede wszystkim wnuka, Wawrzyńca (Lorenzo il Magnifico), miasto stało się kolebką renesansu i jego największych artystów. Tworzyli tu m.in. Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Botticelli, Brunelleschi, Masaccio, Donatello. Krótki okres zawieszenia rządów Medyceuszy (1494) spowodowany był działalnością Girolama Savonaroli - charyzmatycznego reformatora i przywódcy religijno-politycznego. Został on jednak w 1498 r. spalony na stosie, a Medyceuszom udało się powrócić do Florencji i umocnić swą władzę dzięki dwóm papieżom Medyceuszom oraz powinowactwu z rodziną cesarską. Rok 1569 to tryumf Medyceuszy i nadanie im godności wielkich książąt Toskanii. Dwieście lat później, po śmierci ostatniego z Medyceuszy, Giana Gastonego, tytuł przeszedł na Habsburgów.
W roku 1861 Florencja została włączona do nowo utworzonego Królestwa Włoch, którego stolicą była w latach 1865-71. Fakt ten zaważył na układzie centrum - wyburzono pierścień murów średniowiecznych, a w jego miejsce wybudowano wały miejskie.
Warto zobaczyć
Kościół Santa Maria Novella
Wizytę w mieście warto rozpocząć od placu Santa Maria Novella , gdzie znajduje się kościół o tej samej nazwie (zwiedzanie: pn.-czw. 9.30-17.00, pt., nd. 13.00-17.00; wstęp: 3,50 EUR). Budowę tej pięknej gotyckiej świątyni rozpoczęto w połowie XIII w. Natomiast jej główna fasada zbudowana została przez Leona Battistę Albertiego już w stylu późniejszym i jest jednym z lepszych przykładów florenckiego renesansu.
Trzynawowe wnętrze ze sklepieniem żebrowym podzielone jest pilastrami, których położenie zwiększa głębię perspektywy. Kolejne kaplice zdobią freski największych włoskich twórców późnego średniowiecza i wczesnego renesansu. W prawym transepcie znajduje się kaplica Rucellai , gdzie można zobaczyć m.in. Matkę Boską z Dzieciątkiem dłuta Nina Pisana i płytę nagrobną autorstwa Ghibertiego. Kaplicę zdobią freski ze szkoły Giotta. Na ścianach kolejnej kaplicy - Bardi zachowały się fragmenty fresków autorstwa Duccia di Buoninsegna (XIII w.) oraz cykl późniejszych fresków (XIV w.) obrazujących żywot św. Grzegorza Wielkiego. Kaplica Strozzich zdobiona jest freskami Filippa Lippiego (XV i XVI w.). Krucyfiks do ołtarza głównego wykonał Gambologna, a freski na otaczających go ścianach i sklepieniu - Ghirlandaio i jego szkoła. Nad tymi freskami, przedstawiającymi żywoty Maryi i św. Jana, pracował w warsztacie Ghirlandaia prawdopodobnie także młody Michał Anioł. Przedstawione postacie mają twarze uznanych osobistości Florencji tamtych czasów.
Po lewej stronie kaplica Gondi zaprojektowana przez Giuliana da Sangallo kryje krucyfiks wykonany przez Filippa Brunelleschiego - jest to najprawdopodobniej jedyna rzeźba w drewnie tego artysty. Kolejno: freski Bronzina w kaplicy Gaddi, a w głębi transeptu, w kaplicy Strozzi di Mantova, XIV-wieczne freski przedstawiające za Boską komedią Dantego piekło, raj i czyściec.
Przy wejściu do zakrystii można oglądać krucyfiks uważany za jedną z wczesnych prac Giotta, a dalej, w lewej nawie, freski Masaccia: Święta Trójca (po raz pierwszy użyto tu perspektywy, 1427 r.). Po prawej stronie kościoła położony jest cmentarz, gdzie spoczywają członkowie najważniejszych rodzin miasta.
W przylegającym do kościoła klasztorze działa Museo di Santa Maria Novella . Jego częścią są krużganki, zwane Chiostro Verde, gdzie można zobaczyć cykl fresków Paola Uccella.
Kościół San Lorenzo
Pobliski kościół San Lorenzo (zwiedzanie: 10.00-17.30; wstęp: 3,50 EUR) powstał ok. IV w., a ok. roku 1000 nadano mu kształty romańskie. W XV w. świątynia została przebudowana wg nowatorskiego projektu Brunelleschiego. Wnętrze składa się z dużej nawy głównej ze stropem kasetonowym i dwu mniejszych naw. Freski Rossa Fiorentina, drogie wyposażenie, rzeźby i płaskorzeźby Donatella i Michała Anioła to tylko niektóre arcydzieła znajdujące się w kościele. Dwie kaplice medycejskie wybudowane zostały przez Brunelleschiego i Michała Anioła. Wchodzi się do nich z tyłu kościoła.
Znajdująca się przy kościele San Lorenzo XVI-wieczna Biblioteca Laurenziana została założona przez Kosmę Starego z rodu Medyceuszy i uznawana jest za największe dzieło architektoniczne Michała Anioła i jeden z pierwszych zwiastunów baroku. Struktury nośne są ukryte tak, by sprawiały wrażenie elementów dekoracyjnych, a oryginalne schody mają przypominać strumień lawy. W bibliotece przechowywane są stare i drogocenne rękopisy.
Palazzo Medici Riccardi
Na wschód od kościoła San Lorenzo znajduje się renesansowy Palazzo Medici Riccardi ( otwarte: czw.-wt. 9.00-19.00; wstęp: 5 EUR, ulgowy 3,50 EUR) powstały w połowie XV w. Obecnie jest on siedzibą prefektury. Harmonijne kształty budynek zawdzięcza budowniczemu Michelozzowi, a zdobienia - m.in. Michałowi Aniołowi. Posąg na dziedzińcu to Orfeusz Bandinellego. W kaplicy Trzech Króli znajduje się fresk Gozzolego z początku XV w. przedstawiający orszak Trzech Króli, w którym - zgodnie z ówczesnym zwyczajem - artysta uwiecznił swych chlebodawców, w tym przypadku członków rodziny Medyceuszy i rajców miejskich.
Baptysterium
Przy Piazza San Giovanni znajduje się Baptysterium (zwiedzanie: pn.-sb. 12.00-19.00, nd. i pierwsza sb. miesiąca 8.30-14.00; wstęp: 4 EUR, ulgowy 3 EUR) - najstarszy budynek o charakterze religijnym w centrum Florencji. Powstało ono prawdopodobnie ok. V w. w miejscu wcześniejszego budynku rzymskiego, a dzisiejszy kształt został mu nadany w 1150 r. Budowla w białym i zielonym marmurze, wzniesiona na planie ośmiokąta, ma dwa piętra i trzy pary drzwi z brązu, z których najstarsze (XIV w.) wykonał Andrea Pisano. Pokrywające je płaskorzeźby przedstawiają sceny z życia Jana Chrzciciela, patrona Florencji. Kolejne drzwi, z elementami złoconymi, to XV-wieczne dzieło Lorenza Ghibertiego ukazujące sceny z życia Chrystusa, czterech ewangelistów i ojców Kościoła. Jedna z głów w rogu kwadratów to sam Ghiberti. Ostatnie drzwi, również Ghibertiego, przedstawiają dziesięć scen ze Starego Testamentu. Wykończone marmurem wnętrze baptysterium podzielone jest na dwa poziomy z rzędami kolumn. Stoi tu XV-wieczny renesansowy nagrobek z baldachimem antypapieża Jana XXIII. Warto również zwrócić uwagę na pochodzącą z 2. poł. XIII w. mozaikę sklepienia, na której przedstawione są sceny z życia Jana Chrzciciela oraz Sąd Ostateczny. Wzorowana jest ona na mozaikach weneckich.
Katedra Santa Maria del Fiore
Wznosząca się obok baptysterium świątynia to florencka katedra Santa Maria del Fiore (zwiedzanie: pn., wt., śr., pt. 10.00-17.00, czw. 10.00-16.30, sb. 10.00-16.45, nd. 13.30-16.45). Jest ona, obok bazyliki św. Piotra w Rzymie i katedry w Mediolanie, jednym z największych kościołów na świecie. Budowa świątyni rozpoczęła się w 2. poł. XIII w., a imponująca kopuła (można na nią wejść: pn.-pt. 8.30-19.00, sb. 8.30-17.40; wstęp: 8 EUR), projektu Brunelleschiego, została dobudowana w latach 1417-1471. Na lewej ścianie od wejścia, tzw. porta della Mandorla, znajdują się płaskorzeźby: Prorocy Donatella i Madonna Nanniego di Banco - zapowiadające narodziny nowego stylu: renesansu. Natomiast umieszczone w lunecie Zwiastowanie jest dziełem Giotta. Katedra, której strzelistość nadają gotyckie łuki i sklepienie, podzielona jest na trzy nawy i ozdobiona pilastrami. Witraże są dziełem m.in. Ghibertiego, a te znajdujące się w kopule zaprojektowali Donatello, Paolo Uccello oraz Ghiberti. Freski kopuły (Sąd Ostateczny) są autorstwa Vasariego oraz Federica Zuccariego, który po śmierci mistrza dokończył dzieła. Podłoga z kolorowego marmuru została położona w XVI i XVII w. W lewej nawie można podziwiać fresk Paola Uccella przedstawiający Johna Hawkwooda - słynnego kondotiera, znanego też jako Giovanni Acuto. Miał tu wprawdzie stać jego pomnik, lecz względy finansowe pozwoliły jedynie na fresk. Drewniany krzyż nad ołtarzem głównym to XV-wieczne dzieło Benedetta da Maiano. Dwie zakrystie zdobione są dziełami Luki della Robbia: w lewej zakrystii znajduje się luneta ze sceną Wniebowstąpienia, w prawej - Zmartwychwstanie. W absydzie znajduje się relikwiarz św. Zenobiusza z płaskorzeźbami w brązie Lorenza Ghibertiego.
Naprzeciw absydy jest wejście do Museo dell'Opera del Duomo (czynne: pt., sb. 9.30-19.30, nd. 9.00-13.40; wstęp: 6 EUR). Można tu zobaczyć dzieła, które niegdyś zdobiły katedrę (wiele z nich zostało w świątyni zastąpionych kopiami).
Wznosząca się obok katedry dzwonnica (zwiedzanie: 8.30-19.30; wstęp: 6 EUR) to dzieło Giotta z początku XIV w. Cykl płaskorzeźb u dołu budowli przedstawia zajęcia ludzi podzielone wg kategorii: necessitas, virtus i sapientia (konieczne, nobliwe i związane z wiedzą) oraz cnoty chrześcijańskie, sakramenty, sztuki wyzwolone, sceny ze Starego Testamentu. Projekt wykonał Giotto, lecz same płaskorzeźby są dziełem Andrei Pisana i Luki della Robbia. Rzeźby znajdujące się na wyższych poziomach są kopiami oryginałów Donatella i Pisana, wystawionymi w Museo dell'Opera del Duomo.
Piazza della Santissima Annunziata
Jeżeli spod katedry ruszymy na północ, dotrzemy do Piazza della Santissima Annunziata. Z trzech stron plac okalają budowle z podcieniami; za kolumnadą na wprost (północna pierzeja) kryje się bazylika Santissima Annunziata (zwiedzanie: 7.30-12.30 i 16.00-18.30), natomiast budynek po prawej stronie to Ospedale degli Innocenti (sierociniec). Bazylika powstała w połowie XV w. wg projektu Michelozza. Jego autorstwa jest również atrium z wymyślnymi łukami i kapitelami, ozdobione freskami Andrei del Sarto (Narodziny Maryi), Rosa Fiorentina i Pontorma.
Ospedale degli Innocenti
Z kolei Ospedale degli Innocenti to, ufundowany przez cech jedwabny, pierwszy sierociniec w Europie. Ta jedna z pierwszych budowli w stylu renesansowym zaprojektowana została przez Brunelleschiego ok. 1419 r. Na przeznaczenie budynku wskazują rzeźbione postaci dzieci znajdujące się między łukami. Niewielkie muzeum wewnątrz (czynne: 8.30-19.00, nd. 8.30-14.00; wstęp: 4 EUR) przechowuje freski (m.in. Ghirlandaia, Michała Anioła, Luki della Robbia) oraz obrazy.
Museo Archeologico
W sąsiednim Palazzo della Crocetta mieści się dzisiaj Museo Archeologico (czynne: pn. 14.00-19.00, wt. i czw. 8.30-19.00, śr., pt., sb. i nd. 8.30-14.00; wstęp: 4 EUR, ulgowy 2 EUR) z wielką ekspozycją poświęconą obecności Etrusków w Toskanii.
Klasztor i kościół Santa Maria Maddalena dei Pazzi
Na wschód od Ospedale degli Innocenti, przy Via Borgo Pinti na wysokości numeru 58, stoi benedyktyński klasztor i kościół Santa Maria Maddalena dei Pazzi z XIII w., w sto lat później przebudowany. Przed kościołem znajduje się ciekawy XVI-wieczny dziedziniec, a w jednej z sal przyległego klasztoru oglądać można Ukrzyżowanie Perugina.
Z kolei na wschód od Ospedale degli Innocenti, na Piazza San Marco (plac Świętego Marka), stoi dominikański kościół San Marco, w którym (podobnie jak w mieszczącym muzeum przyległym klasztorze) przechowywane są liczne dzieła Beata Angelica (Fra Angelico), który był jednym z zakonników klasztoru i tu spędził swoje życie. Jego dzieła można oglądać m.in. na ołtarzu (Ukrzyżowanie) oraz w kaplicy Strozzich (Zdjęcie z krzyża). Jego freskami ozdobione są również ściany klasztorne.
Galleria dell'Accademia (czynne: 8.15-19.00, a w sezonie letnim do 22.00, pn. zamkn.; wstęp: 6,50 EUR) znajduje się w rogu Piazza San Marco. Założona w 1563 r. przez Kosmę I Akademia Sztuk Pięknych mieściła szkołę i galerię. To właśnie tutaj znajduje się oryginał rzeźby Dawid Michała Anioła i inne rzeźby tego mistrza oraz malarstwo florenckie z XIII-XVI w.
Palazzo Strozzi, Palazzo Rucellai
W części Florencji położonej pomiędzy kościołem San Lorenzo a rzeką Arno warto zobaczyć renesansową budowlę o wspaniałych proporcjach: Palazzo Strozzi . Rozpoczęto ją wnosić pod koniec XV w. wg projektu Benedetta da Maiano, a dokończono w XVI w. pod nadzorem Cronaki. Obecnie odbywają się tu wystawy.
Bardziej na zachód, przy Via di Vigna Nuova, wznosi się Palazzo Rucellai. Został wybudowany wg projektu Leona Battisty Albertiego w 2. poł. XV w. na zamówienie bogatej rodziny Ruccelai. Charakterystyczne dla tego budynku są duże okna, poodzielane w pionie przez lizeny.
Jeżeli spod Palazzo Rucellai udamy się na wschód, przy Via dei Calzaioli zobaczymy oratorium Orsanmichele (obecnie zamknięte). Powstało ono w 1. poł. XIV w. na miejscu kościoła z VIII w., którego patronem był San Michele in Orto. W XIV w. zbudowano tu kościół, który miał prawo do wystawiania w zewnętrznych niszach figury swego patrona. Tutejsze rzeźby powstały na początku XV w. W ołtarzu znajduje się XIV-wieczna Madonna delle Grazie Bernarda Daddiego. W geście dziękczynienia za przeżytą epidemię dżumy w 1348 r. wierni podarowali kościołowi tabernakulum.
Piazza Signoria
Via dei Calzaioli doprowadzi nas do Piazza Signoria. Plac ten istniał już w XIII w. i w ciągu stuleci wzbogacano go kolejnymi klejnotami sztuki i architektury. Znajdują się tu Palazzo Vecchio, loggia Signorii oraz fontanna Neptuna (koniec XVI w.). Przed fontanną zaznaczone jest miejsce, w którym stracony został Savonarola.
Palazzo Vecchio
Palazzo Vecchio (otwarte: 9.00-17.00, czw. i święta 9.00-14.00; wstęp: 6 EUR) - siedziba rady miasta, a następnie signorii - powstał wg projektu Arnolfa di Cambio pod koniec XIII w. Na ten sam okres datuje się wieżę zwaną Arnolfo. W gotyckiej fasadzie odnaleźć można elementy charakterystyczne dla fortecy obronnej. Zdobienie pałacu było procesem długotrwałym i zlecano je najlepszym artystom, np. pod koniec XVI w. Vasariemu, któremu budynek zawdzięcza także obecny wystrój wnętrza. W czasach Medyceuszy przed pałacem stanęły posągi, które dziś zastępują kopie (Dawid Michała Anioła, Kosma I na koniu Giambologni, Judyta i Holofernes Donatella oraz Herkules Baccia Bandinellego). Znakomite rzeźby kryje też Loggia dei Lanzi z końca XIV w. Zdobiące dziedziniec pałacu podcienie i fontanna powstały na przełomie XV i XVI w., ukończono je pod kierunkiem Vasariego.
Wewnątrz pałacu, w sali del Cinquecento (poświęconej w XVI w.), znajdują się dzieła Vasariego i jego uczniów oraz marmurowe posągi. Po prawej stronie znajduje się sala Udienze, a po prawej Vittoria - dzieło Michała Anioła. Gabinet Franciszka ozdobiony jest m.in. dziełami malarskimi Vasariego. Z kolei mały skarbiec z bogatymi dekoracjami był ulubionym miejscem relaksu Kosmy I. Kolejne sale, m.in. z freskami Vasariego i gobelinami, zajmuje urząd miejski. Na drugim piętrze zwiedzić można salę dei Gigli z imponującym freskiem Ghirlandaia i stropem autorstwa Giuliana da Maiano.
Palazzo Uffizi
W sąsiednim Palazzo Uffizi (miały się tu znajdować urzędy miejskie), wybudowanym przez Vasariego w 2. poł. XVI w., mieści się Galleria degli Uffizi (czynne: wt.-nd. 8.15-18.50; wstęp: 10 EUR, ulgowy: 3,25 EUR; by uniknąć wielogodzinnej kolejki, można zarezerwować bilet, najpóźniej dzień wcześniej, w biurze pałacu lub telefonicznie: +39 055 2388651; kosztuje to jednak dodatkowe 4 EUR), jedno z najważniejszych muzeów świata. Złożyły się na nie zbiory Medyceuszy i Lorenów, które były następnie sukcesywnie wzbogacane. Znajdziemy wśród nich obrazy Michała Anioła i Rafaela, Caravaggia, Sandra Botticellego (Narodziny Wenus, Wiosna, Madonna), Filippa Lippiego, Cimabuego, Giotta, Holbeina i wielu innych. Można tu także zobaczyć portrety wielu polskich królów (Stanisława Augusta Poniatowskiego, Jana III Sobieskiego, paru władców z dynastii Wazów i innych).
Niedaleko, bo przy Piazza San Firenze, wznosi się Bargello. Jest to jeden z najciekawszych architektonicznie pałaców florenckich, a początki jego budowy sięgają końca XIII w. Najstarsza część znajduje się od strony południowej, natomiast wieża istniała jeszcze przed powstaniem pałacu. Znajdująca się na dziedzińcu loggia pochodzi z roku 1280 - tu w XVI-XVIII w. wykonywano wyroki śmierci przez ścięcie. Dzisiaj w pałacu działa Museo Nazionale (czynne: wt.-nd. 8.15-13.50; wstęp: 4 EUR) prezentujące m.in. cenne dzieła Ghibertiego, Donatella, Verrocchia, Michelangela i Celliniego.
Piazza Santa Croce
Kierując się na wschód, dotrzemy na szeroki plac - Piazza Santa Croce . Było to miejsce zawodów, gier i kazań franciszkanów. To oni właśnie zapragnęli nowej świątyni i, dzięki wsparciu bogatych rodzin miejskich, pod koniec XIV w., po prawie stu latach budowy, powstał imponujący kościół Santa Croce (zwiedzanie: pn.-sb. 9.30-17.30, nd. 13.00-17.30; wstęp: 5 EUR). Marmurowa fasada, dzwonnica i pomnik Dantego powstały w XIX w. Kościół miał w zamyśle przypominać rzymskie bazyliki wczesnochrześcijańskie. Trzy nawy, pilastry i łuki są szczytowym osiągnięciem architektury gotyckiej. Z XIV w. pochodzą freski Giotta i jego uczniów, z XV w. bogate wyposażenie wnętrza (pulpit, tabernakulum oraz krucyfiks Donatella) i renesansowe nagrobki. W prawej nawie znajduje się płaskorzeźba Donatella przedstawiająca Zwiastowanie. Druga kaplica w absydzie została ozdobiona freskami przez Giotta. Po prawej stronie kaplicy znajdują się sceny z życia Jana Chrzciciela, po lewej - z życia Jana Ewangelisty. O tym, jak ważne jest to miejsce, świadczą nazwiska pochowanych tu osobistości; są wśród nich: Galileusz, Machiavelli, Michał Anioł, Leonardo Bruni, Gioacchino Rossini, Lorenzo Ghiberti.
Ponte Vecchio
Na drugą stronę rzeki Arno warto przejść przez Ponte Vecchio - most Złotników. Został skonstruowany w 1345 r. w miejscu, gdzie już w czasach rzymskich stał most drewniany. Od początku istnienia most był sukcesywnie zabudowywany sklepami i warsztatami (od XVI w. głównie złotniczymi). W 1565 r. na życzenie Kosmy I Vasari wybudował biegnący nad kramami korytarz (tzw. korytarz Vasariego) łączący nową siedzibę Medyceuszy - Palazzo Pitti z Palazzo Vecchio.
Zaraz za mostem znajduje się kościół Santa Felicita, prawdopodobnie najstarsza świątynia florencka (IV w.), której przedsionek znalazł się w korytarzu Vasariego. Dzisiejszy wygląd kościoła to rezultat przebudowy w XVIII w. Ozdobą świątyni są XVI-wieczne freski (w tym Zwiastowanie) oraz nastawa ołtarza autorstwa Pontorma.
Palazzo Pitti
Przy Piazza dei Pitti znajduje się wspaniały renesansowy Palazzo Pitti . Ogromny budynek pełnił w przeszłości funkcję rezydencji książęcej Medyceuszy i powstał w 2. poł. XV w. na zamówienie bogatego bankiera Lukki Pittiego. W połowie XVI w. pałac został zakupiony przez Kosmę I i rozbudowany o dwa tylne skrzydła. Na początku XVII w. została rozszerzona fasada. Przez trzy wieki pałac był rezydencją wielkich książąt Toskanii, a następnie członków rodziny królewskiej. Dzisiaj stał się on muzeum - niezwykle bogate wyposażenie i zdobienia oraz sama architektura czynią go jednym z najważniejszych zabytków sztuki XV w. Już sam dziedziniec i ogród robią na zwiedzającym spore wrażenie.
Mieszcząca się w pałacu Galleria Palatina (czenne: wt.-nd. 8.15-18.50; wstęp: 8,50 EUR, ulgowy 4,25 EUR) jest otwarta dla szerokiej publiczności od początku XIX w. Galleria Palatina (nazwana tak od tytułu używanego przez ostatnią przedstawicielkę rodu Medyceuszy, Annę Marię Ludovikę) to właściwie olbrzymia pinakoteka. Słynie z obszernej kolekcji dzieł renesansowych i barokowych. Obrazy m.in. Rafaela, Tycjana, Tintoretta i Rubensa do dziś zdobią muzeum. W galerii zobaczymy najpierw statuy z początków naszej ery. Po prawej stronie znajduje się sala del Castagnoli, gdzie umieszczono XIX-wieczne dzieła florenckiej szkoły układania kamieni oraz płótno Sodomy Męczeństwo św. Sebastiana. Po prawej stronie od wejścia znajdują się bogato zdobione w XVII w. przez da Cortonę sale przyjęć. Na lewo od sali wejściowej mieści się sala Wenus z płótnami Tycjana (Koncert, Aretino, Bella) oraz Wenus Canovy z początku XIX w. Dalej, w sali Apollina, umieszczone są obrazy van Dycka oraz dwa płótna Tycjana (w tym Magdalena). W kolejnej sali, dedykowanej Marsowi, znajdują się dzieła o charakterze sakralnym Bartolomego Murilla, Czterech filozofów Rubensa oraz portret kardynała Bentivoglio pędzla van Dycka. Następnie przechodzi się do sali Jowisza, która mieści dzieła Rafaela (Dama w welonie), Rubensa, Fra Bartolomea i Perugina. Sala Saturna kryje osiem wspaniałych płócien Rafaela, w tym dwie słynne Madonny (Madonna del Granduca i Madonna della Saggiola) oraz Marię Magdalenę Perugina. W sali Iliady wystawione są głównie płótna oficjalnego portrecisty Medyceuszy z XVII w., Sustermansa, oraz kilka płócien Velasqueza i Rafaela. W jednej z dwu mniejszych salek, na prawo, można podziwiać dzieła Caravaggia (Portret Antonia Martellego i Portret kawalera maltańskiego), a w drugiej, zdobionej majolikami, znajdowała się pokryta freskami przez da Cortonę łazienka książęca. Kolejna mała salka to łazienka z początku XIX w. W sali Ulissesa umieszczono jeszcze jedną Madonnę Rafaela. W sali Prometeusza można podziwiać Matkę Boską z Dzieciątkiem Filippa Lippiego. Po drugiej stronie wewnętrznego dziedzińca znajduje się neoklasyczna sala muzyczna, a po jej lewej stronie - trzy ostatnie sale: Alegorii, Sztuk Pięknych (wystawione jest tu malarstwo włoskie z XVI i XVII w.) oraz neoklasyczny Salon Herkulesa. W pałacu Pittich można również zwiedzić apartamenty królewskie (wt.-nd. 8.15-18.50; wstęp: 8,50 EUR, ulgowy 4,25 EUR). Zamieszkiwane były one w przeszłości nie tylko przez Medyceuszy, lecz również przez królów Włoch - dynastię sabaudzką. Mieszczą się one naprzeciw wejścia z dziedzińca, a po jego lewej stronie w kolejnych salach znajdują się drogocenne płótna, freski i inne dekoracje.
Galleria d'Arte Moderna
Nad Galerią Palatina znajduje się Galleria d'Arte Moderna (Galeria Sztuki Nowożytnej; czynne: wt.-nd. 8.15-18.50; wstęp: 8,50 EUR, ulgowy 4,25 EUR), w której możemy się zapoznać z rozwojem sztuki włoskiej od XVIII do XX w. Mieszczą się tu również Muzea Srebra, Porcelany i Kostiumów (czynne: wt.-nd. 8.15-18.50; wstęp: 7 EUR). Na tyłach pałacu rozciągają się ogrody Boboli, jedne z najpiękniejszych w całych Włoszech.
Kościół Santo Spirito
Z pobliskim kościołem Santo Spirito (zwiedzanie: 10.00-12.30 i 16.00-17.30, śr. zamkn.; wstęp: 2,20 EUR, ulgowy 1,70 EUR) przy Piazza Santo Spirito wiąże się następująca historia: w XIII w. przybyli do Florencji eremici św. Augustyna i postanowili wybudować kościół. Jednak dopiero w połowie XV w. zebrano na ten cel wystarczającą sumę pieniędzy, a budowę powierzono Brunelleschiemu. Prace przerwała śmierć architekta - fasada do dziś pozostała nieukończona. W zamyśle kościół miał być bliski klasycznemu ideałowi budynku na planie centralnym. Barokowy ołtarz wysadzany jest drogocennymi kamieniami. Czterdzieści kaplic zachowało w większości oryginalny wystrój (do dziś na swoich miejscach znajdują się renesansowe ramy obrazów). Z końca XV w. pochodzi ciekawy obraz Madonna del Soccorso mało znanego artysty, przedstawiający Matkę Boską odganiającą diabła od dziecka.
Kościół Santa Maria del Carmine
Barokowy dzisiaj kościół Santa Maria del Carmine (zwiedzanie: pn.-sb. 8.00-17.30, nd. 8.00-12.00, 17.30-18.00, wt. zamkn.; wstęp: ok. 3 EUR) został wybudowany w miejscu spalonego kościoła Karmelitów, z którego pozostały jedynie dwie XV-wieczne kaplice (Corsini i Brancacci) i zakrystia. Freski kaplicy Brancacci wykonało trzech największych malarzy epoki: Masolino, Masaccio i Filippo Lippi. Można tam zobaczyć m.in. Kuszenie Adama i Ewy Masolina, Wygnanie z raju i Zmartwychwstanie syna Teofila Masaccia (drugi obraz odrestaurował i uzupełnił Filippino Lippi).
Kościół San Miniato al Monte
Usytuowany na wzgórzu (stąd nazwa) na południowy wschód od centrum (na lewym brzegu Arno) kościół San Miniato al Monte jest ważnym przykładem architektury romańskiej. Już od roku 250 czczony był tu św. Miniato, męczennik. W XI w. budynek przeszedł w ręce zakonu benedyktynów, którzy wybudowali kryptę grobową, gdzie spoczęły szczątki świętego. Fasada wykończona jest białym i zielonym marmurem - jej dolna część pochodzi z 1070 r. Mozaikę górnej części odnowiono w XIX w. Wnętrze składa się z trzech poziomów architektonicznych: podziemnej krypty, podłogi i podwyższonego prezbiterium. W XIX w. nowe pokrycie otrzymały trzony kolumn i odnowiona została mozaika w absydzie. Marmurowa podłoga pochodzi z początku XIII w. W zakrystii znajduje się cykl fresków z końca XIV w. ze scenami z życia św. Benedykta.
