Pisarzowice (powiat bielski)
49°53′00″N 19°08′44″E/49,883333 19,145556
| wieś | |
 Kościół w Pisarzowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
6 189[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-332[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0076279 |
Położenie na mapie gminy Wilamowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
| 49°53′00″N 19°08′44″E/49,883333 19,145556[1]
| |
| Strona internetowa | |
_COA.svg)
Pisarzowice (niem. Schreibersdorf) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Wilamowice. Powierzchnia sołectwa wynosi 1384 ha[4], a liczba ludności 6 189[2].
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0076285 | Czernichów Dolny | część wsi |
| 0076291 | Czernichów Górny | część wsi |
| 0076300 | Czerwonka | część wsi |
| 0076316 | Dolna Wieś | część wsi |
| 0076322 | Górna Wieś | część wsi |
| 0076339 | Harszówki Dolne | część wsi |
| 0076345 | Harszówki Górne | część wsi |
Geografia i transport[edytuj | edytuj kod]
Wieś położona jest na południowych krańcach ziemi oświęcimskiej, w dwóch polodowcowych dolinach. Przez wieś przepływają trzy rzeki: Pisarzówka, Słonica i Czerwonka. Graniczy z Wilamowicami, Starą Wsią, Hecznarowicami, Kętami, Kozami, miastem Bielsko-Biała i Janowicami.
Przez wieś kursują autobusy Komunikacji Beskidzkiej, którymi można dojechać do Bielska-Białej i Kęt oraz pojazdy prywatnego przedsiębiorstwa Konkret Bus do Oświęcimia i Bielan. Do granicy Bielska-Białej z Pisarzowicami kursują autobusy linii nr 31 z MZK Bielsko-Biała (przystanek Hałcnów Granica), którą można dojechać do centrum Bielska-Białej (przystanek Piłsudskiego) oraz do dworca kolejowego Bielsko-Biała Główna (przystanek Podwale Dworzec).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historycznie miejscowość była od początku częścią Księstwa oświęcimskiego[7]. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod nazwą Villa scriptoris[8]. Nazwa pochodzi od pisarzy ziemskich oświęcimskich, których wieś była uposażeniem. Zastosowanie łacińskiej a nie polskiej formy zapisu otwiera możliwość niemieckiego lub mieszanego osadnictwa, jako że wcześniej w Bielsku i okolicy powstała niemiecka wyspa językowa. Za przynależnością do tej wyspy przemawia też imię pierwszego proboszcza parafii w Pisarzowicach — Willielmus[9]. Polską i niemiecką nazwę używano obok siebie (np. na mapie Matthäusa Seuttera[10]) lub zamiennie, tak np. w dokumencie z 1440 użyto formy Schreiberdorf[11], a w dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Pyszarowicze[12]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Pyszarzowicze wymienia w latach (1470-1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[13]. Długosz zapisuje również właściciela miejscowości Jana Balińskiego.
W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[7]. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1843 austriacka administracja przywróciła niemiecką nazwę Schreibersdorf[14]. W 1918 roku tereny dawnego Księstwa Oświęcimskiego znalazły się w granicach odrodzonej Polski jako część województwa krakowskiego.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o szkole w Pisarzowicach pochodzą z początku XVI wieku. Szkoła mieściła się w dwuizbowej, drewnianej chacie zbudowanej na gruncie przykościelnym. Lekcje prowadził prawdopodobnie kościelny. Obecnie w Pisarzowicach funkcjonuje przedszkole, a także szkoła podstawowa (od 2006 roku nosi imię Jana Pawła II).
Religia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Świętego Marcina).
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
W Pisarzowicach znajduje się wiele zabytków kultury sakralnej: kapliczki, krzyże i figury świętych. Najstarsze z nich pochodzą z XVIII wieku. W sumie jest ich 41. W miejscowym kościele znajduje się szesnastowieczny obraz Sacra Conversatione. W Pisarzowicach znajdował się również drewniany kościół, zbudowany zapewne na początku XVI wieku. Był drewniany, konstrukcji zrębowej, z wieżą na słup. Spłonął on 7 sierpnia 1965 roku, z pożaru uratowano tabernakulum i cudowny obraz Matki Bożej Szkaplerznej[15]. 20 marca 1968 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła. Kilkakrotnie we wsi przebywał kardynał Karol Wojtyła:
- 27 października 1968 r. – poświęcenie kamienia węgielnego pod kościół w Pisarzowicach
- 31 października 1970 r. – poświęcenie krzyża na wieżę kościoła
- 10 listopada 1973 r. – konsekracja kościoła w Pisarzowicach, dokonał jej ówczesny metropolita krakowski Karol Wojtyła.
Pochodzący z Pisarzowic[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101609
- ↑ a b Wieś Pisarzowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-12], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 928 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Stanisław Peszel: Informacje ogólne o Pisarzowicach. [w:] pisarzowice.pl [on-line]. 2009. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-04)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ A. Barciak, Wilamowice..., s. 87
- ↑ Plik:Mattheus Seuter, Ducatus Teschenensis.jpg
- ↑ Ignacy Rychlik: Księstwa oświęcimskie i zatorskie
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 292.
- ↑ Pisarzowice i ich charakterystyka. [dostęp 2018-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-28)].
- ↑ https://archive.ph/20121221080639/http://www.pisarzowice.diecezja.bielsko.pl/historia.php [dostęp 2010-11-17].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Kosiński, Niektóre właściwości mowy pisarzowickiéj, [w:] Sprawozdania Komisyi Językowéj Akademii Umiejętności, Tom IV, Kraków 1891, s. 1-34.
- Historia Pisarzowic. pisarzowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-19)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy. Antoni Barciak (red.) i inni. Wilamowice: Urząd Gminy w Wilamowicach, 2001. ISBN 83-915888-0-7.
- Siedziba gminy: Wilamowice
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
