Gołąbek wyborny
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek wyborny |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula vesca Fr Anteckn. Sver. Ätl. Svamp.: 51 (1836) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Gołąbek wyborny (Russula vesca Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 2003 r., Alina Skirgiełło opisała w 1991 r. ten gatunek jako gołąbek jadalny[3]. Synonim naukowy – Russula mitis Rea[4]:
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnicy 4-12 cm. Bladoochrowy, czerwonawy lub brązowoczerwony, często w różowe lub fioletowe plamy, na brzegach najpierw gładki, potem lekko bruzdkowaty. Za młodu półkolisty, potem wypukły, w końcu płaski zwykle z wgłębieniem pośrodku. Skórka matowa, niezupełnie sięgająca do krawędzi kapelusza[5].
Kruche, łamliwe, młode białe, dojrzałe z rdzawymi plamami na ostrzach, zaokrąglone przy brzegach kapelusza.
Cylindryczny, zawężony na dole, pełny, twardy, biały, u podstawy żółtawy lub rdzawoochrowy[5].
Kruchy, biały, na przekroju zabarwia się miejscami na rdzawobrązowo. Smak nieznaczny, łagodny, przypominający orzechy laskowe. Świeży owocnik pachnie niewyraźnie, stary jak śledzie[5].
Biały. Zarodniki o średnicy 6-8 × 5-6 µm, prawie kuliste lub jajowate, lekko ziarniste, bezbarwne[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rośnie od czerwca do października w lasach liściastych i iglastych, pod dębami, bukami, sosnami lub świerkami, przy odpowiedniej pogodzie zawsze w dużych ilościach; wszędzie częsty. Często atakowany przez larwy owadów[5].
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Grzyb jadalny. Nadaje się do zup i duszenia[5].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Czerwony lub różowy kapelusz ma też lekko trujący, o ostrym smaku, gołąbek wymiotny (Russula emetica) i gołąbek buczynowy (Russula mairei). W przeciwieństwie do nich gołąbek wyborny zawsze jest mniej lśniący, a miąższ ma ściślejszy. Dobrą cechą rozpoznawczą jest skórka kapelusza, której brakuje 1-2 mm do brzegu. Porównaj też z jadalnym gołąbkiem ceglastoczerwonym (Russula velenovskyi)[5].
Filatelistyka[edytuj | edytuj kod]
Poczta Polska wyemitowała 29 sierpnia 2014 r. znaczek pocztowy przedstawiający gołąbka wybornego o nominale 3,75 zł. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 400 000 szt.[6][7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Russula vesca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 442. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Marek Jedziniak: Grzyby w polskich lasach. www.kzp.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).
- ↑ Grzyby w polskich lasach (2014). filatelistyka.poczta-polska.pl. [dostęp 2018-06-02]. (pol.).